Jasyl dárihana
Taqyryby: "Jasyl dárihana" /7synyp/
Daıyndaǵan: Y.Sahıev
Túri: Shoý ( Evrazıa telearnasyndaǵy «Malahov plús» baǵdarlamasynyń jelisimen)
Ótetin orny: AKT zaly
Tárbıelik baǵyty: Salaýatty ómir salty
Maqsaty: Oqýshylardyń salaýatty ómir salty jónindegi uǵymyn keńeıtý, densaýlyq - adam baqytynyń birinshi baılyǵy ekenin, tabıǵat arqyly árkim óz densaýlyǵynyń korǵaýshysy ekenin túsindirý. Tabıǵattyń árbir bólshegi adamzat balasy úshin asqan baılyq, qaıtalanbas qazynasy ekenin, adam ómiriniń qorǵaýshysy, qorǵany ekenin oqýshylarǵa uǵyndyrý.
Mindeti: Oqýshylardy qorshaǵan orta, tabıǵatty súıe bilýge tárbıeleý. Tabıǵatta kezdesetin ósimdikter, jemis - jıdekter jáne emdik qasıeti bar tabıǵı zattar arqyly densaýlyqty kútýge bolatynyn asha otyryp, olardyń sana - sezimderin tárbıeleý jáne salaýatty ómir súrýge azamattyq jaýapkershilikterin nyǵaıtý.
Kórnekiligi: Taqyryp, sıtata sózder jazylǵan plakattar, jasyl japqysh, eki jasyl oryndyq, jarnama buryshy, "Jasyl dárihana" buryshy, jemis - jıdekter, ósimdik túrleri, emdik qasıeti bar tabıǵı zattar.
Jospary:
I. Uıymdastyrý kezeńi
1. Oqýshylardyń sahna tórine ornalasýyn baqylaý.
2. Kirispe. Taqyryptyń maqsatyn, mindetin jáne barysyn túsindirý.
II. "Jasyl dárihanadaǵy" paıdaly keńester
III. Qorytyndy.
Barysy:
Muǵalimniń sózi: Qurmetti kórermender! Búgin 7v synybynyń uıymdastyrýymen Evrazıa telearnasyndaǵy "Malahov plús" baǵdarlamasynyń jelisimen ótkizgeli otyrǵan "Jasyl dárihana" atty shoýdy tamashalaýǵa qosh keldińizder!
I júrgizýshi: Aldymen tanystyryp óteıin. Aldaryńyzda osy shoýdy uıymdastyryp otyrǵan 7V synybynyń jetekshisi Ibraı aǵaıǵa qoshemet.
II júrgizýshi: Qasymda júrgizýshi bolyp kómek kórsetetin synybymnyń úzdik oqýshysy Tájıeva Jadyraǵa qoshemet kórsetińizder.
I júrgizýshi: Mynaý "Jasyl dárihana" - tabıǵatta kezdesetin barlyq ósimdikter men jemis — jıdekter jáne taǵy emge qoldanylatyn zattar jınaǵynyń ortalyǵy. Janǵa jaıly,eshbir zıansyz, kez kelgen aýrýdyń aldyn alý sharalarymen qamtylǵan.
II júrgizýshi: Jadyra deni saý, densaýlyǵy myqty dep qandaı adamdardy aıtamyz?
I júrgizýshi: Aýyrmaıtyn, eń bastysy densaýlyǵyn kútetin adamdar.
II júrgizýshi: Al, aýyrmaý úshin densaýlyqty qalaı kútý kerek?
I júrgizýshi: Mine, osy suraqqa shoýdy tamashalaı otyryp, kóptegen paıdaly keńester ala otyryp jaýap ala alasyzdar.
II júrgizýshi:
"Tabıǵattan babamyz ala bergen sekildi,
Darhandyqty qazaqqa dala bergen sekildi.
Erkelikti, erlikti jerden alǵan sekildi,
Móldirlikti kógildir kólden alǵan sekildi", - dep Qadyr Myrzalıev aǵamyz teginnen aıtpaǵan.
Tabıǵat - osy bir júrekke jyly, kóńilge qonymdy estiletin salıqaly sózde qanshama tereń maǵyna, ulaǵatty mol uǵym, tujyrymy mol oı jatyr deseńizshi! Tabıǵat kúlli tirshilik ataýlynyń qutty qonys mekeni, qut-berekesi.
I júrgizýshi: Adam men tabıǵat árqashan da egiz. Tabıǵatty ózińdi asyraý úshin qamqorshyń deseń bolady. Ata - babamyz jer - qazyna, sý - altyn, mal - baılyq dep ósıet aıtyp kelgeli teginnen-tegin emes. Kúndelikti iship-jegen tamaǵymyz, ústimizdegi kıimimiz, oqıtyn kitabymyz, jazatyn qaǵazymyz, miner kóligimiz, isher sý, tynys alar aýamyz da, eń bastysy aýyrǵanda paıdalanylatyn dárimizdiń bári de jomart tabıǵattyń tartqan syıy.
II júrgizýshi: Jadyra osy dárihanadaǵy medısınadaǵy qoldanylatyn dári – dármekten, ıneden, ábden mezi bolǵan bir qonaǵymyz kelip otyr. Sol adamdy ortaǵa shaqyrsaq.
I júrgizýshi: Endeshe "Jasyl dárihana" shoý baǵdarlamasyna tabıǵı jolmen densaýlyqty kútkim keledi dep, bizden paıdaly keńester surap otyrǵan Aldamjarova Aıdanany ortaǵa shaqyramyz.
(Aıdana sahnaǵa shyǵyp amandasyp, oryndyqqa ornalasady).
Aldamjarova Aıdana: Qazaqta bir sóz bar: Aýyryp em izdegenshe, aýyrmaıtyn em iz deıdi. Qazir qys mezgili. Ári bıylǵy qys qatty aıaz. Meniń jaqyn týystarymnyń kópshiligi sýyq tıip, tumaý bolyp tamaǵy isip mazalary ketip jatady. Dárigerge qaralyp, aýrýhanaǵa jataıyn dese naýqas kóp, oryn joq, sosyn ýkol ıneden ábden mezi bolyp, keı kezderde aýyldaǵy bir ǵana dárihanadan dárini alaıyn dep barǵan boıda dárini taba almaısyń, ótip ketip jatady. Men oılaımyn, sýyq tımeý úshin eń bastysy jyly kıinip júrý.
Al, sýyqqa tótep berý úshin, salqyn tıýdiń aldyn alý úshin tabıǵı zattardy qalaı qoldanyp júrýge bolady?
II júrgizýshi: Endeshe "Jasyl dárihanaǵa" jalpy uzaq ómir súrgiń kelse, salqyn sýmen aıazda shynyqqan durys dep keńes berýshi Janjigitova Aıdananyń pikirin tyńdaıyq.
(Aıdana sahnaǵa shyǵyp amandasyp, oryndyqqa ornalasady).
Janjigitova Aıdana: Iá, sýyq tıip syrqattanýda dári – dármek iship, azapqa túspeı, taza aýada qydyr - aq qutylýǵa bolady. Kúnine eki ret tabıǵı sýǵa shomylyp, jalań aıaq jerde turyp, sýdy ústińe aqtara sal. Sý deneńdi shynyqtyrady. Boıyńdaǵy teris energıany jerge ala ketedi. Deneńdi uıqydan oıatady, kúsh - qýat beredi. Qysta qarda jalań aıaq júrip úıren. Taza aýamen demalyp al da , oısha ózińe jáne barlyq adamdarǵa amandyq tile.
I júrgizýshi: Aıdana, siz qanshama keńester aıtyp jatyrsyz. Myna jerde turyp sizdiń aıtqanyńyzdyń ózinen - aq aǵaı ekeýmiz tońyp turmyz.
II júrgizýshi: Iá, bul da jón bolar. Salqynda qardy jalań aıaq basý ońaı sharýa emes. Qıyndyqty jeńseń ǵana jaqsylyqqa jetesiń.
Kórermenderiń arasynan Aıdanaǵa suraq qoıýshylar bar ma? Kórmen suraǵy: Osy jattyǵýlardy ózińiz qoldanasyz ba?
Janjigitova Aıdana: Múmkindigim she keıbireýin qoldanamyn.
II júrgizýshi: Durys, Aıdana, shynyqsań shymyr bolarsyń.
I júrgizýshi: Densaýlyq - zor baılyq ekenin taǵy da esterińizge salamyz. Olaı bolsa, "Jasyl dárihanaǵa" jol tartaıyq.
(Eki júrgizýshi, Eki Aıdana "Jasyl dárihanaǵa barady").
II júrgizýshi: Myna jerde adam turmysyndaǵy qoldanatyn kóptegen zattar tur. Olar týraly neler aıtar edińiz.
Janjigitova Aıdana: Men myna jerdegi zattardy únemi qoldanamyn: bal, sáýirdiń maıy. Bul zattar salqyn tıgen kezde kóp kómektesedi. Salqyn tıgen kezde keýdedegi qaqyryqty túsirý úshin qoıdyń sútine bal nemese sáýirdiń maıyn qosyp, azǵantaı tary salyp, ysytyp ishse qaqyryqty túsiredi, dene qyzýdy basady. Tamaq aýyrsa, baldy jylytyp, tamaqqa jaǵyp, jaýyp qoıady (kompres). Jalpy dúnıedegi sýyq tıgen jerge bal jaǵyp demdep qoısa, sýyqty sorady. Aýyrmaı turyp bal men sáýirdiń sary maıyn paıdalansań aýyrmaısyń, aýrýǵa shaldyqpaısyń.
I júrgizýshi: Rahmet, bul tamasha keńes boldy.
II júrgizýshi: Siz ne aıtar edińiz? (Aldamjarova Aıdanaǵa suraq qoıylady).
Aldamjarova Aıdana: Sizge kóp rahmet! Aýrýdyń aldyn alý týraly kóp málimet aldym. Denińiz saý bolsyn!
I júrgizýshi: Olaı bolsa, qonaqtarymyzdy kórermender arasyna shyǵaryp salaıyq. Sizderge kóp rahmet!
II júrgizýshi:
Tazalyq - saýlyq negizi,
Saýlyq - baılyq negizi
I júrgizýshi: Búgingi shoýǵa "tazalyq - bastan, tyrnaq pen shashtan", - dep eń bastysy jeke bas gıgıenasyn durys ustaý dep keńes berýshiler Ásel men Samaldy qoshemetpen ortaǵa shaqyramyz.
(Ásel men Samal ortaǵa shyǵyp, oryndyqqa ornalasady.)
I júrgizýshi: Samal sizdiń betińiz názik, ári taza, kózge ádemi bop kórinedi. Syry nede?
Samal: Biz qazir jaspyz. Kosmetıkalyq kremderdi qoldanýǵa bolmaıdy. Tipti ómir boıy da qoldanbaýǵa bolady. Men bet kútimine basa nazar aýdaramyn. Betti sabyndap jyly sýmen jýý qajet. Oramalmen qatty ysqylamaı, jáı ǵana súrtedi. Qatty súrtse, oramaldaǵy jip, taǵy basqa zattar teridegi tynys alatyn tesikterdi bitep tastaıdy, sodan betke ájim túsý nemese teri zaqymdanýǵa ákep soǵady.
Teri 3 túrden turady: maıly, qurǵaq jáne aralas teri. Bul terilerdi tabıǵı zattardan, jemisterden maska jasap kútýge bolady.
I júrgizýshi: Samal sizdi "Jasyl dárihanaǵa" shaqyramyn. Myna jemisterdiń qaı túrinen maska jasaı alasyz. Múmkin jasap kórsetersiz. Qane kórermender ishinen kimge maska jasap kórseteıik.
(Kórermender arasynan Araıǵa maska jasalady.)
II júrgizýshi: Ásel, kezekti sizge bereıin. Sizdiń shashyńyzǵa qarap kóp kisiler qyzyǵa qaraıtyn bolar.
Ásel: Qazirgi kezde burymdy qyzdar sırek kezdesedi. Kópshiligi qyzyǵa qaraıdy.
II júrgizýshi: Shashyńyzdy qalaı kútesiz? Syry nede? Bizge kishkene syryńdy ashsańyz.
Ásel: Men de "Jasyl dárihanaǵa" baryp tolyǵyraq aıtaıyn. Shashyńyz qalyń, tez ósý úshin myna ónimderdi qoldanyńyz: munda úı jumyrtqasynyń 2-eý, úı qaımaǵynan 1 qasyq, bıdaı 3 qasyq, osylardy aralastyryp, shashyńyzdyń túbine jaǵyńyz.
Uzyn shashtarǵa aptasyna 2 ret, al qysqa shashtarǵa 3 ret jasańyz. 10-15 mınýttan soń jyly sýmen shaıyp tastańyz.
Kórermenderden suraq: Shash jıi túskende shashty qalaı kútýimiz kerek?
Ásel: ol úshin bir shaı qasyq konákqa bal men pıaz shyrynyn qosyp ózińiz de shashyńyzdyń túbine ábden sińirip jaǵyńyz. Basqa paket bas kıim kıip, 2-3 saǵat kútińiz. Bas terisiniń jylı bastaǵanyn sezesiz. Sosyn shashyńyzdy jýyp, 2 jumada 1 ret qaıtalap otyrsańyz shashyńyz ornyna keledi.
I júrgizýshi: Samal teriniń ádemi bolýyn, al siz shashtyń sulýlyǵyn aıtyp jatyrsyz. Sulýlyqtyń barlyǵy adamǵa qajet. Al dene bitimi ádemi, symbatty bolyp ósý úshin qandaı keńes aıtasyz?
Ásel: Tal shybyqtaı buralǵan symbatty bolýdy armandamaıtyn qyzdar joq bolar. Zertteý qorytyndysyna júginsek, qyz balalar 11 jasta 44%, al 15 jasta 70%, ózin - ózi qoldan ashyqtyrýǵa (dıetaǵa) otyrady eken. Onyń densaýlyqqa, búgingini bylaı qoıǵanda keler urpaqtyń saýlyǵyna zıan keltiretinin aıtyp, muny dárigerler aldyn ala eskertken. Endi mine ashyǵýdy almastyryp, artyq salmaqtan arashalap qana qoımaı, symbatyńa symbat qosatyn bir amal tabylǵan sıaqty. Ol kádimgi bı. Onymen kúndelikti aınalystym degenshe, symbatyń synǵa tartqandaı bolyp, shyǵa keledi. Meniń Sizderge berer keńesim, bıleı berińizder. Tek erinbeńiz, qolyńyz qalt etse bıleı berińiz.
II júrgizýshi: Ásel múmkin bizge bı jattyǵýlarynyń 1-2-eýin oryndap kórsetersiz.
Ásel: Men sizderge erekshe jattyǵý kópir salýdy (mostık) kórseteıin.
II júrgizýshi: Múmkin kórermender arasynda jattyǵý jasaıtyndar bar bolar.
Kórermen Demejan: Kúnde táńerteń sekirtpemen sekirý jattyǵýyn jasaımyn.
(Sekirtpemen sekirip kórsetedi.)
II júrgizýshi: Mine tamasha, Demejan sekirtpemen esh qıyndyqsyz, jeńil sekirdi. Demejanǵa kóp rahmetimizdi aıta otyryp, kórermender arasynan oryn alýyn suraımyz.
I júrgizýshi: Samal, sizdiń jasaǵan maskańyzdyń nátıjesin Araıdan suraıyq.
Araı bet terińizde ózgeris bar ma?
Araı: Ózgeris bar. Betim únemi qurǵap turatyn. Qazir jumsaryp, ylǵaldanyp tur. Jaqsy sezinemin.
Iİ júrgizýshi: Araıǵa kóp – kóp rahmet! Betterińizdi kútinip, árkez sulý qalpyńyzda júre berińiz dep kórermender arasyna shyǵaryp salamyz.
Ásel men Samalǵa kóp rahmet! Árkez ádemi bolyp, ádemilikke úıretińizder!
İ júrgizýshi: Kezekti densaýlyqtyń jańasyn aqshaǵa qaıdan tabasyń dep árkez shyryn iship, densaýlyǵyn jańartyp, jasartyp júrgen Ásemdi ortaǵa shaqyraıyq.
II júrgizýshi: Sháı ishseń, kóńiliń jaı dep jar salǵan Móldirdi de ortaǵa shaqyramyz. Ásem men Móldir "Jasyl dárihana" buryshyna keledi.
II júrgizýshi: Myna jerge jaqyndańyzdar. Myna jemis - jıdekterdiń shyryny qaı syrqattardan saqtaıdy. Qaısysyn ishken jón qalaı qoldanylady. Sol jóninde aıtyp berseńiz.
Ásem: Jemis pen kókónis shyrynyń densaýlyqqa paıdaly ekeni belgili. Dıetolog – dárigerler olardy aýrýdyń aldyn alýǵa da, emdelip jazýǵa da tabıǵı dárýmen retinde usynady. Biraq densaýlyqty nyǵaıtý, syrqattan aıyǵý úshin ishiletin shyrynǵa qoıylatyn talap bólek. Sondaı-aq, mamandardyń aıtýy boıynsha dárýmen retinde shyryndy kúnine keminde 600gr úsh mezgil tamaqtyń árqaısysynyń aldynda 30 mınýt buryn ishý qajet.
Júzim shyryny, qıar shyryny, alma shyryny, apelsın shyryn, sábiz ben qyryqqabattyń shyryny: júrek qan tamyry júıesin nyǵaıtady. Aqyl — oı qabiletin kúsheıtedi. Tánnen aýyr metaldardy qýady, baýyrǵa, búırekke paıdaly. Olardy ýyttan tazalaıdy. Júıke juqaryp, kúsh - qaırat kemigende áldenýge kómektesedi. Men qazir alma shyrynynyń qalaı jasalatynyn kórseteıin.
II júrgizýshi: Siz jasap kórsetińiz. Bizge Móldir qandaı usynystar aıtar eken.
Móldir: Sháıdiń búkil aǵzaǵa, tándegi zat almasý úrdisine áser etedi. Boıdy sergitetin shıpaly sýsyn ekenin ǵylym álde qashan dáleldegen. Kofeın, efır maıy, tanın degenderdiń syrtynda S,V, R dárýmenderin nebir mıneraldardy osy sháıdiń boıynan tabasyz. Tek ony durys baptap, saqtaı bilińiz.
II júrgizýshi: Sháıdi qalaı qaınatý kerek?
Móldir: Sýdy sonshalyq saqyldatyp qaınatýdyń jóni joq. Sháınekte ne samaýrynda qaınaǵan sýdy aqqumanǵa aǵyzyp, ústine sháı salyp, qaıtadan qaınatpaý kerek. Aqqumanǵa sý aǵyzyp alǵannan keıin sháınekti ne samaýryndy eselep sý quıyp qaınatýǵa bolmaıdy.
II júrgizýshi: Qaı ýaqytta sháı ishý qolaıly?
Móldir: Ádette qazaq táńerteń de, túste de, keshte de sháı ishedi. Keshkilik negizgi tamaqtyń aldynda ne tamaqtan keıin ishiledi.
II júrgizýshi: Móldir, osy kók shaı týraly ne aıtar edińiz?
Móldir: Kók shaı da kádimgi qara shaı alynatyn japyraqtan alynady. Halyq ony qartaıtpaıdy, kisiniń ǵumyr jasyn uzartady dep biledi. Kók shaıdyń qant qysymyn tómendetin, artyq tuzdy qýatynyn qaterli isikten saqtaıtynyn, emdik qasıeti bar. Asqazannyń buzylýy, as qorytý aǵzalarynyń syrqaty, dárýmen jetispeýshiligi, búırektegi, qýyqtaǵy tas, qan aınalymynyń nasharlaýy, temir jetispeýshiligi, kúıik, teridegi jara t.b. aýrýlarǵa paıdaly.
I júrgizýshi: Qane, Ásemniń shyryny daıyn bolǵan sekildi. Aýyz tıip kóreıik. (Shyrynnan aýyz tıedi.) Óte dámdi eken.
Ásem: Rahmet!
I júrgizýshi: Sózderińizdi tujyrymdaı kele, deni saý bolý úshin jemisti kóp jeý kerek. Jumys isteý qabiletiń kúsheıedi. Ýaqytymen tamaqtanyp, sháı iship júrý kerek.
II júrgizýshi: Durys aıtasyń, Jadyra! Móldir men Ásemniń bergen keńesterine kóp rahmet aıtamyz!
(Móldir men Ásemdi shyǵaryp salady).
Túrkimen bıi. Oryndaıtyn Edilov Qýanyshbek pen Myńbaeva Ásel.
II júrgizýshi: Psıholog mamandardyń aıtýynsha, aýrýdan aýlaq bolý úshin adamdarǵa amandyq tilep, amandas deıdi. Saý bolǵyń kelse, barshaǵa saýlyq tile.
I júrgizýshi: Qyzǵanshaq bolma, óz boıyńdaǵy jalqaýlyqty, kórse qyzarlyqty, qorqaqtyqty, jalǵan namysqoılyqty tasta, bireýdiń áńgimesine erme. Jaman oılardan aýlaq bol.
II júrgizýshi: Aýyra qalsań, kóp ýaıymdama, aýrý - syrqaý, ólim týraly oıla ma, bul seniń jemisiń.
I júrgizýshi: Óziń bilgen, oqyǵandaryńdy, óz tájirıbelerińdi ózgelerge aıt, tarat, biraq maqtanba, qarapaıym bol!
II júrgizýshi: Mine, balalar, netken keremet nusqaýlar aıtyp ketken. Endeshe oıǵa toqydyq pa, toqysaq is júzine asyraıyq. Bastaǵan isti aıaqtaıyq.
I júrgizýshi: Endi nazarymyzdy "Jarnamalyq" úziliske aýdaraıyq.
Kórinis.
Atasy - Samat
Ájesi - Aıbek
Nemeresi — Serik
Nemeresi atasynyń aldynda otyrady. Ájesi qasynda urshyq ıirip otyrady.
Nemeresi: Ata, qulaǵym aýyryp tur.
Atasy: (Erkeletip qulaǵynan súıedi.) - Jazyldy ma, qulynym?
Nemeresi: Jazyldy.
- Ata, ata, murynym aýyryp barady.
Atasy: (Erkeletip qulaǵynan súıedi.) - Jazyldy ma, qulynym?
Nemeresi: Jazyldy.
Nemeresi: Ata, áýkem aýyryp tur.
Atasy: (Erkeletip qulaǵynan súıedi.)
- Jazyldy ma, qulynym?
Nemeresi: Jazyldy.
Nemeresi: Áje, atamnyń erini dári sıaqty, súıse boldy jazylyp ketemin.
Ájesi: (Mysqyldap.) - Onda atańa aıt, qoradaǵy qara aıǵyrdyń aıaǵy aqsańdap tur.
Jarnama:
Aıbek: İshiń aýyrsa, aýzyńdy tyı, asqazanyń jıi aýyrsa, tamaqtanyp bolǵannan keıin kez-kelgen jemistiń súıegin 30-40 mınýt sorý kerek. Sondaı - aq, zere shóbi men apelsın qabyǵynyń qaınatpasyn ishken paıdaly.
Samat: Tisiń aýyrsa, qolyńdy tyı, tisiń aýyrsa, tis dárigerine júginbeı-aq úıde em jasaýǵa bolady. Ol úshin 1 stakan sýǵa 1 ýys keptirilgen qalaqaı japyraǵy men 2 as qasyq sirke sýyn qosyp qaınatyp, aýzyn jıi-jıi jýady. Qolyńnyń bilezik tusyna sarymsaqty qaq bólip, tamyryńa tańyp baılap qoısań kóp kómegi bolady.
Aıbek: Ósimdik maıy, as burshaq, sút, kartop, qyzanaq, banan, balyq sıaqty azyq - túlikti kúndelikti tamaqta kóp paıdalaný kerek. Mundaı kalorıasy az taǵamdar adam ómiriniń uzarýyna kóp septigin tıgizedi.
Samat: Qumyrsqanyń emdik qasıeti bar. Olardyń kómegimen revmatızmdi emdeýge bolady. Ol úshin bir ýys qumyrsqany dákege oraıdy da aýyrǵan jerge basady. Qumyrsqalar deneni shaǵyp qyzartqan soń dákeni alyp tastaıdy. Osy ádisti bir aı boıy qaıtalasańyz kóp uzamaı revmatızmnen aıyǵasyz.
Aıbek: Bettegi bezeýdi ketiretin maska — qıar maskasy. 3 dana jańa pisken qıardy usaqtap týrap, 1 stakan qaınaǵan sýǵa salyńyz. Oǵan 1 sháı qasyq bal aralastyryp, betińizge jaǵyńyz. Osyny 1 apta qoldansańyz, betińizdegi bezeýdiń kete bastaǵanyn baıqaısyz.
Samat: Qulaqtan irińdi bulyq aǵyp, mazańyzdy alsa, odan ońaı jazylýǵa bolady. Aloenyń japyraǵyn syǵyp, shyrynyna dákeni batyryp, bir táýlik qulaqqa tyqsa, erteńine alǵanda irińdi bulyq dákede qalady. Bir aptadan soń oń nátıjesin beredi.
Aıbek: Sút qosylǵan sháıdi ishseńiz búırekti tazartady. Al asqazan men ishekti tazartý úshin qyryqqabat pen sábizden jasalǵan salat jeseńiz shıpaly. Qyzylsha, sarymsaq, grek jańǵaǵyn kúnde tamaqqa qoldansańyz qan tamyrlary tazarady. Qıar bolsa, aǵzany qojdan (shlak) tazartyp, artyq tamaqtan aryltady.
Samat: Aloeny shıpaly ósimdikterge jatqyzady. Onyń japyraǵynan alynǵan shyryn teriniń qabynýynan paıda bolatyn aýrýlardy, kúıikti emdeıdi. Sondaı - aq, aloenyń ekstraktymen, kóz aýrýlaryn, asqazannyń oıyq jaralaryn t.b. aýrýlardy emdeıdi.
II júrgizýshi: Jadyra osy biz kóp nárseni uqtyq, bilip, kórip jatyrmyz. Al meniń aıaǵym osy kóp syrqyraıdy. Buǵan qandaı keńes bar eken?
I júrgizýshi: Siz oǵan qam jemeńiz. Bizdiń Asylbek býyn-súıek aýrýlarynan tez aıyǵý jóninde tamasha aqparattar jınady.
II júrgizýshi: Olaı bolsa, ortaǵa Balyqbaev Asylbekti
shaqyramyz.
Asylbek: Býynyń qaqsap aýrý túrleri jaǵdaılardyń áserinen bolady.
Býyn aýrýlary bir túri býyndarǵa sarysý nemese túz jınaýdan da bastalady. Súıek kálsı jetispegennen syrqyraıdy. Kúnnen adamǵa "D" vıtamıni túzeledi. Ol súıek myqty bolýǵa kómektesedi. Shilde, tamyz aılarynda kún qatty ysyǵynda syrqattanǵan aıaq - qolyńdy qumǵa kómip, qyzdyrynady. Buny ár jaz saıyn jasap otyrsań tipten jaqsy. Tabıǵattyń adamǵa berer syıy kóp qoı. Sonyń biri tuzdy sý, qara balshyq. Jańaǵy aıtqan aıaq syrqyraý nemese súıek synsa, ıa bolmasa qatty soqqy alǵan bolsa, ol bultty kúnderi mindetti túrde qaqsap aýyrady. Bul syrqattyń aldyn alý úshin tamyz, shilde aılarynda tuzǵa barý kerek. Emdik qasıeti bar tuz tek býyn - súıekke qana kómektese qoımaıdy. Denege jara shyqsa, qyshyma bolyp aýyrsa da qara balshyqqa shomylyp, tuzben emdeledi.
II júrgizýshi: Asylbek múmkin "Jasyl dárihanaǵa" aıtady.
Asylbek: Mynaý Saǵyz ózeniniń boıynda Aqjar degen jerden alynǵan tuzdy balshyq. Bul qysty kúni de suıyq kúıinde turady. Bul kıeli. Adamǵa kóptegen shıpasy bar. Myna qyryqqabatpen de revmatızmdi emdeýge bolady. Qyryqqabattyń japyraǵyn alyp, mysaly tize aýyrsa, sol tizege basyp matamen tańyp qoıady. Osy sıaqty jazda ósetin hren japyraǵyn da osylaı jasasa býyn, súıek syrqyraýyna kóp kómektesedi.
Qazaqtyń tóbet ıtiniń túbit júni de súıek syrqyraǵanda kóp kómektesedi. Ittiń túbitinen toqyǵan shulyq nemese beldemshe jasap syrqyraǵan jerge únemi basyp qoısa syrqyraýdan aıyǵasyń.
I júrgizýshi: Asylbekten kóptegen maǵlumat aldyq Sizge kóp-kóp rahmet.
II júrgizýshi: Densaýlyqtyń basty negizi tazalyqta, jeke bas gıgıenasyn saqtaý kerek dep jatyrmyz. Halyq arasyndaǵy tazalyq, densaýlyq haqyndaǵy yrymdar týraly aıta ketseń bolmas.
I júrgizýshi: Shashy qıylmaǵan áıeldiń jolyn eshkim kespeıdi, baqyty ashylyp baǵy janady.
Túnde shash qıyp, tyrnaq alýǵa bolmaıdy.
Tún ortasynda shomylý jaqsylyqqa aparmaıdy.
Shashyńdy kez kelgen jerge tastama. Otqa jaǵyp jiberý qajet.
II júrgizýshi: Halyq aıtsa, qalt aıtpaıdy deıdi ǵoı, buǵan men de qosylam.
Endigi kezekti shóptesin ósimdikterge bereıik.
Qazaqstan jerinde kóptegen dárilik qasıeti bar ósimdikter bar. Myna kitaptyń ishin ashyp qarasań túrli - túrli emdik qasıeti bar shópter bar. Solardyń biri bizdiń jerde de ósetin kádimgi adyraspan shóbi. Bizge adyraspan men jaqyn tanystyratyn Edilov Qýanyshbekti shaqyraıyq. Qýanyshbekke qoshemet.
(Qýanyshbek sóıleıdi. "Jasyl dárihanada").
Qýanyshbek: Adyraspan - kóp jyldyq shóp tektes ósimdik. Onyń sabaǵy butaqshaly, tamyry dińgekti, japyraqtary tilimdengen kezektesip ornalasqan. Qazaqstanda adyraspannyń bir - aq túri ósedi. Bıiktigi 20-60 sm. Gúldený merzimi - mamyrdyń aıaǵy men maýsym aıynda. Shilde aıynda jemisi tola bastaıdy. Bul ósimdik ýly dárige jatady. Adyraspan ensefalıttiń shaǵýy saldarynan bolǵan aýrýdy emdegende jaqsy nátıje beredi. Aýrýǵa shaldyqqan adamnyń júıke júıeleri asqynyp, ustama, qoıanshyq aýrý (epılepsıa) men qaltyraý paralıchine (drojıtelnyı paralıch) shaldyqqanda qoldanady. Quıańmen (radıkýlıt) aýyrǵanda adyraspan japyraqtarymen býlaıdy, isikterge de sol em jasalynady.
Adyraspannan jasalǵan bylaýysh (vana) revmatızm saldarynan súıek syrqyrap aýyrǵanda jaqsy nátıje beredi. Ol ókpe týberkýlezine, demikpe, entikpe, t.b. ókpe aýrýlaryna em.
Adyraspandy jazda nemese kúzde jınap, jańa kúıinde nemese týrap, keptirip daıyndaıdy. Tuqymyn piskende jınap alady.
Sabaǵy men japyraǵyn qaınatyp, ólshem boıynsha ishse, talma, sal aýrýy, umytshaqtyq, sýyqtan mı qabyný, taramys aýrýlaryna em bolady.
Tis aýrýyna: adyraspannyń shóbimen ystasa, tistiń qaqsap aýyrǵany basylady.
Býynnyń qabynýyna: jas sabaǵyn japyraǵymen laıyqty mólsherde janshyp, býynǵa tartady.
I júrgizýshi: Qýanyshbek saǵan kóp rahmet! Biz bilmeıtin kóptegen aýrýlarǵa emdik qasıetimen tanystyrdyq. Jalpy bul shóp kıeli dep te
jatady.
II júrgizýshi: Iá, Jadyra adyraspan kıeli shóp. Bul shóppen alastap ta jatady. Sol kezde jamandyq boıyńa jýymaıdy deıdi.
Qýanyshbek sizge kóp rahmet!
I júrgizýshi: Bizge myna ósimdikterdiń qandaı paıdasy bar ekenin bilý úshin ortaǵa Ómirbekova Aıdanany shaqyraıyq.
Aıdana: Mynaý Aq qaıyń japyraǵy kúz mezgilinde jınap alyp, tazartyp, keptirip qoıý kerek. Buny medısınada profılaktıkalyq zat retinde qoldanylady. Búırek, zár shyǵarý joldarynyń jáne júrek qan tamyr júıesiniń aýrýlarynda zár aıdaıtyn zat retinde, júıke júıesiniń nasharlaǵanynda qyzmetin kúsheıtetin zat retinde qoldanady. Kompres jasap ta qoldanady. Sýǵa buqtyryp iship te paıdalanady.
II júrgizýshi: Olaı bolsa qalaı jasalatynyn kórsetip jiberińiz. Shoý aıaqtalǵasyn sharshaǵanymyzdy basý úshin, júıke júıemiz jaqsy jumys jasaý úshin iship alaıyn.
Aıdana: Daıyndaý ádisi: 2 sháı qasyq japyraqty ydysqa salyp 1 stakan qaınatylǵan ystyq sý quıyp demdep qoıady. 30 mınýttan soń súzip ishedi.
I júrgizýshi: Qarapaıym nárse. Túkte qıyndyǵy joq. Aıdana sizge kóp rahmet!
II júrgizýshi: Deniń saý bolsyn deseń — sportpen shuǵyldan. Sport adam densaýlyǵyna paıdaly. Dene tárbıe saǵatyna únemi qatysyp otyr. "Deni saý adam - eń baı adam"
I júrgizýshi: Deniń saý bolsyn deseń - tańerteń jattyǵý jasap taza aýada demal. Aýany lastaýdan saqtaý kerek.Tabıǵatty jasyldandyrýǵa óz úlesińdi qos.
II júrgizýshi: Búgingi shoýǵa qonaqqa kelgen №9 orta mekteptiń medbıkesin "Jasyl dárihanaǵa" shaqyramyz.
Medısınada tabıǵı ádis — tásildermen naýqastardy emdeısizder me? (Medbıke óziniń keńesin beredi).
I júrgizýshi: Jańaǵy aıtylyp ketken paıdaly keńesterdiń barlyǵyna birdeı qosyla beresizder me? Olardan esh zıan kelmeı me qalaı oılaısyz?
II júrgizýshi: Sizge kóp - kóp rahmet! Sizder arqyly qanshama adamdar rahat ómir súrýde. Eńbekterińizge árqashan tabys tileımiz. Mynaý bizdiń "Jasyl dárihanadan" sizge azǵana syı — sıapatymyz bar. Qabyl alyńyz.
I júrgizýshi: Jemis jep, shyryn iship jasaryp júrińiz!
II júrgizýshi:
Adamnyń tabıǵatsyz kúni joq,
Ony aıtar tabıǵattyń tili joq dep aıtylǵanmen, 7 synyp oqýshylary kóptegen keńester berdi.
Ata - analar sizderdiń qandaı pikirlerińiz bar?
(Ata — analar pikirlerin aıtady.)
II júrgizýshi: Adam úshin tabıǵat - eń qasıetti, qasterli uǵym. Óıtkeni adamnyń ózin dúnıege keltirgen aıaýly anasyndaı. Sondyqtan da adamnyń tabıǵatty ANA dep qurmetteýinde óte úlken mán bar.
I júrgizýshi: Sondyqtan da tabıǵat qadirin, baılyǵyn baǵalaı bilý, jalpy tabıǵatty qorǵaý, barshamyzdyń mindetimiz. Tabıǵattan árkez sulý ádemiligin, zor densaýlyq ala bileıik aǵaıyn!
Qorytyndy.
Qurmetti oqýshylar, bárimiz bolashaq týraly armandaımyz ba? El basymyzdyń bolashaqqa baılanysty jasaǵan baǵdarlamasynda el bolashaǵy – sender, jastar. Sondyqtan elimizdiń erteńi senderdiń densaýlyqtaryń myqty, salaýatty azamat bolyp ósseńder, bolashaqta jarqyn, kemel bolmaq degen eken. Bolashaqqa deni saý urpaq bop qadam basaıyq.
İ júrgizýshi: Osymen 7v synybynyń uıymdastyrýymen ótkizilip otyrǵan «Jasyl dárihana» atty shoýymyzdy aıaqtaımyz.
Tyńdaǵandaryńyzǵa kóp rahmet!
Daıyndaǵan: Y.Sahıev
Túri: Shoý ( Evrazıa telearnasyndaǵy «Malahov plús» baǵdarlamasynyń jelisimen)
Ótetin orny: AKT zaly
Tárbıelik baǵyty: Salaýatty ómir salty
Maqsaty: Oqýshylardyń salaýatty ómir salty jónindegi uǵymyn keńeıtý, densaýlyq - adam baqytynyń birinshi baılyǵy ekenin, tabıǵat arqyly árkim óz densaýlyǵynyń korǵaýshysy ekenin túsindirý. Tabıǵattyń árbir bólshegi adamzat balasy úshin asqan baılyq, qaıtalanbas qazynasy ekenin, adam ómiriniń qorǵaýshysy, qorǵany ekenin oqýshylarǵa uǵyndyrý.
Mindeti: Oqýshylardy qorshaǵan orta, tabıǵatty súıe bilýge tárbıeleý. Tabıǵatta kezdesetin ósimdikter, jemis - jıdekter jáne emdik qasıeti bar tabıǵı zattar arqyly densaýlyqty kútýge bolatynyn asha otyryp, olardyń sana - sezimderin tárbıeleý jáne salaýatty ómir súrýge azamattyq jaýapkershilikterin nyǵaıtý.
Kórnekiligi: Taqyryp, sıtata sózder jazylǵan plakattar, jasyl japqysh, eki jasyl oryndyq, jarnama buryshy, "Jasyl dárihana" buryshy, jemis - jıdekter, ósimdik túrleri, emdik qasıeti bar tabıǵı zattar.
Jospary:
I. Uıymdastyrý kezeńi
1. Oqýshylardyń sahna tórine ornalasýyn baqylaý.
2. Kirispe. Taqyryptyń maqsatyn, mindetin jáne barysyn túsindirý.
II. "Jasyl dárihanadaǵy" paıdaly keńester
III. Qorytyndy.
Barysy:
Muǵalimniń sózi: Qurmetti kórermender! Búgin 7v synybynyń uıymdastyrýymen Evrazıa telearnasyndaǵy "Malahov plús" baǵdarlamasynyń jelisimen ótkizgeli otyrǵan "Jasyl dárihana" atty shoýdy tamashalaýǵa qosh keldińizder!
I júrgizýshi: Aldymen tanystyryp óteıin. Aldaryńyzda osy shoýdy uıymdastyryp otyrǵan 7V synybynyń jetekshisi Ibraı aǵaıǵa qoshemet.
II júrgizýshi: Qasymda júrgizýshi bolyp kómek kórsetetin synybymnyń úzdik oqýshysy Tájıeva Jadyraǵa qoshemet kórsetińizder.
I júrgizýshi: Mynaý "Jasyl dárihana" - tabıǵatta kezdesetin barlyq ósimdikter men jemis — jıdekter jáne taǵy emge qoldanylatyn zattar jınaǵynyń ortalyǵy. Janǵa jaıly,eshbir zıansyz, kez kelgen aýrýdyń aldyn alý sharalarymen qamtylǵan.
II júrgizýshi: Jadyra deni saý, densaýlyǵy myqty dep qandaı adamdardy aıtamyz?
I júrgizýshi: Aýyrmaıtyn, eń bastysy densaýlyǵyn kútetin adamdar.
II júrgizýshi: Al, aýyrmaý úshin densaýlyqty qalaı kútý kerek?
I júrgizýshi: Mine, osy suraqqa shoýdy tamashalaı otyryp, kóptegen paıdaly keńester ala otyryp jaýap ala alasyzdar.
II júrgizýshi:
"Tabıǵattan babamyz ala bergen sekildi,
Darhandyqty qazaqqa dala bergen sekildi.
Erkelikti, erlikti jerden alǵan sekildi,
Móldirlikti kógildir kólden alǵan sekildi", - dep Qadyr Myrzalıev aǵamyz teginnen aıtpaǵan.
Tabıǵat - osy bir júrekke jyly, kóńilge qonymdy estiletin salıqaly sózde qanshama tereń maǵyna, ulaǵatty mol uǵym, tujyrymy mol oı jatyr deseńizshi! Tabıǵat kúlli tirshilik ataýlynyń qutty qonys mekeni, qut-berekesi.
I júrgizýshi: Adam men tabıǵat árqashan da egiz. Tabıǵatty ózińdi asyraý úshin qamqorshyń deseń bolady. Ata - babamyz jer - qazyna, sý - altyn, mal - baılyq dep ósıet aıtyp kelgeli teginnen-tegin emes. Kúndelikti iship-jegen tamaǵymyz, ústimizdegi kıimimiz, oqıtyn kitabymyz, jazatyn qaǵazymyz, miner kóligimiz, isher sý, tynys alar aýamyz da, eń bastysy aýyrǵanda paıdalanylatyn dárimizdiń bári de jomart tabıǵattyń tartqan syıy.
II júrgizýshi: Jadyra osy dárihanadaǵy medısınadaǵy qoldanylatyn dári – dármekten, ıneden, ábden mezi bolǵan bir qonaǵymyz kelip otyr. Sol adamdy ortaǵa shaqyrsaq.
I júrgizýshi: Endeshe "Jasyl dárihana" shoý baǵdarlamasyna tabıǵı jolmen densaýlyqty kútkim keledi dep, bizden paıdaly keńester surap otyrǵan Aldamjarova Aıdanany ortaǵa shaqyramyz.
(Aıdana sahnaǵa shyǵyp amandasyp, oryndyqqa ornalasady).
Aldamjarova Aıdana: Qazaqta bir sóz bar: Aýyryp em izdegenshe, aýyrmaıtyn em iz deıdi. Qazir qys mezgili. Ári bıylǵy qys qatty aıaz. Meniń jaqyn týystarymnyń kópshiligi sýyq tıip, tumaý bolyp tamaǵy isip mazalary ketip jatady. Dárigerge qaralyp, aýrýhanaǵa jataıyn dese naýqas kóp, oryn joq, sosyn ýkol ıneden ábden mezi bolyp, keı kezderde aýyldaǵy bir ǵana dárihanadan dárini alaıyn dep barǵan boıda dárini taba almaısyń, ótip ketip jatady. Men oılaımyn, sýyq tımeý úshin eń bastysy jyly kıinip júrý.
Al, sýyqqa tótep berý úshin, salqyn tıýdiń aldyn alý úshin tabıǵı zattardy qalaı qoldanyp júrýge bolady?
II júrgizýshi: Endeshe "Jasyl dárihanaǵa" jalpy uzaq ómir súrgiń kelse, salqyn sýmen aıazda shynyqqan durys dep keńes berýshi Janjigitova Aıdananyń pikirin tyńdaıyq.
(Aıdana sahnaǵa shyǵyp amandasyp, oryndyqqa ornalasady).
Janjigitova Aıdana: Iá, sýyq tıip syrqattanýda dári – dármek iship, azapqa túspeı, taza aýada qydyr - aq qutylýǵa bolady. Kúnine eki ret tabıǵı sýǵa shomylyp, jalań aıaq jerde turyp, sýdy ústińe aqtara sal. Sý deneńdi shynyqtyrady. Boıyńdaǵy teris energıany jerge ala ketedi. Deneńdi uıqydan oıatady, kúsh - qýat beredi. Qysta qarda jalań aıaq júrip úıren. Taza aýamen demalyp al da , oısha ózińe jáne barlyq adamdarǵa amandyq tile.
I júrgizýshi: Aıdana, siz qanshama keńester aıtyp jatyrsyz. Myna jerde turyp sizdiń aıtqanyńyzdyń ózinen - aq aǵaı ekeýmiz tońyp turmyz.
II júrgizýshi: Iá, bul da jón bolar. Salqynda qardy jalań aıaq basý ońaı sharýa emes. Qıyndyqty jeńseń ǵana jaqsylyqqa jetesiń.
Kórermenderiń arasynan Aıdanaǵa suraq qoıýshylar bar ma? Kórmen suraǵy: Osy jattyǵýlardy ózińiz qoldanasyz ba?
Janjigitova Aıdana: Múmkindigim she keıbireýin qoldanamyn.
II júrgizýshi: Durys, Aıdana, shynyqsań shymyr bolarsyń.
I júrgizýshi: Densaýlyq - zor baılyq ekenin taǵy da esterińizge salamyz. Olaı bolsa, "Jasyl dárihanaǵa" jol tartaıyq.
(Eki júrgizýshi, Eki Aıdana "Jasyl dárihanaǵa barady").
II júrgizýshi: Myna jerde adam turmysyndaǵy qoldanatyn kóptegen zattar tur. Olar týraly neler aıtar edińiz.
Janjigitova Aıdana: Men myna jerdegi zattardy únemi qoldanamyn: bal, sáýirdiń maıy. Bul zattar salqyn tıgen kezde kóp kómektesedi. Salqyn tıgen kezde keýdedegi qaqyryqty túsirý úshin qoıdyń sútine bal nemese sáýirdiń maıyn qosyp, azǵantaı tary salyp, ysytyp ishse qaqyryqty túsiredi, dene qyzýdy basady. Tamaq aýyrsa, baldy jylytyp, tamaqqa jaǵyp, jaýyp qoıady (kompres). Jalpy dúnıedegi sýyq tıgen jerge bal jaǵyp demdep qoısa, sýyqty sorady. Aýyrmaı turyp bal men sáýirdiń sary maıyn paıdalansań aýyrmaısyń, aýrýǵa shaldyqpaısyń.
I júrgizýshi: Rahmet, bul tamasha keńes boldy.
II júrgizýshi: Siz ne aıtar edińiz? (Aldamjarova Aıdanaǵa suraq qoıylady).
Aldamjarova Aıdana: Sizge kóp rahmet! Aýrýdyń aldyn alý týraly kóp málimet aldym. Denińiz saý bolsyn!
I júrgizýshi: Olaı bolsa, qonaqtarymyzdy kórermender arasyna shyǵaryp salaıyq. Sizderge kóp rahmet!
II júrgizýshi:
Tazalyq - saýlyq negizi,
Saýlyq - baılyq negizi
I júrgizýshi: Búgingi shoýǵa "tazalyq - bastan, tyrnaq pen shashtan", - dep eń bastysy jeke bas gıgıenasyn durys ustaý dep keńes berýshiler Ásel men Samaldy qoshemetpen ortaǵa shaqyramyz.
(Ásel men Samal ortaǵa shyǵyp, oryndyqqa ornalasady.)
I júrgizýshi: Samal sizdiń betińiz názik, ári taza, kózge ádemi bop kórinedi. Syry nede?
Samal: Biz qazir jaspyz. Kosmetıkalyq kremderdi qoldanýǵa bolmaıdy. Tipti ómir boıy da qoldanbaýǵa bolady. Men bet kútimine basa nazar aýdaramyn. Betti sabyndap jyly sýmen jýý qajet. Oramalmen qatty ysqylamaı, jáı ǵana súrtedi. Qatty súrtse, oramaldaǵy jip, taǵy basqa zattar teridegi tynys alatyn tesikterdi bitep tastaıdy, sodan betke ájim túsý nemese teri zaqymdanýǵa ákep soǵady.
Teri 3 túrden turady: maıly, qurǵaq jáne aralas teri. Bul terilerdi tabıǵı zattardan, jemisterden maska jasap kútýge bolady.
I júrgizýshi: Samal sizdi "Jasyl dárihanaǵa" shaqyramyn. Myna jemisterdiń qaı túrinen maska jasaı alasyz. Múmkin jasap kórsetersiz. Qane kórermender ishinen kimge maska jasap kórseteıik.
(Kórermender arasynan Araıǵa maska jasalady.)
II júrgizýshi: Ásel, kezekti sizge bereıin. Sizdiń shashyńyzǵa qarap kóp kisiler qyzyǵa qaraıtyn bolar.
Ásel: Qazirgi kezde burymdy qyzdar sırek kezdesedi. Kópshiligi qyzyǵa qaraıdy.
II júrgizýshi: Shashyńyzdy qalaı kútesiz? Syry nede? Bizge kishkene syryńdy ashsańyz.
Ásel: Men de "Jasyl dárihanaǵa" baryp tolyǵyraq aıtaıyn. Shashyńyz qalyń, tez ósý úshin myna ónimderdi qoldanyńyz: munda úı jumyrtqasynyń 2-eý, úı qaımaǵynan 1 qasyq, bıdaı 3 qasyq, osylardy aralastyryp, shashyńyzdyń túbine jaǵyńyz.
Uzyn shashtarǵa aptasyna 2 ret, al qysqa shashtarǵa 3 ret jasańyz. 10-15 mınýttan soń jyly sýmen shaıyp tastańyz.
Kórermenderden suraq: Shash jıi túskende shashty qalaı kútýimiz kerek?
Ásel: ol úshin bir shaı qasyq konákqa bal men pıaz shyrynyn qosyp ózińiz de shashyńyzdyń túbine ábden sińirip jaǵyńyz. Basqa paket bas kıim kıip, 2-3 saǵat kútińiz. Bas terisiniń jylı bastaǵanyn sezesiz. Sosyn shashyńyzdy jýyp, 2 jumada 1 ret qaıtalap otyrsańyz shashyńyz ornyna keledi.
I júrgizýshi: Samal teriniń ádemi bolýyn, al siz shashtyń sulýlyǵyn aıtyp jatyrsyz. Sulýlyqtyń barlyǵy adamǵa qajet. Al dene bitimi ádemi, symbatty bolyp ósý úshin qandaı keńes aıtasyz?
Ásel: Tal shybyqtaı buralǵan symbatty bolýdy armandamaıtyn qyzdar joq bolar. Zertteý qorytyndysyna júginsek, qyz balalar 11 jasta 44%, al 15 jasta 70%, ózin - ózi qoldan ashyqtyrýǵa (dıetaǵa) otyrady eken. Onyń densaýlyqqa, búgingini bylaı qoıǵanda keler urpaqtyń saýlyǵyna zıan keltiretinin aıtyp, muny dárigerler aldyn ala eskertken. Endi mine ashyǵýdy almastyryp, artyq salmaqtan arashalap qana qoımaı, symbatyńa symbat qosatyn bir amal tabylǵan sıaqty. Ol kádimgi bı. Onymen kúndelikti aınalystym degenshe, symbatyń synǵa tartqandaı bolyp, shyǵa keledi. Meniń Sizderge berer keńesim, bıleı berińizder. Tek erinbeńiz, qolyńyz qalt etse bıleı berińiz.
II júrgizýshi: Ásel múmkin bizge bı jattyǵýlarynyń 1-2-eýin oryndap kórsetersiz.
Ásel: Men sizderge erekshe jattyǵý kópir salýdy (mostık) kórseteıin.
II júrgizýshi: Múmkin kórermender arasynda jattyǵý jasaıtyndar bar bolar.
Kórermen Demejan: Kúnde táńerteń sekirtpemen sekirý jattyǵýyn jasaımyn.
(Sekirtpemen sekirip kórsetedi.)
II júrgizýshi: Mine tamasha, Demejan sekirtpemen esh qıyndyqsyz, jeńil sekirdi. Demejanǵa kóp rahmetimizdi aıta otyryp, kórermender arasynan oryn alýyn suraımyz.
I júrgizýshi: Samal, sizdiń jasaǵan maskańyzdyń nátıjesin Araıdan suraıyq.
Araı bet terińizde ózgeris bar ma?
Araı: Ózgeris bar. Betim únemi qurǵap turatyn. Qazir jumsaryp, ylǵaldanyp tur. Jaqsy sezinemin.
Iİ júrgizýshi: Araıǵa kóp – kóp rahmet! Betterińizdi kútinip, árkez sulý qalpyńyzda júre berińiz dep kórermender arasyna shyǵaryp salamyz.
Ásel men Samalǵa kóp rahmet! Árkez ádemi bolyp, ádemilikke úıretińizder!
İ júrgizýshi: Kezekti densaýlyqtyń jańasyn aqshaǵa qaıdan tabasyń dep árkez shyryn iship, densaýlyǵyn jańartyp, jasartyp júrgen Ásemdi ortaǵa shaqyraıyq.
II júrgizýshi: Sháı ishseń, kóńiliń jaı dep jar salǵan Móldirdi de ortaǵa shaqyramyz. Ásem men Móldir "Jasyl dárihana" buryshyna keledi.
II júrgizýshi: Myna jerge jaqyndańyzdar. Myna jemis - jıdekterdiń shyryny qaı syrqattardan saqtaıdy. Qaısysyn ishken jón qalaı qoldanylady. Sol jóninde aıtyp berseńiz.
Ásem: Jemis pen kókónis shyrynyń densaýlyqqa paıdaly ekeni belgili. Dıetolog – dárigerler olardy aýrýdyń aldyn alýǵa da, emdelip jazýǵa da tabıǵı dárýmen retinde usynady. Biraq densaýlyqty nyǵaıtý, syrqattan aıyǵý úshin ishiletin shyrynǵa qoıylatyn talap bólek. Sondaı-aq, mamandardyń aıtýy boıynsha dárýmen retinde shyryndy kúnine keminde 600gr úsh mezgil tamaqtyń árqaısysynyń aldynda 30 mınýt buryn ishý qajet.
Júzim shyryny, qıar shyryny, alma shyryny, apelsın shyryn, sábiz ben qyryqqabattyń shyryny: júrek qan tamyry júıesin nyǵaıtady. Aqyl — oı qabiletin kúsheıtedi. Tánnen aýyr metaldardy qýady, baýyrǵa, búırekke paıdaly. Olardy ýyttan tazalaıdy. Júıke juqaryp, kúsh - qaırat kemigende áldenýge kómektesedi. Men qazir alma shyrynynyń qalaı jasalatynyn kórseteıin.
II júrgizýshi: Siz jasap kórsetińiz. Bizge Móldir qandaı usynystar aıtar eken.
Móldir: Sháıdiń búkil aǵzaǵa, tándegi zat almasý úrdisine áser etedi. Boıdy sergitetin shıpaly sýsyn ekenin ǵylym álde qashan dáleldegen. Kofeın, efır maıy, tanın degenderdiń syrtynda S,V, R dárýmenderin nebir mıneraldardy osy sháıdiń boıynan tabasyz. Tek ony durys baptap, saqtaı bilińiz.
II júrgizýshi: Sháıdi qalaı qaınatý kerek?
Móldir: Sýdy sonshalyq saqyldatyp qaınatýdyń jóni joq. Sháınekte ne samaýrynda qaınaǵan sýdy aqqumanǵa aǵyzyp, ústine sháı salyp, qaıtadan qaınatpaý kerek. Aqqumanǵa sý aǵyzyp alǵannan keıin sháınekti ne samaýryndy eselep sý quıyp qaınatýǵa bolmaıdy.
II júrgizýshi: Qaı ýaqytta sháı ishý qolaıly?
Móldir: Ádette qazaq táńerteń de, túste de, keshte de sháı ishedi. Keshkilik negizgi tamaqtyń aldynda ne tamaqtan keıin ishiledi.
II júrgizýshi: Móldir, osy kók shaı týraly ne aıtar edińiz?
Móldir: Kók shaı da kádimgi qara shaı alynatyn japyraqtan alynady. Halyq ony qartaıtpaıdy, kisiniń ǵumyr jasyn uzartady dep biledi. Kók shaıdyń qant qysymyn tómendetin, artyq tuzdy qýatynyn qaterli isikten saqtaıtynyn, emdik qasıeti bar. Asqazannyń buzylýy, as qorytý aǵzalarynyń syrqaty, dárýmen jetispeýshiligi, búırektegi, qýyqtaǵy tas, qan aınalymynyń nasharlaýy, temir jetispeýshiligi, kúıik, teridegi jara t.b. aýrýlarǵa paıdaly.
I júrgizýshi: Qane, Ásemniń shyryny daıyn bolǵan sekildi. Aýyz tıip kóreıik. (Shyrynnan aýyz tıedi.) Óte dámdi eken.
Ásem: Rahmet!
I júrgizýshi: Sózderińizdi tujyrymdaı kele, deni saý bolý úshin jemisti kóp jeý kerek. Jumys isteý qabiletiń kúsheıedi. Ýaqytymen tamaqtanyp, sháı iship júrý kerek.
II júrgizýshi: Durys aıtasyń, Jadyra! Móldir men Ásemniń bergen keńesterine kóp rahmet aıtamyz!
(Móldir men Ásemdi shyǵaryp salady).
Túrkimen bıi. Oryndaıtyn Edilov Qýanyshbek pen Myńbaeva Ásel.
II júrgizýshi: Psıholog mamandardyń aıtýynsha, aýrýdan aýlaq bolý úshin adamdarǵa amandyq tilep, amandas deıdi. Saý bolǵyń kelse, barshaǵa saýlyq tile.
I júrgizýshi: Qyzǵanshaq bolma, óz boıyńdaǵy jalqaýlyqty, kórse qyzarlyqty, qorqaqtyqty, jalǵan namysqoılyqty tasta, bireýdiń áńgimesine erme. Jaman oılardan aýlaq bol.
II júrgizýshi: Aýyra qalsań, kóp ýaıymdama, aýrý - syrqaý, ólim týraly oıla ma, bul seniń jemisiń.
I júrgizýshi: Óziń bilgen, oqyǵandaryńdy, óz tájirıbelerińdi ózgelerge aıt, tarat, biraq maqtanba, qarapaıym bol!
II júrgizýshi: Mine, balalar, netken keremet nusqaýlar aıtyp ketken. Endeshe oıǵa toqydyq pa, toqysaq is júzine asyraıyq. Bastaǵan isti aıaqtaıyq.
I júrgizýshi: Endi nazarymyzdy "Jarnamalyq" úziliske aýdaraıyq.
Kórinis.
Atasy - Samat
Ájesi - Aıbek
Nemeresi — Serik
Nemeresi atasynyń aldynda otyrady. Ájesi qasynda urshyq ıirip otyrady.
Nemeresi: Ata, qulaǵym aýyryp tur.
Atasy: (Erkeletip qulaǵynan súıedi.) - Jazyldy ma, qulynym?
Nemeresi: Jazyldy.
- Ata, ata, murynym aýyryp barady.
Atasy: (Erkeletip qulaǵynan súıedi.) - Jazyldy ma, qulynym?
Nemeresi: Jazyldy.
Nemeresi: Ata, áýkem aýyryp tur.
Atasy: (Erkeletip qulaǵynan súıedi.)
- Jazyldy ma, qulynym?
Nemeresi: Jazyldy.
Nemeresi: Áje, atamnyń erini dári sıaqty, súıse boldy jazylyp ketemin.
Ájesi: (Mysqyldap.) - Onda atańa aıt, qoradaǵy qara aıǵyrdyń aıaǵy aqsańdap tur.
Jarnama:
Aıbek: İshiń aýyrsa, aýzyńdy tyı, asqazanyń jıi aýyrsa, tamaqtanyp bolǵannan keıin kez-kelgen jemistiń súıegin 30-40 mınýt sorý kerek. Sondaı - aq, zere shóbi men apelsın qabyǵynyń qaınatpasyn ishken paıdaly.
Samat: Tisiń aýyrsa, qolyńdy tyı, tisiń aýyrsa, tis dárigerine júginbeı-aq úıde em jasaýǵa bolady. Ol úshin 1 stakan sýǵa 1 ýys keptirilgen qalaqaı japyraǵy men 2 as qasyq sirke sýyn qosyp qaınatyp, aýzyn jıi-jıi jýady. Qolyńnyń bilezik tusyna sarymsaqty qaq bólip, tamyryńa tańyp baılap qoısań kóp kómegi bolady.
Aıbek: Ósimdik maıy, as burshaq, sút, kartop, qyzanaq, banan, balyq sıaqty azyq - túlikti kúndelikti tamaqta kóp paıdalaný kerek. Mundaı kalorıasy az taǵamdar adam ómiriniń uzarýyna kóp septigin tıgizedi.
Samat: Qumyrsqanyń emdik qasıeti bar. Olardyń kómegimen revmatızmdi emdeýge bolady. Ol úshin bir ýys qumyrsqany dákege oraıdy da aýyrǵan jerge basady. Qumyrsqalar deneni shaǵyp qyzartqan soń dákeni alyp tastaıdy. Osy ádisti bir aı boıy qaıtalasańyz kóp uzamaı revmatızmnen aıyǵasyz.
Aıbek: Bettegi bezeýdi ketiretin maska — qıar maskasy. 3 dana jańa pisken qıardy usaqtap týrap, 1 stakan qaınaǵan sýǵa salyńyz. Oǵan 1 sháı qasyq bal aralastyryp, betińizge jaǵyńyz. Osyny 1 apta qoldansańyz, betińizdegi bezeýdiń kete bastaǵanyn baıqaısyz.
Samat: Qulaqtan irińdi bulyq aǵyp, mazańyzdy alsa, odan ońaı jazylýǵa bolady. Aloenyń japyraǵyn syǵyp, shyrynyna dákeni batyryp, bir táýlik qulaqqa tyqsa, erteńine alǵanda irińdi bulyq dákede qalady. Bir aptadan soń oń nátıjesin beredi.
Aıbek: Sút qosylǵan sháıdi ishseńiz búırekti tazartady. Al asqazan men ishekti tazartý úshin qyryqqabat pen sábizden jasalǵan salat jeseńiz shıpaly. Qyzylsha, sarymsaq, grek jańǵaǵyn kúnde tamaqqa qoldansańyz qan tamyrlary tazarady. Qıar bolsa, aǵzany qojdan (shlak) tazartyp, artyq tamaqtan aryltady.
Samat: Aloeny shıpaly ósimdikterge jatqyzady. Onyń japyraǵynan alynǵan shyryn teriniń qabynýynan paıda bolatyn aýrýlardy, kúıikti emdeıdi. Sondaı - aq, aloenyń ekstraktymen, kóz aýrýlaryn, asqazannyń oıyq jaralaryn t.b. aýrýlardy emdeıdi.
II júrgizýshi: Jadyra osy biz kóp nárseni uqtyq, bilip, kórip jatyrmyz. Al meniń aıaǵym osy kóp syrqyraıdy. Buǵan qandaı keńes bar eken?
I júrgizýshi: Siz oǵan qam jemeńiz. Bizdiń Asylbek býyn-súıek aýrýlarynan tez aıyǵý jóninde tamasha aqparattar jınady.
II júrgizýshi: Olaı bolsa, ortaǵa Balyqbaev Asylbekti
shaqyramyz.
Asylbek: Býynyń qaqsap aýrý túrleri jaǵdaılardyń áserinen bolady.
Býyn aýrýlary bir túri býyndarǵa sarysý nemese túz jınaýdan da bastalady. Súıek kálsı jetispegennen syrqyraıdy. Kúnnen adamǵa "D" vıtamıni túzeledi. Ol súıek myqty bolýǵa kómektesedi. Shilde, tamyz aılarynda kún qatty ysyǵynda syrqattanǵan aıaq - qolyńdy qumǵa kómip, qyzdyrynady. Buny ár jaz saıyn jasap otyrsań tipten jaqsy. Tabıǵattyń adamǵa berer syıy kóp qoı. Sonyń biri tuzdy sý, qara balshyq. Jańaǵy aıtqan aıaq syrqyraý nemese súıek synsa, ıa bolmasa qatty soqqy alǵan bolsa, ol bultty kúnderi mindetti túrde qaqsap aýyrady. Bul syrqattyń aldyn alý úshin tamyz, shilde aılarynda tuzǵa barý kerek. Emdik qasıeti bar tuz tek býyn - súıekke qana kómektese qoımaıdy. Denege jara shyqsa, qyshyma bolyp aýyrsa da qara balshyqqa shomylyp, tuzben emdeledi.
II júrgizýshi: Asylbek múmkin "Jasyl dárihanaǵa" aıtady.
Asylbek: Mynaý Saǵyz ózeniniń boıynda Aqjar degen jerden alynǵan tuzdy balshyq. Bul qysty kúni de suıyq kúıinde turady. Bul kıeli. Adamǵa kóptegen shıpasy bar. Myna qyryqqabatpen de revmatızmdi emdeýge bolady. Qyryqqabattyń japyraǵyn alyp, mysaly tize aýyrsa, sol tizege basyp matamen tańyp qoıady. Osy sıaqty jazda ósetin hren japyraǵyn da osylaı jasasa býyn, súıek syrqyraýyna kóp kómektesedi.
Qazaqtyń tóbet ıtiniń túbit júni de súıek syrqyraǵanda kóp kómektesedi. Ittiń túbitinen toqyǵan shulyq nemese beldemshe jasap syrqyraǵan jerge únemi basyp qoısa syrqyraýdan aıyǵasyń.
I júrgizýshi: Asylbekten kóptegen maǵlumat aldyq Sizge kóp-kóp rahmet.
II júrgizýshi: Densaýlyqtyń basty negizi tazalyqta, jeke bas gıgıenasyn saqtaý kerek dep jatyrmyz. Halyq arasyndaǵy tazalyq, densaýlyq haqyndaǵy yrymdar týraly aıta ketseń bolmas.
I júrgizýshi: Shashy qıylmaǵan áıeldiń jolyn eshkim kespeıdi, baqyty ashylyp baǵy janady.
Túnde shash qıyp, tyrnaq alýǵa bolmaıdy.
Tún ortasynda shomylý jaqsylyqqa aparmaıdy.
Shashyńdy kez kelgen jerge tastama. Otqa jaǵyp jiberý qajet.
II júrgizýshi: Halyq aıtsa, qalt aıtpaıdy deıdi ǵoı, buǵan men de qosylam.
Endigi kezekti shóptesin ósimdikterge bereıik.
Qazaqstan jerinde kóptegen dárilik qasıeti bar ósimdikter bar. Myna kitaptyń ishin ashyp qarasań túrli - túrli emdik qasıeti bar shópter bar. Solardyń biri bizdiń jerde de ósetin kádimgi adyraspan shóbi. Bizge adyraspan men jaqyn tanystyratyn Edilov Qýanyshbekti shaqyraıyq. Qýanyshbekke qoshemet.
(Qýanyshbek sóıleıdi. "Jasyl dárihanada").
Qýanyshbek: Adyraspan - kóp jyldyq shóp tektes ósimdik. Onyń sabaǵy butaqshaly, tamyry dińgekti, japyraqtary tilimdengen kezektesip ornalasqan. Qazaqstanda adyraspannyń bir - aq túri ósedi. Bıiktigi 20-60 sm. Gúldený merzimi - mamyrdyń aıaǵy men maýsym aıynda. Shilde aıynda jemisi tola bastaıdy. Bul ósimdik ýly dárige jatady. Adyraspan ensefalıttiń shaǵýy saldarynan bolǵan aýrýdy emdegende jaqsy nátıje beredi. Aýrýǵa shaldyqqan adamnyń júıke júıeleri asqynyp, ustama, qoıanshyq aýrý (epılepsıa) men qaltyraý paralıchine (drojıtelnyı paralıch) shaldyqqanda qoldanady. Quıańmen (radıkýlıt) aýyrǵanda adyraspan japyraqtarymen býlaıdy, isikterge de sol em jasalynady.
Adyraspannan jasalǵan bylaýysh (vana) revmatızm saldarynan súıek syrqyrap aýyrǵanda jaqsy nátıje beredi. Ol ókpe týberkýlezine, demikpe, entikpe, t.b. ókpe aýrýlaryna em.
Adyraspandy jazda nemese kúzde jınap, jańa kúıinde nemese týrap, keptirip daıyndaıdy. Tuqymyn piskende jınap alady.
Sabaǵy men japyraǵyn qaınatyp, ólshem boıynsha ishse, talma, sal aýrýy, umytshaqtyq, sýyqtan mı qabyný, taramys aýrýlaryna em bolady.
Tis aýrýyna: adyraspannyń shóbimen ystasa, tistiń qaqsap aýyrǵany basylady.
Býynnyń qabynýyna: jas sabaǵyn japyraǵymen laıyqty mólsherde janshyp, býynǵa tartady.
I júrgizýshi: Qýanyshbek saǵan kóp rahmet! Biz bilmeıtin kóptegen aýrýlarǵa emdik qasıetimen tanystyrdyq. Jalpy bul shóp kıeli dep te
jatady.
II júrgizýshi: Iá, Jadyra adyraspan kıeli shóp. Bul shóppen alastap ta jatady. Sol kezde jamandyq boıyńa jýymaıdy deıdi.
Qýanyshbek sizge kóp rahmet!
I júrgizýshi: Bizge myna ósimdikterdiń qandaı paıdasy bar ekenin bilý úshin ortaǵa Ómirbekova Aıdanany shaqyraıyq.
Aıdana: Mynaý Aq qaıyń japyraǵy kúz mezgilinde jınap alyp, tazartyp, keptirip qoıý kerek. Buny medısınada profılaktıkalyq zat retinde qoldanylady. Búırek, zár shyǵarý joldarynyń jáne júrek qan tamyr júıesiniń aýrýlarynda zár aıdaıtyn zat retinde, júıke júıesiniń nasharlaǵanynda qyzmetin kúsheıtetin zat retinde qoldanady. Kompres jasap ta qoldanady. Sýǵa buqtyryp iship te paıdalanady.
II júrgizýshi: Olaı bolsa qalaı jasalatynyn kórsetip jiberińiz. Shoý aıaqtalǵasyn sharshaǵanymyzdy basý úshin, júıke júıemiz jaqsy jumys jasaý úshin iship alaıyn.
Aıdana: Daıyndaý ádisi: 2 sháı qasyq japyraqty ydysqa salyp 1 stakan qaınatylǵan ystyq sý quıyp demdep qoıady. 30 mınýttan soń súzip ishedi.
I júrgizýshi: Qarapaıym nárse. Túkte qıyndyǵy joq. Aıdana sizge kóp rahmet!
II júrgizýshi: Deniń saý bolsyn deseń — sportpen shuǵyldan. Sport adam densaýlyǵyna paıdaly. Dene tárbıe saǵatyna únemi qatysyp otyr. "Deni saý adam - eń baı adam"
I júrgizýshi: Deniń saý bolsyn deseń - tańerteń jattyǵý jasap taza aýada demal. Aýany lastaýdan saqtaý kerek.Tabıǵatty jasyldandyrýǵa óz úlesińdi qos.
II júrgizýshi: Búgingi shoýǵa qonaqqa kelgen №9 orta mekteptiń medbıkesin "Jasyl dárihanaǵa" shaqyramyz.
Medısınada tabıǵı ádis — tásildermen naýqastardy emdeısizder me? (Medbıke óziniń keńesin beredi).
I júrgizýshi: Jańaǵy aıtylyp ketken paıdaly keńesterdiń barlyǵyna birdeı qosyla beresizder me? Olardan esh zıan kelmeı me qalaı oılaısyz?
II júrgizýshi: Sizge kóp - kóp rahmet! Sizder arqyly qanshama adamdar rahat ómir súrýde. Eńbekterińizge árqashan tabys tileımiz. Mynaý bizdiń "Jasyl dárihanadan" sizge azǵana syı — sıapatymyz bar. Qabyl alyńyz.
I júrgizýshi: Jemis jep, shyryn iship jasaryp júrińiz!
II júrgizýshi:
Adamnyń tabıǵatsyz kúni joq,
Ony aıtar tabıǵattyń tili joq dep aıtylǵanmen, 7 synyp oqýshylary kóptegen keńester berdi.
Ata - analar sizderdiń qandaı pikirlerińiz bar?
(Ata — analar pikirlerin aıtady.)
II júrgizýshi: Adam úshin tabıǵat - eń qasıetti, qasterli uǵym. Óıtkeni adamnyń ózin dúnıege keltirgen aıaýly anasyndaı. Sondyqtan da adamnyń tabıǵatty ANA dep qurmetteýinde óte úlken mán bar.
I júrgizýshi: Sondyqtan da tabıǵat qadirin, baılyǵyn baǵalaı bilý, jalpy tabıǵatty qorǵaý, barshamyzdyń mindetimiz. Tabıǵattan árkez sulý ádemiligin, zor densaýlyq ala bileıik aǵaıyn!
Qorytyndy.
Qurmetti oqýshylar, bárimiz bolashaq týraly armandaımyz ba? El basymyzdyń bolashaqqa baılanysty jasaǵan baǵdarlamasynda el bolashaǵy – sender, jastar. Sondyqtan elimizdiń erteńi senderdiń densaýlyqtaryń myqty, salaýatty azamat bolyp ósseńder, bolashaqta jarqyn, kemel bolmaq degen eken. Bolashaqqa deni saý urpaq bop qadam basaıyq.
İ júrgizýshi: Osymen 7v synybynyń uıymdastyrýymen ótkizilip otyrǵan «Jasyl dárihana» atty shoýymyzdy aıaqtaımyz.
Tyńdaǵandaryńyzǵa kóp rahmet!
You Might Also Like
