InfoHub Logo

Baıaǵy ótken zamanda bir han ómir súripti. Ol jer betindegi adamdardy mensinbeı, olardyń qalaý-tileýine onsha kóńil bólmepti. Sodan keıin oǵan shaıtan úıir bolypty. Sóıtip, jaqyndasa júrip, han men shaıtan dostasyp ketipti.

         Birde áńgimelesip otyryp, shaıtan óziniń qudiretin kórsetkisi keledi de hanǵa:

         – Dostym, ne qalasań, sony sura, aıtqanyńdy oryndaýǵa ázirmin, – depti maqtanyp.

         Muny estigende, shaıtannyń qolynan kelmeıtin eshteńe joq ekenin biletin han oılanyp qalady. Óıtkeni keń dala, aspan asty túgel shaıtanǵa qaraıdy eken. Han sony ózi ıelense, baılyǵym da, abyroıym da arta túsedi dep túıedi ishteı. Osy oraıda han yqylasy aýyp otyrǵan shaıtan dosynyń shúlendigin paıdalanyp qalǵysy keledi de:

         – Óziń bilesiń, dosym. Meniń halqym mal baǵady. Onysy ishse – asy, kıse – kıimi. Osy kúnge deıin jeri tar bop kelip edi, maǵan tóleıtin salyǵy da az. Maǵan keń óris kerek. Sondyqtan qısań, keń jazıra dalany ber, – depti. Aıtqanyn oryndaýǵa ýáde berip qoıǵan soń, shaıtan da bolsa, sózinen qaıta almaı, hannyń qalaýyn oryndapty.

         – Qalaýyń bolsyn! – depti de jer betinde dalany kúzetip júrgen óziniń qaraýyldaryna aspanǵa shyǵyp ketýge buıryq beripti. Jalpaq dala ıesiz qalypty.

         Han sol dalanyń bir shetin ıemdenipti. Bos jerge basqa adamdar qonys teýipti. Sóıtip, adam balasy jalpaq dalaǵa ıe bolady da mal ósirip, ómir keshe bastapty.

         Bir kúni shaıtan dosy hanǵa qonaqqa kelip, iship-jep bolǵan soń, qaıtýǵa qamdanypty. Sonda han dosynyń bir qalaýyn oryndaýdy maqsat etipti.

         – Al, dosym, – depti han kúlimdep. – Meniń qalaǵanymdy sen oryndadyń. Ne qalaısyń, óziń aıtshy? Aıtqanyńdy oryndaýǵa men de ázirmin.

         – Olaı bolsa, – depti shaıtan qýanyp. – Senen ótinerim mynaý: Aı men Kúndi maǵan ber.

         Shaıtannyń tilegin estigende, hannyń úreıi ushady. Ne derin bilmeı sasqalaqtap qalady. Aı men Kúndi shaıtanǵa berdim dese, ol alyp ketedi. Sonan soń jer betin qara túnek basady. Bermeımin dese, dosynyń kóńili qalady, ózi sózinen qaıtqan bolady. Qabyrǵasy qaıysqan soń, syltaý izdeıdi:

         – «At berseń, aýlyńmen aqyldas» degen emes pe, dosym. Seniń qalaýyń jóninde el-jurtymmen keńesip, habaryn ózim bereıin, – depti. Sonda shaıtan:

         – Meıli, oılasyp, sheshimin aıtarsyń, – depti onsha zorlamaı.

         Shaıtan ketken soń han ýázirleri men sultandaryn jınap alyp, shaıtan dosynyń qalaýyn aıtady da:

         – Dos bolsa da qalaǵany qıyn tıip tur, – depti qınalyp. – Eger aspandaǵy Aı men Kúndi beretin bolsaq, ózimiz túnektiń ishinde qalamyz. Sondyqtan Aı men Kúndi saqtap qalýdyń bir amalyn oılastyryńdar!

         Ýázirler men sultandar ári keńesip, beri keńesip, eshbir aıla taba almaıdy. Bul qınalystyń mán-jaıyn el-jurt ta estipti. Bári bas qosyp keńese bastaıdy. Ár adam ár túrli máslıhat aıtady. Biraq eshqaısysynyń qısyny kelmeıdi. El osylaısha sansyrap otyrǵan kezde, han ordasyna beli búkireıgen, aıaq-qoly syqyrlaǵan, shıdeı taıaǵyna súıenip, súıretile basqan, boıy shynashaqtaı bir kempir kirip keledi.

         – Saǵan munda ne bar? – dep, kúlisedi hannyń qaqpasyndaǵy kúzetshiler. Buǵan kempir ımenbeı jaýap qaıyrady:

         – Meniń hanǵa aıtatyn aqylym bar...

         Aqyl izdep otyrǵan hanǵa bir sebi tıer dep oılaǵan kúzetshiler kempirdi ishke ótkizip jiberedi.

         Kempir han ordasynyń esigine taıap keledi de tabaldyryqtan attaı bergende, súrinip ketip, artyna qaraı domalaı jóneledi. Muny kórip, hannyń qasynda otyrǵan ýázirleri men sultandary qyran-topan kúlkige batady.

         Bulardyń maǵynasyz kúlkisine namystanǵan kempir kúńkildep, birdeńeni aıtady da keri qaraı tura qashady. Kempirdiń qylyǵymen ne aıtyp ketkenine qushtarlanǵan han bir ýázirine:

         – Anaý kempir ne aıtyp ketti? Sońynan qýyp jet te sony uǵyp kel, – dep buıyrady.

         Kempir tympyńdaı basyp, uzaı beredi. Ýázir sońynan júgiredi. Sodan biraz ýaqyttan keıin qaıta oralady. Ózin tosyp otyrǵandarǵa kempirdiń sózin aıtady.

         – Kempir: «Han bas bolyp, ýázirleri men sultandary jınalǵanda, shaıtanǵa toıtarys berip, desin qaıtarar sóz taba almaǵany ma? Sóıtip otyryp, meniń súringenime kúlgenderi nesi, uıalmaı! Odan da shaıtanǵa: «Sary maıdan arqan esip ber, malymdy mataıyn, buldyraǵan saǵymdy ustap ber. Aı men Kúnsiz otyrǵanda ermek eteıin» demeı me? Sary maıdan arqan esilmeıdi, qansha qýsa da saǵymdy ustaı almaıdy. Sóıtip, shaıtan áýre-sarsańǵa túsedi. Shartty oryndaı almaǵan soń, ózinen-ózi jolamaı ketedi» dep barady eken, – dep habarlaıdy.

         Jınalyp, qınalyp otyrǵan jurt kempirdiń tapqyrlyǵyna qaıran qalysady.

         Óziniń qalaýy jónindegi sheshimin estý úshin shaıtan dosy kelgende, han Aı men Kúnsiz óziniń qınalatynyn syltaýratady da álgi kempir aıtqan shartty oryndap berýin ótinedi. Bul shartqa shaıtan da kelisedi. Sóıtip, sary maıdan arqan ese almaı, buldyraǵan saǵymdy ustaı almaı sendeledi.

         Bir kúni shaıtan aıdalada saǵym qýyp kele jatyp, bir tóbeshiktiń ústinde ózine kúlip turǵan shynashaqtaı kempirdi kóredi de:

         – Hanǵa osy aqyldy úıretken sen ekensiń ǵoı, – dep shyrq úıiriledi de quıyndaı dóńgelep, kempirdi ústine túrpi qaptaǵan bir jándikke aınaldyryp jiberedi. Al ózi shartty oryndaı almaǵan soń, han ordasyna jolamaı ketipti.

         Sóıtip, álgi bilgir kempir kirpige aınalsa da eldiń baqyty sanalatyn Aı men Kúndi shaıtannyń oljalap ketýinen osylaısha saqtap qalǵan eken.

---