InfoHub Logo

Aýyl janyndaǵy shı tóbede júzin jazǵy kúnniń aptap ystyǵy qarakómirlegen on jastar shamasyndaǵy bala jantalasyp júgirip júr. Ol óz qatarlastary sıaqty máz bolyp oınap júrgen joq. Kesirtke qýalaıdy. Samaıynan aqqan terdi kúsi qalyń tozyǵy jetken jeıdesiniń jeńimen súrtip, anda-sanda arqasyna tańyp alǵan kishkene sómkesinen sýsyn alyp ishedi. Qolynda bir metr mólsherindegi aq taıaq, júzi juqaryp, jetesinen úzilgen saby joq pyshaqpen qysqysh bar. Anadaı jerge ishine kesirtkeniń quıryǵy tolǵan sherbek tur. Tamyzdyń mı qaınaǵan ystyǵy bolǵandyqtan onyń ishinen qolqany qabar kúlimsi ıis shyǵady. Kúndegi albaryndy áreketinen jáne udaıy ustaıtyn qara topyraq pen qannyń áserinen alaqany, nóserli jańbyr orǵan qıa betteı aıǵyzdalyp tilinipti. Tyrnaǵynyń kóbesi jarylyp, irińdep tur. Ústindegi kıimderi men totyqqan túrine qarap balany ábden músirkeýge bolady. Biraq, kózinde kók júzin tilip túser naızaǵaıdyń otty alaýy jarqyldaıdy. Janaryna úńile qaraǵan adam tiksiner kektiń ushqynyn birden sezeri haq. Keıingi jyldary bul óskinniń aýyl balalaryna qosylyp oınamaı, saıaq tarta bólinip, óz tirligimen osylaı kún ótkizýdi daǵdyǵa aınaldyrǵany qashan?!

Balanyń osy túsiniksiz tirligin kórip júretin aýylda jalǵyz shopan ǵana bar. Ol bastapqynda bul qımylǵa asa mán bermegen. Bıik tóbeniń ústinde otyryp, qamsyz óristegen qotanyna qarap qoıyp, temekisin qushyrlana soryp, shyqqan kók tútinge súısine qaraıdy. Aýyldyń barlyq áreketi onyń kózinen qaǵys qalmaıtyn. Balany da sol baıqady. Aldyndaǵy túligi úıezdegen ýaqytynda aıańdap balanyń qasyna keldi. Sýyp qalǵan qara shaıine, qatqan kómeshin malyp jep otyrǵan bala, qoıshynyń kelgenin ańǵarmady. Aldyndaǵy úıilip jatqan kesirtkelerdiń quıryǵyna telmire qarap, óziniń erligine masattanyp otyrǵan-tuǵyn.  

— Batyreke, tamaǵyń sińimdi bolsyn,-dedi qoıshy kúlimsireı til qatyp.

— Aıtqanyńyz kelsin, ata. Kel otyryńyz. Birge tamaqtanaıyq. Bala

meni mensinbeı tur ma degendeı qarttyń júzine kún sala qarady.

— Shıki quıryqtardy jep otyrsyń ba?

— Joǵa, anam pisirgen nandy jep otyrmyn. Kesirtkeniń

Quıryqtaryn jeýge bolmaıdy. Bulardy temir ydysqa salyp, astyna ot jaǵyp shyjǵyrsań, óz maılary ózderin qýyryp shyjyldaǵan dybys shyǵady. Sondaǵy keremetti aıtsańyzshy shirkin...

— Nege? Qoıshy, balanyń sózine sekemdene qarady.

— Olar meniń qas jaýym. Al árkim shamasy jetkenshe kek alý kerek.

— Sen nege jalǵyz júresiń? Anaý júgirmektermen birge oınasańshy.

Bala sonda baryp alysyp, bir-birin qýalap oınap júrgen topty balalarǵa kóz saldy da, olardy mensinbegen shyraımen qartqa qarap:

— Olar bala ǵoı. Ne biledi deısiz? — dedi de, qasynda jatqan taıaǵyn qolyna kóz ilespes jyldamdyqpen alyp, júgire jóneldi.

Qart balanyń ár qımylyn qaǵys qaldyrmaı qadaǵalaýda. Bala bir túp shıdyń túbine júgirip bardy da, taıaǵymen onyń túbin sabalaı jóneldi. Shı túbine jasyrynǵan kesirtkeni taqyrǵa qýyp shyqty. Janushyra qashqan jándik bala qýyp jete bergende, kelesi shıdiń túbine syp etip kirdi de ketti. Qopaly shıdi qansha aqtaryp, sabalasa da kesirtke tabylmady. Qaltasynan sirińke alyp shyqty da, órt qoıdy. Ottyń qyzýyna shydamaǵan kesirtke atyp shyǵyp, taǵy qasha jóneldi. Osy sátti ańdyp otyrǵan bala qolyndaǵy taıaǵyn bar pármenimen siltep qaldy. Belinen tıgen aýyr soqqydan eseńgirep ketken jándik aqyry balanyń qolyna tústi. Qaltasynan jip alyp shyqty da kesirtkeniń quıryǵynan baılap alyp qaıta ornyna kelip otyrdy. Denesiniń artqy bóligin qozǵaı almaǵan kesirtke tamaǵyn búlk-búlk etkizip, baladan arasha tilep tur. «Kápirdiń aýyzyn ashyp, qaraǵan túrin-aı» dep bala bir kúńik etti de qoıdy. Qart úndemesten, endi ne ister eken degendeı aldyndaǵy qubylystan kóz almaı tesireıe qarap tur. Balanyń kózi, jansyz jerinen oq tıip, ashynǵan jaraly jolbarystyń ashýǵa toly qarashyǵyndaı qan tolyp, qyp-qyzyl bolyp ketipti. Shopan onyń bul beınesinen ábden qyl babyna kelip, sadaqtyń jebesindeı tezdikpen jemine shapshıtyn qanshyrdaı doly minezine jetkenin ańǵardy. Balanyń eshteńeden taıynatyn túri joq. Kesirtkeler — onyń jeti atasynan beri jaýlasqan qas dushpany tárizdi. Kesilgen quıryqtardan shyqqan bolmashy qannan, túmen qoldy jaıratyp, solardyń kól bolyp aqqan qanyn kórip, jany baıyz tapqan qolbasydaı masattanady. Biraq, qart bir nárseni ańǵarmady. Balanyń júzindegi bul jylymyq qubylys — kóńilge berish bolyp uıyǵan kektiń nátıjesi edi. Adamnyń júregi bala kezinde nemen nárlense, eseıgende sonyń jemisin tatady. Onyń kúni boıy aıtatyn, óz-ózine kóp qaıtalaıtyny «kek alam deseń qannan qoryqpa» degen sóz bolatyn.   «Kes quıryǵyńdy, kes. Qasaryssań ózim kesip alam. Mende ótkir qanjar baryn, ana sholaq quıyryq baýyrlaryń aıtpady ma? Ózdigińnen berilseń janyń olja. Al qarsylyq kórsetseń, barar jeriń baqı dúnıe». Bala kesirtkege sóılep otyr. Denesiniń artqy bólegin qozǵaı almaǵan jándik, jel terbetken aǵashtaı, keýde túsin ary-beri qozǵaltady. Quıryǵyn kespeı qoıǵanyn, qarsylyq dep túsingen bala qolyndaǵy saby joq pyshaqtyń júzimen kesirtkeni bel ortasynan oryp jiberdi. Shapshyǵan qan mańaıyndaǵy kók shópter men shalbarynyń balaǵyna shashyrap jatty. Qart eriksiz artqa sheginip, baldyrǵannyń qanpezerlik isine túrshige qarady.  

— Bul quıryqtardy ne isteısiń?

— Eshqandaı keregime jaratpaımyn.

— Onda jazyqsyz jándikterdi nege óltiresiń? Obal emes pe? Olardy da bizdi jaratqan jaratýshy jaratty emespe.

— Kesertki meniń qas jaýym. Al jaýǵa aıaýshylyq isteý — erkektik emes. Qatynǵa tán qorqaqtyq.

— Qalaısha qas dushpanyń?

— Meniń ákemdi jylan shaǵyp óltirgen.

— Bul kesertki ǵoı.

— Kesirtke jylanǵa ózgeredi. Al jylan qyryq jyl adam kórmese aıdahar bolady.

— Bul múmkin emes. Jylan aıdaharǵa aınalar. Al kesirtke eshqashan jylanǵa aınalmaıdy,-dep qany qaraıǵan qart balaǵa shanshyla sóıledi.

— Sizder ne bilesizder. Anaý júgirip júrgen bala sıaqtysyzdar. Bulardan qaıyrymdylyq kútýge bolmaıdy. Al, aıdaharǵa aınalyp ketse qarsy kelip, tótep berý qıyn.

— Quıyryǵyn kesip alyp, tiri jibergende jylanǵa aınala almaı ma?

— Aınalsada meıli. Men onyń adam óltirer ýytyn alyp qaldym.

— Jylannyń ýyty tilinde ǵoı.

— Siz bilmeıdi ekensiz. Jylannyń ýyty ótinde bolady. Óti táńerteńgi ýaqytta aýyzyna barady da, tústen keıin artqy bóligine kóshedi. Tańǵy ýaqta jylan shaqqan árbir jan ıesi aman qalmaıdy. Meniń ákemdi de táńerteń erte shaǵyp óltirgen.

— Bul qylyǵyńdy anań bile me?

— Bilmeıdi. Bilse meniń bulaı isteýime qarsylyq bildirer edi. Biraq, mende anamnan jylap týǵanymdy bilem...

— Ústińdegi qan daqtaryn kórmeı me?

— Kıimimdi aýystyryp alamyn.

— Óziń qannan qoryqpaısyń ba?

— Joq. Meniń babalarym qannan qoryqpaǵan.

— Qalaıda  kesirtkeler bizge kerek.  Olardy óltire berýge bolmas.

— Men osylaı isteýdi qalaımyn. Maǵan barlyǵyn isteýge erkindik berilgen. Tipti ajaldy da tańdaı alamyn

— Álden ajal týraly oılaısyń ba?

— Iá. Ákemniń ólimi maǵan kóp nárseni túsindirdi. Sondyqtan da men ózimdi-ózim qutqarýym kerek dep bekingem.

Bala áńgimeni doǵardy da, búgingi kesken quıyryqtaryn sanaı bastady. Bir, eki, úsh...qyryq bes. Búginge osy da jeter.

Kún eńkeıgende qotanyn úıine bettetken qoıshynyń aldynan quıryǵy joq kesirtkeler qaıshylasyp ótip jatty...

---