Jasýshanyń bólinýi. Mıtoz
Sabaqtyń taqyryby: Jasýshanyń bólinýi. Mıtoz
Sabaqtyń maqsaty: Jasýshanyń bólinýin jáne bul kezde júretin jasýshaishilik prosesterdiń sebepterin túsindirý.
Sabaqtyń mindetteri:
Bilimdilik - oqýshylardy mıtozdyq kóbeıýdiń satylarymen, erekshelikterimen, mańyzymen tanystyrý, bilimin arttyrý, túsinigin keńeıtý.
Tárbıelik – oqýshylardy izdenimpazdyqqa, óz betinshe eńbektenýge tárbıeleý, dúnıetanymyn, qorshaǵan ortaǵa kózqarasyn qalyptastyrý.
Damytýshylyq – oqýshylardy sabaqqa belsendiligin arttyrý, oılaý, saralaý, júıeleýge beıimdilikterin daǵdylandyrý.
Kórnekilikter: ınteraktıvti taqta, slaıdtar, baǵalaý paraǵy.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgerý sabaǵy.
Ádis - tásilder: AKT, STO strategıalary, tirek - syzba.
Pánaralyq baılanys: matematıka, hımıa, geografıa, fızıka, qazaq ádebıeti.
Sabaqtyń barysy:
I. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
«Asosıasıalaý» strategıasyn qoldaný
Beıne suraqtar.
• Jasýsha ıadrosyn kim jáne qashan ashty?
• Endoplazmalyq tordyń qandaı túrleri bolady?
• Tek qana janýar jasýshasynda bolatyn organoıd?
• Mıtohondrıanyń ishki jarǵaqshasynyń qatparlary qalaı atalady?
• Tuqym qýalaý aqparatyn saqtaý jáne jetkizip berý, nárýyz bıosıntezine basshylyq jasaıtyn organoıd?
• Qustyń erıtrosıtteri - bir jylǵa jýyq, tasbaqada birneshe jyl, adamda bar bolǵany 3 - 4 aı ǵana ómir súredi. Nege?
• 9 - klastyń elektrondyq oqýlyǵy boıynsha zerthanalyq jumys №8. «Janýar jasýshanyń qurylysy»
• Oqýshylar janýar jasýshasynyń organoıdterin sýretten kórsetip, atqaratyn qyzmetin aıtady jáne tekseredi.
II. Maǵynany taný. «Kýbızm» strategıasy boıynsha klass oqýshylary 6 - topqa bólinip, tapsyrmalaryn oryndaıdy.
I - top – «Sıtoplazma» toby – «Mıtoz» prosesin sıpattap, slaıdtaryn kórsetedi.
Bóliný nátıjesinde paıda bolǵan jasýshanyń tirshiligi toqtaǵanǵa deıingi nemese onyń kelesi bólinýine deıingi kezeńi tirshilik sıkli bolady.
DNQ sıntezi bakterıalarda birneshe mınýt, sútqorektilerge 6 - 12 saǵatqa sozylyp júredi.
II - top oqýshylary «Iadro» toby « Jasýshanyń bólinýi» kezeńderin salystyrady.
III - top oqýshylary «Rıbosomalar» - usynystar aıtady.
Mıtozdyq bóliný nátıjesinde túzilgen jasýshalardyń hromosoma jıyntyǵynyń sany ózgermeıdi, ol árqashanda dıploıdti bolady.
Mıtoz áreketiniń zaqymdanýynan hromosomalar sanynda aýytqýlar bolady, olar kóbeıedi nemese azaıady, hromosomalar sanynyń aýytqýyna baılanysty jasýsha úlken ózgeriske ushyraıdy. Jasýsha tirshiligin joıady nemese mýtasıa paıda bolady.
Usynystar: Mıtoz áreketiniń zaqymdanýy qandaı sebepterden bolatynyn anyqtaý, embrıondyq damý kezeńde zaqymdanǵan jasýshalardy tolyq zertteý, jasýsha bóliný kezinde ózgeriske ushyraǵan ósimdikterdiń paıdasyn nemese zıanyn anyqtaýǵa t.b.
İV – top oqýshylary - «Goldjı apparaty», «mıtoz» prosesin dáleldedi.
Tiri aǵzalar urpaqtaryn jer betinde qaldyrý arqyly sol túr saqtalyp otyrady.
Aǵzalardyń kóbeıýi men jeke damýy jasaýshanyń bólinýine negizdelgen.
1874 j. I. D. Chıstákov ósimdik jasýshasynyń bólinýi týraly aıtty. 1831 j. jasýsha ıadrosyn alǵashqy baıqaǵan R. Braýnnan bastap – aq jer júzindegi basqa eldiń bıologtary da ıadronyń mańyzyn ashýǵa tyrysty. Solardyń biri nemis sıtology V. Flemıng. ol 1882 j. jasýsha bóliný kezindegi ıadroda bolatyn árqıly qubylystardy baıqap jáne olardy sıpatta kelip, oǵan mıtoz, ıaǵnı ıadronyń kúrdeli bólinýi dep at berdi. Jasýshalardyń embrıondyq damýyn, ósýin, túzilýin jáne jas jasýshalar arasynda tuqymqýalaý aqparattarynyń kólemi men quramy jaǵynan teń berilýin qamtamasyz etetin de mıtoz. Sonymen qatar zaqymdanǵan músheler men ulpalardyń qaıta qalpyna kelýi sıaqty tirshilik úshin mańyzdy qubylystar da jasýshanyń bólinýine baılanysty. Muny mıtozdyq sıklde – analyq jasýshadaǵy tuqym qýalaý materıalynyń eki eseleýi men osy materıaldyń jańa urpaq jasýshalarynyń arasynda teń bólinýinen kórýge bolady.
V – top oqýshylary – «Lızosomalar» - jasýshanyń bólinýi týraly ertegi qurastyryp, ony sahnalap kórsetti.
Ertegi
Álemdegi óte kishkene el bar. Ony tek mıkroskop arqyly kórýge bolady. Bul el jasýsha dep atalady. Onyń turǵyndaryn organoıdter deıdi. Organoıdteri barlyǵy tatý – tátti ómir súrdi. Olardyń árqaısysynyń atqaratyn qyzmetteri bar. jasýshanyń úkimet bastyǵy – DNK.
DNK – saraıda ómir súrdi. saraı degenimiz ıadro jaǵaqshasy dep atalatyn qorǵan qamal qorǵaıdy. Bir kúni el kóbeıýge daıyndalady, ol daıyndyǵy – ınterfaza dep atalady. Bul kezde ishindegi turǵyndar sany kóbeıdi, úkimet bastyǵy DNK eki eselendi. Sonda keıin naǵyz bóliný – mıtoz bastaldy.
Mıtoz kezeńderin oqýshylar ózderi qolmen jasalǵan buıymdar arqyly kórsetti.
Vİ – top oqýshylary – «ındoplazmalyq tor» qorytyndy jasap, mıtozdyń mánin aıtty.
Mıtozdyń bıologıalyq mańyzy.
Urpaqtan – urpaqqa tuqym qýalaý materıalynyń turaqty saqtalýyn qamtamasyz etedi.
Hromosomalar sany turaqty saqtalady.
Urpaqtyq damý, ósý, jaraqattanǵan ulpalar qalpyna kelýi.
Joıylǵan ornyna jańa jasýshalardyń túzilýi.
Nátıjesinde dıploıdty jıyntyǵy bar jasýshalar túziledi.
İİİ Oı tolǵanys
Sınkveın strategıasy
Mıtoz
Kúrdeli, qajetti
Daıyndaldy, kóbeıdi, túzeldi.
Mıtoz – dene jasýshalarynyń bólinýi
Sıtokıntez
Bekitý.
1. Jasýshanyń bóliný kezindegi daıyndyǵy?
2. «Jip» sóziniń sınonımi;
3. Aıaqtalýdy bildiretin faza;
4, Jynys jasýshalary túzelý úshin bólinýi;
5. Jasýshanyń bólinýi;
Úıge tapsyrma:§ 9 oqý
Baǵalaý:
Sabaqtyń maqsaty: Jasýshanyń bólinýin jáne bul kezde júretin jasýshaishilik prosesterdiń sebepterin túsindirý.
Sabaqtyń mindetteri:
Bilimdilik - oqýshylardy mıtozdyq kóbeıýdiń satylarymen, erekshelikterimen, mańyzymen tanystyrý, bilimin arttyrý, túsinigin keńeıtý.
Tárbıelik – oqýshylardy izdenimpazdyqqa, óz betinshe eńbektenýge tárbıeleý, dúnıetanymyn, qorshaǵan ortaǵa kózqarasyn qalyptastyrý.
Damytýshylyq – oqýshylardy sabaqqa belsendiligin arttyrý, oılaý, saralaý, júıeleýge beıimdilikterin daǵdylandyrý.
Kórnekilikter: ınteraktıvti taqta, slaıdtar, baǵalaý paraǵy.
Sabaqtyń túri: jańa bilimdi meńgerý sabaǵy.
Ádis - tásilder: AKT, STO strategıalary, tirek - syzba.
Pánaralyq baılanys: matematıka, hımıa, geografıa, fızıka, qazaq ádebıeti.
Sabaqtyń barysy:
I. Qyzyǵýshylyǵyn oıatý.
«Asosıasıalaý» strategıasyn qoldaný
Beıne suraqtar.
• Jasýsha ıadrosyn kim jáne qashan ashty?
• Endoplazmalyq tordyń qandaı túrleri bolady?
• Tek qana janýar jasýshasynda bolatyn organoıd?
• Mıtohondrıanyń ishki jarǵaqshasynyń qatparlary qalaı atalady?
• Tuqym qýalaý aqparatyn saqtaý jáne jetkizip berý, nárýyz bıosıntezine basshylyq jasaıtyn organoıd?
• Qustyń erıtrosıtteri - bir jylǵa jýyq, tasbaqada birneshe jyl, adamda bar bolǵany 3 - 4 aı ǵana ómir súredi. Nege?
• 9 - klastyń elektrondyq oqýlyǵy boıynsha zerthanalyq jumys №8. «Janýar jasýshanyń qurylysy»
• Oqýshylar janýar jasýshasynyń organoıdterin sýretten kórsetip, atqaratyn qyzmetin aıtady jáne tekseredi.
II. Maǵynany taný. «Kýbızm» strategıasy boıynsha klass oqýshylary 6 - topqa bólinip, tapsyrmalaryn oryndaıdy.
I - top – «Sıtoplazma» toby – «Mıtoz» prosesin sıpattap, slaıdtaryn kórsetedi.
Bóliný nátıjesinde paıda bolǵan jasýshanyń tirshiligi toqtaǵanǵa deıingi nemese onyń kelesi bólinýine deıingi kezeńi tirshilik sıkli bolady.
DNQ sıntezi bakterıalarda birneshe mınýt, sútqorektilerge 6 - 12 saǵatqa sozylyp júredi.
II - top oqýshylary «Iadro» toby « Jasýshanyń bólinýi» kezeńderin salystyrady.
III - top oqýshylary «Rıbosomalar» - usynystar aıtady.
Mıtozdyq bóliný nátıjesinde túzilgen jasýshalardyń hromosoma jıyntyǵynyń sany ózgermeıdi, ol árqashanda dıploıdti bolady.
Mıtoz áreketiniń zaqymdanýynan hromosomalar sanynda aýytqýlar bolady, olar kóbeıedi nemese azaıady, hromosomalar sanynyń aýytqýyna baılanysty jasýsha úlken ózgeriske ushyraıdy. Jasýsha tirshiligin joıady nemese mýtasıa paıda bolady.
Usynystar: Mıtoz áreketiniń zaqymdanýy qandaı sebepterden bolatynyn anyqtaý, embrıondyq damý kezeńde zaqymdanǵan jasýshalardy tolyq zertteý, jasýsha bóliný kezinde ózgeriske ushyraǵan ósimdikterdiń paıdasyn nemese zıanyn anyqtaýǵa t.b.
İV – top oqýshylary - «Goldjı apparaty», «mıtoz» prosesin dáleldedi.
Tiri aǵzalar urpaqtaryn jer betinde qaldyrý arqyly sol túr saqtalyp otyrady.
Aǵzalardyń kóbeıýi men jeke damýy jasaýshanyń bólinýine negizdelgen.
1874 j. I. D. Chıstákov ósimdik jasýshasynyń bólinýi týraly aıtty. 1831 j. jasýsha ıadrosyn alǵashqy baıqaǵan R. Braýnnan bastap – aq jer júzindegi basqa eldiń bıologtary da ıadronyń mańyzyn ashýǵa tyrysty. Solardyń biri nemis sıtology V. Flemıng. ol 1882 j. jasýsha bóliný kezindegi ıadroda bolatyn árqıly qubylystardy baıqap jáne olardy sıpatta kelip, oǵan mıtoz, ıaǵnı ıadronyń kúrdeli bólinýi dep at berdi. Jasýshalardyń embrıondyq damýyn, ósýin, túzilýin jáne jas jasýshalar arasynda tuqymqýalaý aqparattarynyń kólemi men quramy jaǵynan teń berilýin qamtamasyz etetin de mıtoz. Sonymen qatar zaqymdanǵan músheler men ulpalardyń qaıta qalpyna kelýi sıaqty tirshilik úshin mańyzdy qubylystar da jasýshanyń bólinýine baılanysty. Muny mıtozdyq sıklde – analyq jasýshadaǵy tuqym qýalaý materıalynyń eki eseleýi men osy materıaldyń jańa urpaq jasýshalarynyń arasynda teń bólinýinen kórýge bolady.
V – top oqýshylary – «Lızosomalar» - jasýshanyń bólinýi týraly ertegi qurastyryp, ony sahnalap kórsetti.
Ertegi
Álemdegi óte kishkene el bar. Ony tek mıkroskop arqyly kórýge bolady. Bul el jasýsha dep atalady. Onyń turǵyndaryn organoıdter deıdi. Organoıdteri barlyǵy tatý – tátti ómir súrdi. Olardyń árqaısysynyń atqaratyn qyzmetteri bar. jasýshanyń úkimet bastyǵy – DNK.
DNK – saraıda ómir súrdi. saraı degenimiz ıadro jaǵaqshasy dep atalatyn qorǵan qamal qorǵaıdy. Bir kúni el kóbeıýge daıyndalady, ol daıyndyǵy – ınterfaza dep atalady. Bul kezde ishindegi turǵyndar sany kóbeıdi, úkimet bastyǵy DNK eki eselendi. Sonda keıin naǵyz bóliný – mıtoz bastaldy.
Mıtoz kezeńderin oqýshylar ózderi qolmen jasalǵan buıymdar arqyly kórsetti.
Vİ – top oqýshylary – «ındoplazmalyq tor» qorytyndy jasap, mıtozdyń mánin aıtty.
Mıtozdyń bıologıalyq mańyzy.
Urpaqtan – urpaqqa tuqym qýalaý materıalynyń turaqty saqtalýyn qamtamasyz etedi.
Hromosomalar sany turaqty saqtalady.
Urpaqtyq damý, ósý, jaraqattanǵan ulpalar qalpyna kelýi.
Joıylǵan ornyna jańa jasýshalardyń túzilýi.
Nátıjesinde dıploıdty jıyntyǵy bar jasýshalar túziledi.
İİİ Oı tolǵanys
Sınkveın strategıasy
Mıtoz
Kúrdeli, qajetti
Daıyndaldy, kóbeıdi, túzeldi.
Mıtoz – dene jasýshalarynyń bólinýi
Sıtokıntez
Bekitý.
1. Jasýshanyń bóliný kezindegi daıyndyǵy?
2. «Jip» sóziniń sınonımi;
3. Aıaqtalýdy bildiretin faza;
4, Jynys jasýshalary túzelý úshin bólinýi;
5. Jasýshanyń bólinýi;
Úıge tapsyrma:§ 9 oqý
Baǵalaý:
You Might Also Like
