Yntymaǵy jarasqan Aqmaıaǵa 80 jyl
«Yntymaǵy jarasqan Aqmaıaǵa 80 jyl»
«Otanshyldyq óz jerińe, óz aýlyńa, óńirińe, ózińniń týǵan ólkeńe degen súıispenshilikten bastaý alady...»
N. Nazarbaev,
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti
Kirispe
Men, Aqmaıa aýylynda týyp óstim. Osy aýyldaǵy Aqmaıa orta mektebiniń 4 «B» - synybynda oqımyn. Aýylym dep soqqan balalyq balǵyn júregim meni aýylymnyń tarıhyn bilý úshin aldymen ózimniń týǵan jerimniń tarıhyn bilýim qajet dep oılaımyn.. Bul meniń úlken ómirge aıaq basqan alǵashqy qadamym. Aýyl – ata - babamyzdyń ómirge kelip, kindik qany tamǵan, mańdaı teri tógilgen kıeli mekeni. Ananyń áldıi, aıaly alaqany qandaı qymbat bolsa, aýyl sonyń negizgi uıasy. Aýyl qazaqtyń altyn besigi. Sulý sóz órnektegen aqyn, án terbegen sazger, qyzyl tildi sheshen, el qorǵaǵan batyr - babalarymyz qarapaıym aýyldyń qara shańyraǵynan shyqqan. Biz úshin týǵan aýyldyń ultaraqtaı jeriniń ózi qymbat qazyna. Aýyl – sol jerde ómir súrgen barsha halyqtyń shejiresin jazyp beretin máńgilik kitaby. Óziniń týǵan jerin jan júregimen súıip, syryn uǵyp ósken urpaq ǵana ulttyq perdesin saqtaı alady dep oılaımyz.
Keremet aqyn Muqaǵalı Maqataev:
Bir áńgime qozǵashy aýyl jaıly,
Budan artyq rahat tabylmaıdy. – dep týǵan jerge degen ystyq sezimin jyrǵa qosady. Mine osyndaı týǵan jerge degen meniń aýylym jaıly tereńirek bilýge baýlydy.
4
Maqsaty:
Aqmaıa aýylynyń tarıhyn zertteý
Mindeti:
Oqýshylarǵa kindik qany tamǵan jer, óz aýylynyń tarıhy týraly tereńirek bilý. Zerttep zerdeleý. Qazirgi jastarǵa aýyl tarıhyn aıtyp, keńinen bilýge nasıhattaý.
Taqyryptyń ózektiligi:
Elbasy N. Á. Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrtý»
baǵdarlamasynda: «Otanshyldyq óz jerińe, óz aýlyńa, óńirińe, ózińniń týǵan ólkeńe degen súıispenshilikten bastaý alady...»dep aıtqandaı.... Biz bolashaq urpaq retinde óz aýylymyzdyń tarıhyn zertteýdi qolǵa aldyq
Óz jerińe, onyń mádenıetine, ádet - ǵurpy men dástúrlerine erekshe
qatynasty qalyptastyrý jáne ǵuryptaý qajet. Qazirgi qazaqstandyqtar óz babalarynyń osy jer úshin, onyń aıadaı ár bóligin saqtap qalý úshin, óziniń ádet - ǵurpyn saqtaý múmkindigi úshin, óz urpaǵyna erkin bolashaqty qamtamasyz etý úshin kúreskenin túsinip, otanshyldyq rýhyn nyǵaıtyp, azamattardy biriktirýge jáne tarıhyn qurmetteýge yqpal etýi tıis.
Osy maqsatta, Shıeli aýdanyndaǵy Aqmaıa aýyly týraly zertteý júrgizdim.
1. Aqmaıa aýylyn zertteý:
1. 1 Geografıalyq orny
• Aqmaıa — Qyzylorda oblysy Shıeli aýdanyndaǵy aýyl, Aqmaıa aýyldyq okrýgi ortalyǵy. Aýdan ortalyǵy – Shıeli aýylynan ońtústik – shyǵysqa qaraı 15 km jerde, Telikól arnasynyń batys jaq jaǵasyndaǵy shól beldeminde ornalasqan. Koordınattar: 44°05′07″ s. E. 66°52′04″ sh. b.
5
1. 2 Aýyldyń tarıhy
Aqmaıa tunǵan shejire.
Bul eldimekenniń tarıhy patshalyq kezeńnen bastalady.
1853 - 1855 jyldary general V. Perovskııdi Syrdarıa boıyn zertteý maqsatynda ońtústikke attandyrady. Osynyń nátıjesinde, keń jatqan óńirdi ıgerý maqsatynda 1887 jyly Máskeýden temirjol tartyla bastaıdy. 1904 jyly sol temirjol Shıeliniń ústinen ótip
22 - beket ornyǵady. 1937 jyly Habarov ólkesiniń qonystarynan kárister Syr boıyna jer aýdaryldy. Zorlyqpen kóshirilgen káris halqynyń ókilderi Shıeli jerin mekendeı bastaǵan. Elimiz egemendik alyp, alasapyran kezeń bastalǵanda baýyr basqan mekenderinen basqalardaı aýa kóshpeı tutastyǵyn saqtap qalǵan birden - bir ult osy kárister bolyp otyr. Áý basta kárister qonystanǵan jer «Avangard» dep atalǵan eken. Tabıǵatynan eńbekqor kárister qalyń sekseýil men jyńǵyl basqan jerdi ıgerip, egistikke aınaldyrady. Avangar qolhozy aýdan ortalyǵy Shıeliniń ońtústik shyǵysynda 16 shaqyrym jerde. «Avangardtyń» negizin 1937 jyly Habarovsk ólkesiniń qonys aýdaryp kelgen kárister salǵan. 1969 jyly halqy 2, 1 myń bolǵan, kóbine kúrish egýmen shuǵyldanatyn «Avangard» kolhozynda kúrish aqtaıtyn pýnkt, kıim tigetin sheber - hana, orta mektep, klýb, eki kitaphana, aýrýhana, áıelder bosanatyn úı, apteka, eki baq bar». Mine, osy qysqa derekten bir kezdegi 30 - 40 úıli shaǵyn aýyldyń jetpis jyl ishinde respýblıkadaǵy iri sharýashylyqqa aınalǵanyn kóremiz. Kárister irgetasyn qalaǵan osy kolhozdyń mańynan keıinnen «Bólshevık» jáne «Gıgant» kolhozdary ómirge keldi. Uly Otan soǵysy jyldarynda qazaqtardan turatyn kolhozdarda negizgi jumys kúshi qarttar, áıelder men balalar bolsa, káris kolhozdarynda erkekter boldy.
Yntymaǵy jarasqan Aqmaıaǵa 80 jyl júkteý
Yntymaǵy jarasqan Aqmaıaǵa 80 jyl slaıd júkteý
«Otanshyldyq óz jerińe, óz aýlyńa, óńirińe, ózińniń týǵan ólkeńe degen súıispenshilikten bastaý alady...»
N. Nazarbaev,
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti
Kirispe
Men, Aqmaıa aýylynda týyp óstim. Osy aýyldaǵy Aqmaıa orta mektebiniń 4 «B» - synybynda oqımyn. Aýylym dep soqqan balalyq balǵyn júregim meni aýylymnyń tarıhyn bilý úshin aldymen ózimniń týǵan jerimniń tarıhyn bilýim qajet dep oılaımyn.. Bul meniń úlken ómirge aıaq basqan alǵashqy qadamym. Aýyl – ata - babamyzdyń ómirge kelip, kindik qany tamǵan, mańdaı teri tógilgen kıeli mekeni. Ananyń áldıi, aıaly alaqany qandaı qymbat bolsa, aýyl sonyń negizgi uıasy. Aýyl qazaqtyń altyn besigi. Sulý sóz órnektegen aqyn, án terbegen sazger, qyzyl tildi sheshen, el qorǵaǵan batyr - babalarymyz qarapaıym aýyldyń qara shańyraǵynan shyqqan. Biz úshin týǵan aýyldyń ultaraqtaı jeriniń ózi qymbat qazyna. Aýyl – sol jerde ómir súrgen barsha halyqtyń shejiresin jazyp beretin máńgilik kitaby. Óziniń týǵan jerin jan júregimen súıip, syryn uǵyp ósken urpaq ǵana ulttyq perdesin saqtaı alady dep oılaımyz.
Keremet aqyn Muqaǵalı Maqataev:
Bir áńgime qozǵashy aýyl jaıly,
Budan artyq rahat tabylmaıdy. – dep týǵan jerge degen ystyq sezimin jyrǵa qosady. Mine osyndaı týǵan jerge degen meniń aýylym jaıly tereńirek bilýge baýlydy.
4
Maqsaty:
Aqmaıa aýylynyń tarıhyn zertteý
Mindeti:
Oqýshylarǵa kindik qany tamǵan jer, óz aýylynyń tarıhy týraly tereńirek bilý. Zerttep zerdeleý. Qazirgi jastarǵa aýyl tarıhyn aıtyp, keńinen bilýge nasıhattaý.
Taqyryptyń ózektiligi:
Elbasy N. Á. Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrtý»
baǵdarlamasynda: «Otanshyldyq óz jerińe, óz aýlyńa, óńirińe, ózińniń týǵan ólkeńe degen súıispenshilikten bastaý alady...»dep aıtqandaı.... Biz bolashaq urpaq retinde óz aýylymyzdyń tarıhyn zertteýdi qolǵa aldyq
Óz jerińe, onyń mádenıetine, ádet - ǵurpy men dástúrlerine erekshe
qatynasty qalyptastyrý jáne ǵuryptaý qajet. Qazirgi qazaqstandyqtar óz babalarynyń osy jer úshin, onyń aıadaı ár bóligin saqtap qalý úshin, óziniń ádet - ǵurpyn saqtaý múmkindigi úshin, óz urpaǵyna erkin bolashaqty qamtamasyz etý úshin kúreskenin túsinip, otanshyldyq rýhyn nyǵaıtyp, azamattardy biriktirýge jáne tarıhyn qurmetteýge yqpal etýi tıis.
Osy maqsatta, Shıeli aýdanyndaǵy Aqmaıa aýyly týraly zertteý júrgizdim.
1. Aqmaıa aýylyn zertteý:
1. 1 Geografıalyq orny
• Aqmaıa — Qyzylorda oblysy Shıeli aýdanyndaǵy aýyl, Aqmaıa aýyldyq okrýgi ortalyǵy. Aýdan ortalyǵy – Shıeli aýylynan ońtústik – shyǵysqa qaraı 15 km jerde, Telikól arnasynyń batys jaq jaǵasyndaǵy shól beldeminde ornalasqan. Koordınattar: 44°05′07″ s. E. 66°52′04″ sh. b.
5
1. 2 Aýyldyń tarıhy
Aqmaıa tunǵan shejire.
Bul eldimekenniń tarıhy patshalyq kezeńnen bastalady.
1853 - 1855 jyldary general V. Perovskııdi Syrdarıa boıyn zertteý maqsatynda ońtústikke attandyrady. Osynyń nátıjesinde, keń jatqan óńirdi ıgerý maqsatynda 1887 jyly Máskeýden temirjol tartyla bastaıdy. 1904 jyly sol temirjol Shıeliniń ústinen ótip
22 - beket ornyǵady. 1937 jyly Habarov ólkesiniń qonystarynan kárister Syr boıyna jer aýdaryldy. Zorlyqpen kóshirilgen káris halqynyń ókilderi Shıeli jerin mekendeı bastaǵan. Elimiz egemendik alyp, alasapyran kezeń bastalǵanda baýyr basqan mekenderinen basqalardaı aýa kóshpeı tutastyǵyn saqtap qalǵan birden - bir ult osy kárister bolyp otyr. Áý basta kárister qonystanǵan jer «Avangard» dep atalǵan eken. Tabıǵatynan eńbekqor kárister qalyń sekseýil men jyńǵyl basqan jerdi ıgerip, egistikke aınaldyrady. Avangar qolhozy aýdan ortalyǵy Shıeliniń ońtústik shyǵysynda 16 shaqyrym jerde. «Avangardtyń» negizin 1937 jyly Habarovsk ólkesiniń qonys aýdaryp kelgen kárister salǵan. 1969 jyly halqy 2, 1 myń bolǵan, kóbine kúrish egýmen shuǵyldanatyn «Avangard» kolhozynda kúrish aqtaıtyn pýnkt, kıim tigetin sheber - hana, orta mektep, klýb, eki kitaphana, aýrýhana, áıelder bosanatyn úı, apteka, eki baq bar». Mine, osy qysqa derekten bir kezdegi 30 - 40 úıli shaǵyn aýyldyń jetpis jyl ishinde respýblıkadaǵy iri sharýashylyqqa aınalǵanyn kóremiz. Kárister irgetasyn qalaǵan osy kolhozdyń mańynan keıinnen «Bólshevık» jáne «Gıgant» kolhozdary ómirge keldi. Uly Otan soǵysy jyldarynda qazaqtardan turatyn kolhozdarda negizgi jumys kúshi qarttar, áıelder men balalar bolsa, káris kolhozdarynda erkekter boldy.
Yntymaǵy jarasqan Aqmaıaǵa 80 jyl júkteý
Yntymaǵy jarasqan Aqmaıaǵa 80 jyl slaıd júkteý
You Might Also Like
