InfoHub Logo

Ómir – bul aǵyn sý sekildi, bir orynda turmaıdy, ıaǵnı jyldar jyljyp, ýaqyt ótedi. Ýaqyt ótken saıyn qaı salada bolmasyn dúnıeniń bir jańalyǵy oryn alyp jatady. Sol jańalyqty tosyrqamaı, jaqsy - jamanyn saralap qabyldaı bilý kerek. Ómirdi aǵyn sýǵa teńesek, bilimdi - teńiz, mektepti – keme dep qarastyramyz, al muǵalim – sol keme kapıtany deýge bolady. Kemeniń tereńge batpaı, durys baǵdarmen júrýi muǵalimge baılanysty.

Elbasymyz: «Bilim berý reformasy – Qazaqstannyń básekege naqtyly qabilettiligin qamtamasyz etýge múmkindik beretin asa mańyzdy quraldardyń biri» dep atap kórsetti. Sonymen qatar, Qazaqstan 2050 strategıasynda: «Birinshiden, barlyq damyǵan elder óziniń biregeı joǵary sapaly bilim berý júıesine ıe. Biz Ulttyq bilim berý salasynyń barlyq bólimderiniń sapasyn jaqsartý úshin kóp jumys istedik. Negizgi mektep úshin, barlyq mektepterdegi oqytý standarttaryn Nazarbaev Zıatkerlik mektepteriniń deńgeıine deıin jaqsartý qajet. Joǵary mektep túlekteri qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderin meńgerip shyǵýlary tıis. Oqytýdyń nátıjesi syn turǵysynan oılaý, ózdigimen zertteý jáne aqparatty tereń taldaý daǵdylaryn meńgertý tıis» delingen. Bolashaqta órkenıetti, damyǵan elder qataryna ený úshin, eldiń aıbyndy bolashaǵy úshin zaman talabyna saı sapaly bilim qajet. Ol úshin elimizdiń bilim saıasatyndaǵy ǵylymı – tehnıkalyq áleýetin jumyldyrý, ǵylymnyń basym baǵyttaryn damytý jolyndaǵy resýrstardy shoǵyrlandyrý, onyń jetistikterin óndiriske engizý ınovasıalyq damýdyń negizgi kózi.

Bilim men aqparat damyǵan qoǵamda bilim berý júıesi ınovasıalyq ekonomıkanyń negizgi bóligi bolyp tabylady. Bilim berýdiń negizgi maqsaty - bilim mazmunynyń jańarýymen qatar, oqytýdyń ádis-tásilderi men ártúrli quraldaryn qoldanýdyń tıimdiligin arttyrýdy talap etedi. Qazaqstan 2030 strategıalyq baǵdarlamasy bilim berýdiń ulttyq modeliniń qalyptasýymen jáne Qazaqstannyń bilim berý júıesin álemdik bilim berý keńestigine kiriktirýmen sıpattalady. Qazaqstannyń memleket retinde qalyptasýy orta bilim berý júıesiniń damýymen tyǵyz baılanysty. Qazaqstan Respýblıkasynyń Bilim týraly Zańynda: «Bilim berý júıesiniń basty mindetteriniń biri – bilim berý baǵdarlamalaryn meńgerý úshin jaǵdaılar jasaý kerek» dep kórsetilgen. Qazaqstanda bilim berýdi damytýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy jobasynda Qazaqstandyq bilim berý júıesin jaqsartý úshin, eń aldymen pedagog kadrlardyń mártebesin arttyrý, biliktiligin damytý baǵytyna úlken mán berilgen. Osyǵan baılanysty qazirgi tańda elimizdiń bilim berý júıesindegi reformalar, ózgerister men jańalyqtar muǵalimniń ótkeni men búgini, keleshegi men bolashaq jaıly oılanyp, jańa ıdeıalarmen jumys jasaýǵa negiz bolady.

Elbasymyzdyń joldaýynda aıtqandaı:Qazaqstandy damyǵan 30 eldiń qataryna jetkizetin – bilim. Ǵylym men tehnıkanyń kún sanap ósýine baılanysty pedagogıka ǵylymynyń teorıasy men oqytý úrdisi de túbegeıli ózgeristerge ushyraýda. Soǵan oraı oqytýdyń paradıgmasy ózgerdi. Bilim berýdiń mazmuny jańaryp, jańasha kózqaras paıda boldy. Osyǵan baılanysty ustazdar aldynda oqytýdyń ádis-tásilderin únemi jańartyp otyrý jáne tehnologıalardy meńgerý, ony tıimdi qoldana bilý mindeti tur. Ustazdarǵa úlken jaýapkershilik mindetteldi. Oqýshylardyń boıyna HHİ ǵasyrda ómirdiń barlyq salalarynda tabysty bolý úshin, qajetti daǵdylardy darytý úshin, muǵalimder tynymsyz eńbektený kerek. Jańartylǵan oqý baǵdarlamasy aıasynda tek óz pánin, óz mamandyǵyn sheksiz súıetin, bala úshin ustaz ǵumyryn qudiretti dep sanaıtyn bilimdi muǵalimder ǵana jumys isteı alady.

Ata-babamyz «Oqý – ınemen qudyq qazǵandaı» demekshi, shyǵarmashyl, izdenimpaz ustaz ǵana tabysty bolady, nátıjege jetedi.

Jańartylǵan bilim berý baǵdarlamasynyń eń negizgi maqsaty - bilim alýshylardyń oqý nátıjelerin jetildirý bolyp tabylady. Orta bilim mazmunyn jańartýdyń kóptegen komponentteri, sonyń ishinde muǵalimderdiń biliktiligin arttyrý baǵdarlamasy osy maqsatqa baǵyttalǵan. Jańa baǵdarlama boıynsha jańasha kózqaras qalyptasyp, bilim deńgeıi bıikke kóterilip keledi. Qazirgi bilim berý júıesinde jańa tehnologıalardy engizý kúnnen-kúnge basty talapqa aınalyp, osy ádisterdi jetildire túsý qajettigi kúsheıip keledi. Muǵalimniń sheberligi qandaı joǵary bolsa da, muǵalim oqýshynyń óz belsendiligin týǵyza almasa, bergen bilim kútken nátıje bermeıdi. Oqýshynyń tulǵa retinde qalyptasýy belsendilik arqyly júzege asady. Zamanaýı qoǵamnyń zıaly azamatyna bilim berý - sana áleýeti joǵary damyǵan, syn turǵysynan jáne jańashyl oılaı biletin, rýhy myqty, óz bilimin qoǵamnyń alǵa basýyna jumsaı alatyn adamdy tárbıeleý. Bilim berý baǵdarlamasynda tárbıe men oqytý ajyramas baılanysta bolady. Zamanaýı mektepterdiń maqsaty - joǵary bilimdi, shyǵarmashyl adamnyń úılesimdi tulǵalanyp, damýy úshin qolaıly bilim berý keńistigin jasaý. Óz biliminiń nátıjesinde oqýshy boıynda syn turǵysynan oılaý, bilimin shyǵarmashylyqpen paıdalana bilý, zertteýshilik daǵdylary, AKT daǵdylary, topta jáne jeke jumys isteı bilýi, tildik daǵdylary, qoıylǵan mindetter men kúrdeli máselelerdi sheshe bilý daǵdylary qalyptasady. Mektep baǵdarlamasyna kiriktirilgen pánderdi engizý oqýshynyń jalpy damýyna jáne taqyrypty sabaqta tereńirek zerttep, álem týraly tutas uǵymynyń qalyptasýyna septigin tıgizedi. Jańartylǵan bilim berý mazmuny bilim salalary boıynsha anyqtalǵan kútiletin nátıjege negizdeledi. Kútiletin nátıjeler oqýshy jumysy men onyń jetistigin baǵalaýǵa múmkindik beredi, ár oqýshynyń jeke damý traektorıasynyń damýyn naqtylaýǵa jaǵdaı týǵyzady. Sonymen qatar bilim, bilik daǵdylarynyń damytýǵa ýájin arttyrady. Oqý úderisiniń sapasyn jaqsartady. Sol sebepti, oqytý nátıjesin monıtorıń jasaýdyń jańa formasy engiziledi, ıaǵnı krıterıaldy baǵalaý júıesi. Oqytý maqsattaryna jetýde jetistik krıterıılerin qurastyrý jáne qoldaný – bul bilim berýdiń maqsaty men mazmunyna negizdelgen oqýshynyń oqý - tanymdyq quzyrlyǵyn qalyptastyrýda aldyn-ala belgilengen jetistiktermen salystyrý úrdisi. Eń bastysy – oqý úrdisiniń ózi, jetistik krıterııleri arqyly oqýshy ózin-ózi baǵalaýdy úırenip, óz biliminiń artyqshylyqtary men kemshilikterin kórip, ári qaraı qalaı damý kerektigin túsinedi. Bul júıede oqýshynyń qalaı jumys jasaǵany, qalaı oılanǵany belgili bolady. Bilimniń maqsaty men mazmunyna sáıkes keletin, oqýshylardyń oqý - tanymdyq biliktiligin qalyptastyrýǵa sebepshi bolatyn, aıqyn anyqtalǵan, ujymmen shyǵarylǵan, bilim úrdisiniń barlyq qatysýshylaryna aldyn ala belgili krıterıılermen oqýshylardyń oqý jetistikterin salystyrylady.

Jańartylǵan baǵdarlamalarda barlyq bilim berý deńgeıleri «Máńgilik El» ıdeıasyna negizdelgen. Mekteptegi bilim berý mazmuny akademıalyq pánder, zertteý jáne synyptan tys áreket, qosymsha bilim berý negizinde júrgiziledi. Ideıanyń mazmuny – oqýshylardy rýhanı- adamgershilik turǵydan, qazaqstandyq patrıotızmge tárbıeleý, toleranttylyq pen ultaralyq jaǵdaıda qarym-qatynas jasaı alýǵa úıretý bolyp tabylady. Bul jańartylǵan mazmundaǵy baǵdarlamanyń negizgi qaǵıdaty - kommýnıkatıvtik tásil arqyly oqýshynyń til týraly, ulttyq jáne jahandyq mádenıettiń mańyzy týraly túsinigin keńeıte otyryp, qazaq tilin tabysty úıretý. Búgingi tańda bilim berý salasyna túbegeıli ózgeristiń qajettiligin eskersek, reformanyń basynda tildik pánderdiń turý sebebin baǵdarlamada kórsetilgen myna joldarmen túsindire alamyz: «...Árbir oqýshy úshin til – negizgi bilim quraly. Oqýshylardyń tildik qarym-qatynasy ózderi ómir súrip otyrǵan jáne bilim alatyn orta arqyly júzege asady. Tildi jetik meńgerý ulttyq qundylyqtardy túsinetin, álemdik deńgeıde jańa ózgeristerge beıim, jańashyl jeke tulǵa qalyptastyrýǵa yqpal etedi». Osy oraıda, ǵalym - jıhankez Shoqan Ýalıhanovtyń «Halyqtyń kemeline kelip órkendep ósýi úshin eń aldymen azattyq pen bilim qajet» degen eken. Olaı bolsa, táýelsiz elimizdiń úshinshi jańǵyrý dáýirinde búgingi urpaqtyń ómir súrýi úshin qajetti bilim daǵdylarymen jáne qasıettermen qarýlandyrý - muǵalimder úshin yntalandyrýshy kúsh bolyp tabylady. Jańartylǵan oqý baǵdarlamalarynyń erekshelikteri 10 bólimnen turatyn jańa qurylymy bolyp tabylady:

1. Pánniń mańyzdylyǵy;

2. Pán boıynsha oqý baǵdarlamasynyń maqsaty;

3. Úshtildilik saıasatty iske asyrý;

4. Oqytý úderisine uıymdastyrýǵa qoıylatyn talaptar;

5. Pándi oqytýda qoldanylatyn pedagogıkalyq ádis-tásilder;

6. Túrli mádenıet pen kózqarastarǵa qurmet;

7. Aqparattyq-kommýnıkasıalyq tehnologıalardy qoldaný quzyrettiligi;

8. Oqýshylardyń kommýnıkatıvtik daǵdylaryn damytý;

9. Oqý nátıjelerin baǵalaý joldary;

10. Oqýdyń mazmuny, uıymdastyrylýy men birizdiligi.

Bul jańartylǵan bilim berý baǵdarlamasy boıynsha meniń kókeıge túıgenim: aldymyzǵa bir maqsat qoıa otyryp, sol maqsatqa jetý jolynda shákirtterdiń júregine jol tapsaq, egemen eldiń ul- qyzdary bilimdi de bilikti bolyp shyqpaq. Sonyń arqasynda biz básekege qabiletti, irgesi myqty el bolamyz. Ustazdyqtyń uly jolynda ózimniń bar kúsh jigerimdi salyp, elime paıdamdy tıgizip jatsam, bul ǵalamda odan artyq baqyt joq dep oılaımyn. Negizinen jańartylǵan bilim berý júıesi quzyrettilik jáne sapaǵa baǵyttalǵan baǵdarlama ekendigine kóz jetkizdim.

Búgingi kúni barlyq elder joǵary sapaly bilim júıesimen jumys isteýde. Óıtkeni qazirgi zamanda eldiń básekege qabilettiligi onyń azamattarynyń parasattylyǵymen anyqtalady, sondyqtan bilim berý júıesi bolashaqtyń talabyna sáıkes damýy tıis. Oqýshylardy zamanaýı ádis – tásildermen oqytyp, oı –órisi keń, sanaly, erkin azamat etip tárbıeleý qajettiligi de osy sebepten týyndap otyr. Onyń ústine bilim berýdiń júıesin qarqyndy damytqan bul úrdistiń jalpy bilim beretin mektepterge de engizile bastaýy kóńildi qýantady. «Teginde adam balasy adam balasynan aqyl, bilim, ar, minez degen qasıetterimen ozady», - dep Abaı atamyz aıtqandaı, ozyq oıly bilimdar adamdar zamannyń, qoǵamnyń damýyna, ózgerýine úlesin qosyp keledi.

Qoryta aıtatyn bolsaq: Ár ýaqytta bala bilimin alǵa qoıýshy ustaz úlken kórsetkishke qol jetkizý jolynda talmaı talaptanyp, sharshamaı eńbektenedi. Sol kezde ǵana elimiz kókke sharyqtap, basqa elge eldi tanytady. Eldi ósiretin de, eldi óshiretin de – bilim. Sondyqtan qolda bar amaldardy tıimdi paıdalana bilý siz ben bizdiń úlesimizde. Óz isine berilgen, jańalyqty jatsynbaı qabyldaıtyn, shákirtiniń janyna nur quıyp, ómirge ózi de baqytty bolyp, ózgelerdi de baqytqa jetkizsem dep júretin jańasha oqytatyn jańa kózqarasty ustaz bolaıyq.

 

Qoldanylǵan ádebıetter:

1. N.Á.Nazarbaevtyń Qazaqstan halqyna Joldaýy «Qazaqstan joly - 2050: Bir maqsat, bir múdde, bir bolashaq», 17.01.2014 j.

2. N.Á.Nazarbaev «Áleýmettik – ekonomıkalyq jańǵyrtý – Qazaqstan damýynyń basty baǵyty” atty Joldaýy, 2012.

3. QR Tilderdi damytý men qoldanýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy, Astana, 2011.

4. QR Bilim berýdi damytýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy, Astana, 2010.

5. QR «Bilim týraly» Zańy, Astana, 2007. «Bilim tehnologıalary» № 3, 2014 j.

---