InfoHub Logo

Ertede bir saqı^* patsha bolypty. Patsha bir kúni úsh ýázirin synamaqqa bylaısha suraq qoıady: «Ýa, ýázirler, saqılyq nıetten be, joq dáýletten be?» Ýázirleri: «Dáýletten ǵoı, óıtkeni mal kóp bolsa saqılyq etek alady. Qazyna, mal bolmasa qandaı saqılyq bolady», – dedi. Patsha: «Olaı emes, saqılyq súıekke bitedi jáne nıetten bolady», – dedi. Ýázirler oǵan qarsy jaýap aıtty. Bir kúnderde patsha dıýana kıimin kıip, qaıyrshy bolyp birinshi ýáziriniń úıine keledi. Ýázir: «Ruqsatsyz úıime kirip, úıimniń ishin bylǵadyń», – dep, qaıyrshyǵa aqyrady. Dıýana ashtyǵyn aıtyp, as surap bosaǵada jylap turdy.

Sonda ýázir astyń qazanǵa jabysqan qaspaqtaryn jınap, qaıyrshynyń qolyna salady. Dıýana ony alyp, endi ekinshi ýázirdiń úıine kelip kiredi. Kirip tamaq suraıdy. Ol ýázir de kúıgen nan beredi. Jıǵandaryn alyp kelip úıiniń bir buryshyna tyqtyryp qoıdy da, dıýanalyq lypasymen basqa kóshelerdi aralap ketti. Bul el túgel jatyp, uıqyǵa kirgen kez edi. Patsha kóshelerdi aralap kele jatyp oty janyp turǵan bir úıge kózi tústi. Kelip syrtynan baıqasa, úıde bir jigit pen kempir otyr, jeti qoı baılaýly tur eken. Patsha «qonaqpyn» dep dybys qyldy. Jigit tysqa júgirip shyǵyp: «Qonyńyz, meıman bolyńyz, dıýanaeke!» – dep úıine kirgizdi, kıiz salyp berdi. Qonaq jaılasqan soń jigit anasyna qarap: «Qonaq úshin myna qoıdyń birin soıalyq», – dedi. Anasy: Maqul, balam! – dedi de, meımanǵa bylaı dep jaıyn aıtty:

         — Meımaneke, erim joq, mynaý meniń jalǵyz balam edi. Bir baıdyń qoıyn baqqanyma bıyl úsh jyl boldy. Jalaqysyna osy jeti qoıdy búgin ǵana alyp kelip otyr edim. Buryn mal bitpegen basymyz, osy maldyń qýanyshymen tún ortasyna deıin uıyqtamaı otyrǵanymyzdyń jaıy osy edi. Endi osynyń birin sizge qudaıy qonaqtyq qurmetińizge soıǵaly otyrmyz, – dep rızalyq surady. Dıýana qabyl kórip bata berdi. Jigit qoıdy soıdy da: «Meımaneke, qoıdyń barlyq etin asamyz ba, joq jarty etin asamyz ba?» dep surady. Sonda meıman bylaı dep jaýap berdi:

         — Eı jigit, meniń mynadaı minezim bar edi, men maldyń basqa etin jemeımin, júregin ǵana jeýshi edim. Bul qoıyńyzdyń júregine toımaımyn ǵoı dep otyrmyn.

         Sonda jigit anasyna qarap:

         — Eı ana, bul meımannyń rızalyǵy úshin osy qoıdyń jeteýin de soıalyq, sonda jeti qoıdyń júregine meıman toıar. Sóıtip, meıman razy bolsyn. Onan soń qoılardyń etin satyp taǵy da tiri qoı alarmyz, – deıdi. Anasy: «Maqul, balam, bul qoılarda eshkimniń aqysy joq, ózińniń eńbegińmen tapqan malyń ǵoı! Meıman rıza bolsa qudaı rıza bolar degen edi», – dep, ekeýi aqyldasyp, qoıdyń jeteýin de soıdy. Jeti júrekti pisirip alyp kelip meımannyń aldyna qoıdy. Sonda meıman otyryp:

         — Meniń rızalyǵym úshin jeti qoıdy soıdyńyzdar, men sizderge razymyn. Endigi aıtar sózim, men osy jeti júrekti úıime alyp baryp balalarymmen birge otyryp jesem deımin, úıde balalarym ash jatyr edi, – deıdi. Jigit pen kempir: «Siz rıza bolsańyz, biz rızamyz», – deıdi. «Dıýana» jeti qoıdyń júregin úıine alyp kelip, baıaǵy qaspaq pen kúıik nandardyń qasyna qoıdy. Ertemen eki ýázirin shaqyryp alyp:

         — Saqılyq nıetten be, joq, malmen be? – dep, taǵy saýal surady. Ýázirleri taǵy da burynǵy sózderin aıtyp: «Malmen bolady, taqsyr!» – deıdi. Sonda patsha eki ýázirine ashýlanyp:

         — Eı, aqymaq, nadan ýázirler, senderden ótken túndegi tamaq suraǵan dıýana men edim. Sonda maǵan bergen kúıik nandaryń mynaý, – dep, nandaryn ózderine kórsetti. Sodan keıin saqı jigittiń túndegi istegen qurmetterin jáne jalshylyqtan alǵan jeti qoıdy birden meımannyń qurmetine soıǵandyǵyn aıtyp, jeti júrekti kórsetti. Ýázirler kóńilderine kúmán keltirdi. Patsha ýázirlerdi sendirý úshin soıylǵan jeti qoıdyń etin jáne jigitti anasymen aldyrdy. Odan soń jigitke qoı baqqyzyp, aqysyna jeti qoı bergen baıdy aldyrdy. Ýázirler «nandyq» degen soń, patsha eki ýázirine bylaı dedi:

         — Saqılyq súıekke bitedi degenge senbegen edińizder, endi ne bolyp otyr? Siz ekeýińiz osy jigitti on orap alǵandaı baısyzdar jáne ýázirmin dep dúnıe-múlikke qojasyńdar! Sonda músápirge jasaǵan qaıyrlaryńyz myna qaspaq pen bir japyraq kúıgen nan boldy. Al bul jigittiń saqılyǵyna kózderiń jetti. Endi buǵan ne bılik beresizder? – dedi.

         Sonda eki ýázir moıyndaryn jerge salyp:

         — Taqsyr, saqılyq nıetten bolatyndyǵyna qaıym* boldyq, – dedi. Patsha sodan keıin eki ýázirdiń mal-múlikterin túgel alyp, sol shahardyń ǵaryp-ǵaserlerine, jetim-jesirlerine, kedeı-kembaǵaldarǵa tartyp berdi. Ýázirlerdiń ózderin zyndanǵa saldy. Álgi saqı jigitti ózine birinshi ýázir etip aldy. 

* S a q ı — myrza, jomart degen maǵynada.

* Q a ı y m   b o l ý — qanyq bolý.

---