Kıiz úıdi beıneleý
5 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: «Kıiz úıdi beıneleý»
Sabaqtyń maqsaty: Qazaqtyń sándik qoldanbaly óneriniń túrleri jáne qazaqtyń shaǵyn murajaıy atanǵan kıiz úı jaıly tolyq túsinik berý
Mindetteri: bilimdiligi: óz betimen meńgergen bilimin tereńdete túsý
Damytýshylyǵy: óner men ýaqyt saıasatyn ushtastyrýǵa mashyqtaý, oqýshylardyń oı - órisin, elestetý qabiletterin damytý.
Tárbıeliligi: ulttyq ónerge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, ásemdikke, jumystaryn estetıkalyq turǵydan uqypty oryndaýǵa tárbıeleý.
Kórnekilikter: a) Qazaqtyń ulttyq buıymdary, kıiz úı qurylysy men jabdyqtarynyń sýretteri, úlgisi, slaıdtar t. b.
á) Oqýshylarǵa sabaqqa qajetti qural - jabdyqtary.
Sabaqtyń tıpi: Jańa materıaldy meńgertý
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, áńgime, beıneleý.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: 1 - 2 mın oqýshylardy túgeldeý, sabaqqa daıyndyqtaryn baqylaý.
Ótken sabaqty eske túsirý (suraq - jaýap)
1. Óner degenimiz ne?
2. Qandaı túrlerge bólinedi?
3. Zerger dep kimderdi aıtamyz?, zergerlik buıymdardy ata.
Jańa taqyrypty túsindirý.
Kıiz úı - «Atamyz - Alash, keregemiz - aǵash», «Kıiz týyrlyqty, aǵash ýyqty qazaqpyz» dep, ataly sóz aıtyp qaldyrǵan ata - babalarymyzdyń negizgi baspanasy. Kıiz úı - tek qazaq halqynyń ǵana emes, búkil túrki, tipti oǵan kórshiles elderdiń de turaq – mekeni. Solaı bola tursa da, ony qasterlep ustap, ǵasyrdan ǵasyrǵa onyń mán - mańyzyn ózgertpeı jetkizgen bizdiń qazaq halqy ekenin árdaıym maqtanyshpen aıtamyz.
Shyǵý tarıhy bizdiń zamanymyzǵa deıingi ǵasyrlarda paıda bolǵan kıiz úıdi bizdiń halyq qasıetti, kıeli qara shańyraǵymyz dep dáripteıdi. Óıtkeni kıiz úı qazaqtyń turaǵy, qutty meken - jaıy, enshisi, baspanasy, múlki, maqtanyshy dep baǵalandy. Árıne, kıiz úıdi árkim biledi, baǵalaıdy. Shynynda da, arǵy - bergi tarıhymyz ben mádenıetimizdi zerdeleı qarasaq, kıiz úıimizdiń atqarǵan qyzmeti men róli óte zor ekenine kóz jetkizemiz.
Tez jyǵylyp, tez tigiletin kıiz úı túıe men atqa artý arqyly jeńil kóshiriledi, onyń kıiz týyrlyqtary men úzikterinen jaýyn ótpeıdi. Ystyq kúnderi kıiz úı salqyn bolsa, qysty kúni keregesin qabattap kıizben qaptap, irgesin kómip, oshaq asyp, ot jaǵyp, jazǵa deıin otyra berýge bolady.
Kıiz úıdi Qazaqstandyqtardyń jer silkinisi bolǵan jerlerge kómek retinde jiberilgen. Kıiz úı búginge deıin óz mańyzyn joǵaltpaı, Qazaqstannyń aýyl sharýashylyqty aýdandarynda qolaıly jazǵy baspana retinde áli de paıdalanyp keledi.
Al XII - XIII ǵasyrlardaǵy memleketterdiń Altyn orda, Aq orda, Kók orda dep atalýynyń ózi osy kıiz úıge baılanysty ekenin Sh. Ýálıhanov aıtqan.
Kıiz úı – qazaq halqynyń shaǵyn murajaıy dep te tekke aıtylmasa kerek. Qazaqtyń ulttyq buıymdarynyń túrleri: tuskıiz, tekemet, syrmaq, qorjyn, alasha, aıaqqap, tutqysh. Aǵash buıymdary: sandyq, kebeje, adalbaqan. Zergerlik buıymdar: syrǵa, bilezik, saqına, boıtumar jáne taǵy basqa buıymdardyń barlyǵyn osy kıiz úıdiń ishinen kórýge bolady.. Qazaq halqy «Óner - ómirdiń ózińdeı máńgilik» demekshi óner ómirmen birge urpaqtan - urpaqqa ushtasyp keledi.
Bizdiń Qazaqstannyń alǵashqy da ataqty sýretshimiz Ábilhan Qasteev «Ónerdi qaıdan úırendiń?» - degen saýalǵa:
Taýdyń bulaǵynan, Qoıdyń qulaǵynan,
Apamnyń kıizinen,
Eshkiniń múıizinen, - dep jaýap bergen bolatyn. Sol sıaqty «Apamnyń kıizinen» degen sózge zeıin salyp kórsek, bizdiń ata - babalarymyz ómir súrý úshin paıdalanǵan kıiz úı jaıly tolyq maǵlumat alyp, ony ózimiz beınelep úırensek ózderińnen de ónerli adamdar shyǵady dep senemin. Olaı bolsa balalar ekranǵa qarap kıiz jaıly tolyq maǵlumat alaıyq, jáne kıiz úıdiń qurylysymen tanysaıyq. Olar; Kerege, ýyq, shańyraq, syqyrlaýyq
Kıiz úıdiń esigi – «Syqyrlaýyq»
Kıiz úı esiginiń qurylysy: 1 - mańdaısha; 2 - bosaǵa; 3 - syqyrlaýyq; 4 - jaqtaý; 5 - tabaldyryq.
Kıiz úıdi quryp bolǵan soń, kıizin jabady. Kıiz úıdiń jabýy 4 - túrli kıizden turady.
Olar; týyrlyq - keregeni jabady, úzik - ýyqtardy jabady, úzik kıizderden turady, túndik – shańyraqty jabady, kıiz esik - syqyrlaýyqtyń ústine jabylady. kıiz úıdiń syrty oıý - órnektermen áshekeılenedi.
Oqýshylarmen jumys.
Al endi balalar kıiz úıdiń syrtqy kórinisin qaǵaz betine saýatty beınelep úırenemiz. Kıiz úıdiń pishini sheńber tárizdes, tóbesi kúmbez tárizdes ekenine nazar aýdaramyz.
Oı qozǵaý: Jumbaq sheshý
Qaz qanatyn jaıdy,
Úırek moınyn sozdy,
Tóbesine aqqý qondy. (Qaz -?, Úırek -?, Aqqý -?)
Sabaqty qorytyndylaý.
1. Kıiz úıdi kimder paıdalanǵan?
2. Kıiz úıdiń qasıeti qandaı?
3. Kıiz úıdiń qańqasyn ata?
4. Kıiz úıdiń jabýlary qalaı atalǵan?
5. Shańyraq degenimiz ne?
6. Shańyraq memlekettik qaı rámizde beınelengen?
7. Kıiz úıdiń esigi qalaı atalǵan?
Oqýshylardyń beınelegen jumystaryn tekserip taldaý, jetistigi men kemshiligine toqtalý. Bitken jumysty baǵalaý.
Úıge tapsyrma:
«Naýryz» merekesi jaıly sýret salý.
Sabaqtyń taqyryby: «Kıiz úıdi beıneleý»
Sabaqtyń maqsaty: Qazaqtyń sándik qoldanbaly óneriniń túrleri jáne qazaqtyń shaǵyn murajaıy atanǵan kıiz úı jaıly tolyq túsinik berý
Mindetteri: bilimdiligi: óz betimen meńgergen bilimin tereńdete túsý
Damytýshylyǵy: óner men ýaqyt saıasatyn ushtastyrýǵa mashyqtaý, oqýshylardyń oı - órisin, elestetý qabiletterin damytý.
Tárbıeliligi: ulttyq ónerge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, ásemdikke, jumystaryn estetıkalyq turǵydan uqypty oryndaýǵa tárbıeleý.
Kórnekilikter: a) Qazaqtyń ulttyq buıymdary, kıiz úı qurylysy men jabdyqtarynyń sýretteri, úlgisi, slaıdtar t. b.
á) Oqýshylarǵa sabaqqa qajetti qural - jabdyqtary.
Sabaqtyń tıpi: Jańa materıaldy meńgertý
Sabaqtyń ádisi: suraq - jaýap, áńgime, beıneleý.
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý kezeńi: 1 - 2 mın oqýshylardy túgeldeý, sabaqqa daıyndyqtaryn baqylaý.
Ótken sabaqty eske túsirý (suraq - jaýap)
1. Óner degenimiz ne?
2. Qandaı túrlerge bólinedi?
3. Zerger dep kimderdi aıtamyz?, zergerlik buıymdardy ata.
Jańa taqyrypty túsindirý.
Kıiz úı - «Atamyz - Alash, keregemiz - aǵash», «Kıiz týyrlyqty, aǵash ýyqty qazaqpyz» dep, ataly sóz aıtyp qaldyrǵan ata - babalarymyzdyń negizgi baspanasy. Kıiz úı - tek qazaq halqynyń ǵana emes, búkil túrki, tipti oǵan kórshiles elderdiń de turaq – mekeni. Solaı bola tursa da, ony qasterlep ustap, ǵasyrdan ǵasyrǵa onyń mán - mańyzyn ózgertpeı jetkizgen bizdiń qazaq halqy ekenin árdaıym maqtanyshpen aıtamyz.
Shyǵý tarıhy bizdiń zamanymyzǵa deıingi ǵasyrlarda paıda bolǵan kıiz úıdi bizdiń halyq qasıetti, kıeli qara shańyraǵymyz dep dáripteıdi. Óıtkeni kıiz úı qazaqtyń turaǵy, qutty meken - jaıy, enshisi, baspanasy, múlki, maqtanyshy dep baǵalandy. Árıne, kıiz úıdi árkim biledi, baǵalaıdy. Shynynda da, arǵy - bergi tarıhymyz ben mádenıetimizdi zerdeleı qarasaq, kıiz úıimizdiń atqarǵan qyzmeti men róli óte zor ekenine kóz jetkizemiz.
Tez jyǵylyp, tez tigiletin kıiz úı túıe men atqa artý arqyly jeńil kóshiriledi, onyń kıiz týyrlyqtary men úzikterinen jaýyn ótpeıdi. Ystyq kúnderi kıiz úı salqyn bolsa, qysty kúni keregesin qabattap kıizben qaptap, irgesin kómip, oshaq asyp, ot jaǵyp, jazǵa deıin otyra berýge bolady.
Kıiz úıdi Qazaqstandyqtardyń jer silkinisi bolǵan jerlerge kómek retinde jiberilgen. Kıiz úı búginge deıin óz mańyzyn joǵaltpaı, Qazaqstannyń aýyl sharýashylyqty aýdandarynda qolaıly jazǵy baspana retinde áli de paıdalanyp keledi.
Al XII - XIII ǵasyrlardaǵy memleketterdiń Altyn orda, Aq orda, Kók orda dep atalýynyń ózi osy kıiz úıge baılanysty ekenin Sh. Ýálıhanov aıtqan.
Kıiz úı – qazaq halqynyń shaǵyn murajaıy dep te tekke aıtylmasa kerek. Qazaqtyń ulttyq buıymdarynyń túrleri: tuskıiz, tekemet, syrmaq, qorjyn, alasha, aıaqqap, tutqysh. Aǵash buıymdary: sandyq, kebeje, adalbaqan. Zergerlik buıymdar: syrǵa, bilezik, saqına, boıtumar jáne taǵy basqa buıymdardyń barlyǵyn osy kıiz úıdiń ishinen kórýge bolady.. Qazaq halqy «Óner - ómirdiń ózińdeı máńgilik» demekshi óner ómirmen birge urpaqtan - urpaqqa ushtasyp keledi.
Bizdiń Qazaqstannyń alǵashqy da ataqty sýretshimiz Ábilhan Qasteev «Ónerdi qaıdan úırendiń?» - degen saýalǵa:
Taýdyń bulaǵynan, Qoıdyń qulaǵynan,
Apamnyń kıizinen,
Eshkiniń múıizinen, - dep jaýap bergen bolatyn. Sol sıaqty «Apamnyń kıizinen» degen sózge zeıin salyp kórsek, bizdiń ata - babalarymyz ómir súrý úshin paıdalanǵan kıiz úı jaıly tolyq maǵlumat alyp, ony ózimiz beınelep úırensek ózderińnen de ónerli adamdar shyǵady dep senemin. Olaı bolsa balalar ekranǵa qarap kıiz jaıly tolyq maǵlumat alaıyq, jáne kıiz úıdiń qurylysymen tanysaıyq. Olar; Kerege, ýyq, shańyraq, syqyrlaýyq
Kıiz úıdiń esigi – «Syqyrlaýyq»
Kıiz úı esiginiń qurylysy: 1 - mańdaısha; 2 - bosaǵa; 3 - syqyrlaýyq; 4 - jaqtaý; 5 - tabaldyryq.
Kıiz úıdi quryp bolǵan soń, kıizin jabady. Kıiz úıdiń jabýy 4 - túrli kıizden turady.
Olar; týyrlyq - keregeni jabady, úzik - ýyqtardy jabady, úzik kıizderden turady, túndik – shańyraqty jabady, kıiz esik - syqyrlaýyqtyń ústine jabylady. kıiz úıdiń syrty oıý - órnektermen áshekeılenedi.
Oqýshylarmen jumys.
Al endi balalar kıiz úıdiń syrtqy kórinisin qaǵaz betine saýatty beınelep úırenemiz. Kıiz úıdiń pishini sheńber tárizdes, tóbesi kúmbez tárizdes ekenine nazar aýdaramyz.
Oı qozǵaý: Jumbaq sheshý
Qaz qanatyn jaıdy,
Úırek moınyn sozdy,
Tóbesine aqqý qondy. (Qaz -?, Úırek -?, Aqqý -?)
Sabaqty qorytyndylaý.
1. Kıiz úıdi kimder paıdalanǵan?
2. Kıiz úıdiń qasıeti qandaı?
3. Kıiz úıdiń qańqasyn ata?
4. Kıiz úıdiń jabýlary qalaı atalǵan?
5. Shańyraq degenimiz ne?
6. Shańyraq memlekettik qaı rámizde beınelengen?
7. Kıiz úıdiń esigi qalaı atalǵan?
Oqýshylardyń beınelegen jumystaryn tekserip taldaý, jetistigi men kemshiligine toqtalý. Bitken jumysty baǵalaý.
Úıge tapsyrma:
«Naýryz» merekesi jaıly sýret salý.
You Might Also Like
-
Oqýshylardyń bos ýaqytyn tıimdi uıymdastyrý
-
Uıymdastyrylǵan oqý is - áreketi: Qarapaıym matematıka uǵymdardy qalyptastyrý.
