InfoHub Logo

Shyǵys Qazaqstan oblysy, Kúrshim aýdany
«Qarashilik negizgi orta mektebi» KMM
Matematıka páni muǵalimi: Toqtar Aıjan

Oqytý úshin jáne oqytýdy baǵalaý. Bul ár sabaqtyń basynan sońyna deıin júretin úderis. Baǵalaý úderisi oqýshylar «Men ne úshin oqımyn?» - degen suraqqa jaýap bere otyryp, ózderiniń árbir qadamyn, jetistigin formatıvti baǵalaıdy. Osylaı oqýǵa degen yntasy, qyzyǵýshylyǵy, pánge degen súıispenshiligi, muǵalimge degen senimi paıda bolady. Oqýshy alǵa jyljýy úshin óziniń deńgeıin naqty túsinýi tıis. Bunda negizinen baǵalaýdyń eki túri kórsetilgen: oqytý úshin baǵalaý (formatıvti) jáne oqý úshin baǵalaý (jıyntyq). Taǵy basqa baǵalaýdyń ishki, syrtqy jáne muǵalimniń baǵalaýy sıaqty túrleri kórsetilgen. Oqytý úshin baǵalaý – bul bilim alýshylar ózderiniń oqýdyń qandaı satysynda turǵanyn, qandaı baǵytta damý kerek jáne qajetti deńgeıge qalaı jetý kerektigi aıtylǵan. Sabaqtardy josparlaýda oqytý úshin baǵalaýdy, oqýshylar ózderin-ózderi, synyptastar birin-bir, krııterıaldy baǵalaý arqyly júrgiziliýin qadaǵalap ózin-ózi baǵalaý nátıjesin baǵalaý muǵalim baqylaýy arqyly jıyntyq baǵa retinde oqý jýrnalana baǵa qoıady. Oqýdy baǵalaýdyń maqsaty, kerisinshe, oqýshy qazirgi ýaqytta ne oqyp bilgenin jınaqtaý bolyp tabylady. Al oqytý úshin baǵalaý oqýshylarǵa qorytyndy nemese formatıfti baǵalaý nátıjesinde jıyntyq baǵany qoıady. Al ishki baǵalaý: saraptyq jumys, baqylaý jumysy, dıktant, mazmundama, ózindik jumys, mátinmen jumys. Syrtqy baǵalaý: test, anketa, olımpıada, UBT, ǵylymı joba, t.b. Muǵalimniń baǵalaýy: madaqtaý, yntalandyrý, fıshkalar, juldyzshalar, smaılıkter, jáne  t.b arqyly júzege asady. Muǵalimniń baǵalaýy, ıaǵnı madaqtaý, yntalandyrý oqýshylardyń kóńil kúıin kóterip, ózderinde senimdilikti týdyrady. Búgingi tańda baǵalaý barysynda krıterıılik jáne ózin-ózi baǵalaý júıesin qoldanýdy ózekti dep sanaımyz. Formatıvti baǵalaý ata-analar, muǵalim jáne oqýshylarǵa ashyq, túsinikti jáne naqty bolady. Ózin-ózi baǵalaýmen qatar oqýshylardyń bir-birin baǵalaýdy júrgizýge bolady. Oqýshy ózin-ózi baǵalaǵan kezde ózderi nátıjege múddeli bolady. Sonymen qatar muǵalim oqýshyǵa baǵa qoıǵan kezde, ol baǵany ne úshin qoıǵanyn, jaýabynyń qanshalyqty dárejede bolǵandyǵyn ashyq aıtyp ketý kerek, sebebi sabaqtan keıin oqýshyda qoıylǵan baǵaǵa kúmán paıda bolýy múmkin. Al baǵaǵa taldaý jasalǵannan keıin oqýshy, ne úshin osy baǵany alǵandyǵyn túsinetin bolady jáne ár túrli kózqarastar paıda bolmaıdy.

Oqýshylardy baǵalaýdaǵy negizgi maqsat: oqýshylardyń oqý bilimge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyra otyryp, árbir oqýshynyń oqýdaǵy kútiletin nátıjege qol jetkizýdegi jetken tabystaryn jan-jaqty jáne ádil baǵalaı bilýi.

Mindetteri:

- Materıalyn meńgerte otyryp, málimetterdi ózdiginshe jınaýǵa ıtermeleý, qyzyǵýshylyǵyn oıatý,túrtki bolý,zerdeleý.
- Jeke tulǵanyń ıntelektýaldyq damýyn qamtamasyz etý, AKT-ny paıdalana otyryp, izdenimpazdyqqa, shyǵarmashylyqqa ákelý.
- Árbir oqýshynyń nátıjege jetýge degen talpynysyn damytý, kópshilik ortasynda óz oıyn emin-erkin jetkizýge ákelý.

Sabaǵymda jıy qoldanǵan ádis-tásilderimniń birnesheýine toqtalsam: «Órmekshiniń tory» ádisinde oqýshy suraq arqyly kelesi balaǵa jip laqtyrady, eger jaýap berse saýsaǵyna orap kelesi oqýshyǵa suraq qoıyp laqtyrady, osylaı órbitiledi. Jaýap bere almaǵan jaǵdaıda jip saýsaǵyna oralmaı kelesi jaýap bergen oqýshy saýsaǵyna oralýy arqyly oryndalady. Eki ret jaýap bergen oqýshy saýsaǵyna orap upaıyn eseleıdi. «Túımedaq» ádisinde oqýshy jaýaby taqyrypqa baılanysty sımmetrıaly bolýy kerek, kúlteler tústeri sımmetrıaly bolmasa qatelikti birden baıqap, baǵa ózdiginen kórinedi. «Mıǵa shabýyl», «BBÚ» kestesi, «Bárin bildim» ádis-tásilderinde fıshkalar arqyly oqýshylar bergen jaýaptaryna saı baǵalanady. Baldar baǵalaý paraǵyna ár tapsyrma saıyn jazylyp otyrdy. Oqýshylardyń arasynda fıshka alýǵa qyzyǵýyshylyq joǵary boldy. Fıshkalardy alǵan oqýshylar bir-birimen salystyryp, bir-birine jetkisi kelip, básekelestik paıda boldy. Qyzyl jáne sary fıshkalardy alyp qalǵan oqýshylar jasyl fıshkany alǵysy kelip, tyrysatyny baıqaldy,degenmen dezertteýdegi Soqýshym qyzyl fıshkaǵa qoly jetkeninede rıza boldy. Formatıvti baǵalaý kezinde buryńǵydaı nege maǵan osy baǵa,oǵan ana baǵa degen oqýshy bolmady, sabaq sońynda oqýshylar ózderiniń qanshaǵa jaýap bergenderin bilip, baǵalaryn aıtyp shyǵyp,kúndelikterine qoıyp,maǵan tek qol qoıdyrýǵa ákeldi. Bir qyzyǵy bilimi tómen, zertteýge alynǵan oqýshy S, bastapqyda óziniń 3-ne rıza bolsa,bara-bara sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵy artyp, 4-tik baǵaǵa jetetin boldy. Sebebi, birinshi, ekinshi tapsyrmany oryndaýda belsendiligi az boldyda sońǵy tapsyrmalardy oryndaýda aıtalyq «Bárin bildim» ádisin qoldaný kezinde tolyqtaı tapsyrmaǵa óz kómegin tıgizdi.

Budan meniń baıqaǵanym dástúrli sabaqtarda tek jıyntyq baǵa qoıyp, biz oqýshylarǵa táýelsizdik bermegen ekenbiz. Al oqytý úshin baǵalaýdy paıdalaný arqyly oqýshynyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵy kóterildi. Olar bir-birimen básekege tústi. Ózderiniń qoldaryndaǵy fıshkalarynan qansha alatynyn bilip, soǵan daıyn boldy, tez fıshkalaryn eseptep, neshe alatynyn aldyn-ala bilip otyrdy jáne joǵary baǵa alý úshin fıshka alýǵa tyrysty. Sebebi baǵaǵa degen umtylystary. Básekege qabilettilikteri artady.

Qorytyndy retinde jazatyn bolsam, oqytý úshin baǵalaý oqýshylardyń ózderin-ózderi jáne bir-birin baǵalaý ekendigi týraly joǵaryda aıtyp kettim.. Oqýshylardyń ózderiniń bergen durys jaýaptaryna fıshkalar jáne upaılar alý arqyly ózderiniń baǵalaryn bilip otyrdy.

Oqytý úshin baǵalaý jáne oqý úshin baǵalaý óte tıimdi bolyp tabylady. Bul baǵalaý ádisteri boıynsha oqýshylardyń sabaqqa degen qyzyǵýshylyǵy artady. Matematıka pánine degen kózqarasy ózgerip, qosymsha izdenip, kóptegen tapsyrmalardy (slaıd, trenıń, sýretterdi.t.b.) daıyndap keledi. Sonymen qatar ishki, syrtqy jáne muǵalimniń baǵalaýy bar. Muǵalimniń baǵalaýy (madaqtaý, yntalandyrý, tilek aıtý jáne smaılıkterdi berý) oqýshynyń kóńil-kúıine áser etip qana qoımaı,ony aldyǵa jeteleıdi.

Paıdalanylǵan ádebıetter tizimi:

1. «Muǵalimge arnalǵan nusqaýlyq» Astana, 2012 jyl.
2. Álimov A. Inter belsendi ádisterdi joǵarǵy oqý oryndarynda qoldaný. Almaty-2009

---