InfoHub Logo

Jol basynda

Ekibastuzda alǵash qazaq tilindegi «Otarqa» gazetin ashýǵa uıtqy bolǵan Amankeldi Qańtarbaevtyń esimi aımaqqa, árıne, qolyna qalam ustaǵan qaýymnyń bárine jaqsy tanys. Nege? Óıtkeni ol qalamger retinde de, ádildikti tý etip kóterip, kez kelgen ortada oı-pikirin búkpesiz aıtatyn týrashyldyǵymen de, eń bastysy ultjandylyq qasıetimen kópshilikke tanylǵan gýmanıs azamat edi  («... edi» dep aıtý qandaı aýyr).

Qańtarbaevtyń ana tilimizdiń órken jaıýy úshin, ulttyq rýhanıat, ıgilik úshin atqarǵan eńbegin aıtqanda Ahmet Baıtursynovtyń:

«... Tán kómiler kómilmes etken isim,

Oılaıtyn da men emes bir kúngisin.

Jurt uqpasa uqpasyn, jabyqpaımyn,

El búginshil, meniki erteń úshin» deıtin óleń joldary únemi til ushyna oralady. Ras, ol eldiń erteńi úshin qyzmet etti, densaýlyǵyn da, tipti bar ómirin osy jolǵa sarp etti... Sondyqtan ol bıik tur, sol bıikte qala bermek!

Áttegene-aı, taǵdyrdyń isine daýa joq, qalamger kelmestiń kemesine minip ketti... Endi, mine, qalamdastary, áriptesteri, jýrnalısıkaǵa ózi baýlyp, tárbıelegen shákirtteri tolǵanyp, estelikter jazýǵa májbúr bolyp otyrmyz. Iá, «Ótken kúnde belgi bar» degen osy. 

Gazettiń ár nómiri shyqqan saıyn, oqyrmandar oń pikir-lebiz bildirgen saıyn, gazet jurtshylyqqa taraǵan saıyn kóńil marqaıyp, jumysqa qulshyna kirisetin, tyń taqyryptar izdestirip, jazyp, gazet betinde jarıalaýǵa umtylǵan, izdeniske toly bolǵan sol bir kúnder de, mine, tarıhqa aınalyp ketipti. Sonyń báriniń de basynda Amankeldi Qańtarbaev turatyn.

Bıyl Ekibastuz qalalyq «Otarqa» gazetiniń jaryqqa shyǵa bastaǵanyna shırek ǵasyr – 25 jyl tolmaq. Sondyqtan A.Qańtarbaev týraly estelik jazǵanda onyń týǵan perzentindeı bolǵan «Otarqa» gazeti týraly, onyń ashylýy men halyqqa tanylýyna qandaı eńbek sińirgenin aıtpaı ketý múmkin. emes.

Keńestik totalıtarlyq júıe saltanat qurǵan ýaqytta balabaqshasynan bastap, mektebi, úlkendi-kishili oqý oryndary, mekeme, kásiporyn, ónerkásip, ákimdik, bári-bári orystanyp, qazaq tili múldem umytyla jazdaǵan Ekibastuz syndy qalada qazaq tilinde gazet ashý isin eń birinshi bolyp qolǵa alǵan Amankeldi Qańtarbaev bolatyn. Osynaý bir mashaqaty, qıyndyǵy, kedergisi taýdaı, abyroıynan azaby asyp túsken gazetti qatarǵa qosý aıtýǵa ońaı shyǵar-aý... Al sol jyldarda bul bir jasanǵan jaýǵa jalańash qolmen qarsy shyqqan batyr sıpatty is edi. Biraq alǵan betinen qaıtpaıtyn, týra minezdi, namysshyl Amankeldi aǵa siresken muzdy muzjarǵysh kemedeı jaryp ótti. Bir esepten buǵan sol kezde qoǵamda qalyptasyp qalǵan jaǵdaıattar da septigin tıgizdi.

Jalpy bul gazet qalaı ashyldy, Amankeldi aǵamyz qandaı áreketter jasady, qandaı qıyndyqtar boldy, aıta ketkenimiz jón bolar.

Ulttyq sana-sezimdi oıatqan sonaý 1986 jylǵy jeltoqsan oqıǵasynan keıingi 1989 jyldyń kúzinde qabyldanǵan «Til týraly» zań, qazaq tiliniń memlekettik til mártebesine ıe bolýy qazaq jerindegi iri - iri tarıhı oqıǵalardyń týyndaýyna, ana tilimizdiń mártebesiniń bıikteýine úlken serpilis jasaldy. Buǵan sol kezeńde Qazaqstan Kompartıasy Ortalyq Komıtetiniń ıdeologıalyq hatshysy bolyp, qazaqtyń ultjandy azamaty Ózbekáli Jánibekovtyń qyzmet istep, ana tilimizge qozǵaý salýy ıgi yqpalyn tıgizgen edi. Árıne, jer-jerde qazaq tiline degen kózqaras túbegeıli ózgerdi. Pavlodar oblystyq partıa komıtetiniń buryn áýeli oryssha jazylyp, sodan soń qazaq tiline aýdarylyp shyǵyp kelgen Aqtoǵaı (burynǵy Krasnokýtsk), Aqsý (burynǵy Ermak), Maı, Lebáji, Ekibastuz aýdandyq gazetterin 1990 jyldan bastap qazaqshadan orys tiline aýdaryp shyǵatyn etip qaıta qurý týraly qaýlysy shyqty. Sóıtip, Ekibastuz aýdanyna taraıtyn «Vpered» - «Alǵa» gazetiniń negizgisi qazaqsha bolyp, orys tiline aýdarylyp basylatyn boldy.

Ol kezde Amankeldi Qańtarbaev oblystyq «Qyzyl tý» (qazirgi «Saryarqa samaly») gazetiniń Ekibastuz qalasy men Ekibastuz, Baıanaýyl aýdandary boıynsha menshikti tilshisi edi. «Meni oblystyq partıa komıtetiniń ıdeologıa hatshysy Alma Ájibaeva shaqyryp, qoıar da qoımaı «Vpered» - «Alǵa» gazetteriniń redaktory etip taǵaıyndaıtynyn aıtqanda qarsylastym. Óıtkeni sekseninshi jyldary osy gazetterdiń redaktorynyń orynbasary boldym. Sonda tájirıbeli jýrnalıser joqqa tán, materıaldyq bazasy da nashar bolatyn, sondyqtan kelispegen edim. Biraq úsh ret shaqyrtyp, «partıa qaıda jumsasa, sonda barasyń» dep mindettedi ǵoı.

Amal joq, kelistim. 1990 jyldyń 9 qańtarynda redaktor bolyp taǵaıyndaldym» dep sol kezdegi oqıǵany jıi esine alatyn Amankeldi aǵa.  Jańadan qurylǵan gazetti aıaǵynan tik turǵyzý úshin Maı aýdandyq «Shamshyraq» gazetinde jumys isteıtin tájirıbeli jýrnalıs Serik Muhtarov pen Ekibastuz aýdany Aqkól orta mektebiniń muǵalimi, aqyndyq talaby bar Jasserik Sádýaqasovty jumysqa shaqyrady. Redaksıaǵa páter máselesimen kómek beremiz degen aýdandyq partıa komıteti ýádesinde turmaı, aqyry Serik Muhtarov ketip qalypty. Beldi jýrnalısen aırylsa da «Alǵa» - «Vpered» gazeti bul qıyndyqqa qaramastan úzdiksiz shyǵyp turǵan eken.  Degenmen tyń ózgeris, oń jańalyq áli alda edi...

Saıa Moldaıyp, Qazaqstan Jýrnalıser odaǵynyń múshesi.

---