Matematıka sabaǵynda oqýshylardyń tanymdylyq belsendilikterin arttyrý
"Matematıka sabaǵynda oqýshylardyń tanymdylyq belsendilikterin arttyrý"
Bilim negizi bastaýyshtan bastalatyny belgili. Bastaýysh synyp oqýshysy ne nárseni bolsa da bilýge qumar, qolymen ustap, kózben kórgendi unatady. Zeıinderi turaqsyz bolǵandyqtan bir saryndy oqýdan tez jalyǵady. Sondyqtan oqý mazmuny men tárbıe ádisterin jańartý baǵytynda oqýshylarǵa sapaly bilim men sanaly tárbıe berý úshin jan - jaqty izdene otyryp, óz aldyma mynandaı «Matematıka sabaǵynda oqýshylardyń tanymdylyq belsendilikterin arttyrý» degen taqyrypty tańdap, maqsat qoıdym: «Oqýshylardyń esep shyǵarýǵa degen qyzyǵýshylyǵyn, yntasyn oıatyp, tanymdyq belsendilikterin arttyra otyryp, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýǵa jaǵdaı jasaý».
Tómendegi mindetteri iske asyrýdy josparladym:
1. Matematıka sabaǵynda oqýshylardyń tanymdyq belsendilikterin arttyrý arnalǵan dıdaktıkalyq jınaq daıyndaý.
2. Dıdaktıkalyq jınaq tapsyrmalaryn is - tájirıbemde qoldaný.
3. Oqýshylardyń tanymdyq belsendilikteriniń damýyn, pándik kórsetkishterin saralap, taldaý.
Teorıaǵa súıenetin bolsaq, tanymdyq belsendilik degenimiz – oqýshynyń oqýǵa, bilimge degen ynta - yqylasynyń, qushtarlyǵynyń erekshe kórinisi. Mysaly: muǵalimniń baıandap turǵan materıalyn túsiný úshin, oqýshynyń ony zeıin qoıyp tyńdaýy, alǵan bilimin keńeıtip tolyqtyrý úshin, ózdiginen kitap oqýy, baqylaý, tájirıbe jasaý, jazý, syzý sıaqty jumystar isteýi kerek. Óıtkeni ótilgen materıaldy sanaly qaıtalaýda, jańadan bilim alýda, onyń joldary men daǵdylaryna úırenýde belsendiliksiz múmkin emes. Iaǵnı oqýshylardyń belsendiligi aýyzsha, jazbasha jumystarda, baqylaý eksperımentter júrgizý jumystarynda, bir sózben aıtqanda, oqý úrdisiniń barlyq kezeńinde qajet.
Al, «tanym – oıdyń bilmeýden bilýge qaraı dál emes, bilýden neǵurlym tolyq dál bilýge qaraı umtylatyn oı - órisiniń kúrdeli úrdisi». Oqý úrdisinde oqýshynyń belsendiligi, negizinen eki túrli sıpatta bolady: syrtqy jáne ishki belsendilik.
Syrtqy belsendilik degenimiz – oqýshy áreketiniń syrtqy kórinisteri (belsendi qımyl qozǵalystary, praktıkalyq áreketteri, muǵalimge zeıin qoıyp qaraýy, áreketi t. b.) biraq osy kezde ol basqa nárseni oılap otyrýy da múmkin.
Oqýshynyń ishki belsendiligi onyń belsendi túrde oılaý áreketi jatady. Oqýshy belsendiligi qandaı bolǵanda da oı derbestigine súıenedi. Oqýshyda belsendilik bir qalypta bolmaıdy, onyń qarapaıym jáne kúrdeli shyǵarmashylyq t. b. belsendilik túrleri bolady. Osy arada shet eldik psıhologtar Dúı men Fısherdiń zertteýleri boıynsha, oqýshy «Ne úshin? Nege? Ne arqyly?» suraqtary tóńireginde tereńirek oılana bastaıdy
Qorytyndylaı kelgende, jańa ınovasıalyq tehnologıalardy óz jumysymyzda paıdalanyp, sonymen qatar oqýshylardy madaqtap, yntalandyryp otyrǵan oryndy. Balanyń qıalyn damyta otyryp, oıyn damytamyz. Oıy damyǵan shákirtterimizdiń tanymdyq qyzyǵýshylyǵy arta otyryp, shyǵarmashylyq áreketi joǵary deńgeıge kóteriledi.
J. Aımaýytov pikirinshe: «Muǵalimniń aınalysatyny - únemi qozǵalyp, ózgerip, ósetin, órkendeıtin tiri adam (tulǵa) bolǵandyqtan, birkelki ádiske taban tirep shektelip qalýǵa bolmaıdy...» degendeı, HHİ ǵasyr muǵalimi zaman aǵysymen júre bilýi qajet ári kerek.
Bilim negizi bastaýyshtan bastalatyny belgili. Bastaýysh synyp oqýshysy ne nárseni bolsa da bilýge qumar, qolymen ustap, kózben kórgendi unatady. Zeıinderi turaqsyz bolǵandyqtan bir saryndy oqýdan tez jalyǵady. Sondyqtan oqý mazmuny men tárbıe ádisterin jańartý baǵytynda oqýshylarǵa sapaly bilim men sanaly tárbıe berý úshin jan - jaqty izdene otyryp, óz aldyma mynandaı «Matematıka sabaǵynda oqýshylardyń tanymdylyq belsendilikterin arttyrý» degen taqyrypty tańdap, maqsat qoıdym: «Oqýshylardyń esep shyǵarýǵa degen qyzyǵýshylyǵyn, yntasyn oıatyp, tanymdyq belsendilikterin arttyra otyryp, shyǵarmashylyq qabiletterin damytýǵa jaǵdaı jasaý».
Tómendegi mindetteri iske asyrýdy josparladym:
1. Matematıka sabaǵynda oqýshylardyń tanymdyq belsendilikterin arttyrý arnalǵan dıdaktıkalyq jınaq daıyndaý.
2. Dıdaktıkalyq jınaq tapsyrmalaryn is - tájirıbemde qoldaný.
3. Oqýshylardyń tanymdyq belsendilikteriniń damýyn, pándik kórsetkishterin saralap, taldaý.
Teorıaǵa súıenetin bolsaq, tanymdyq belsendilik degenimiz – oqýshynyń oqýǵa, bilimge degen ynta - yqylasynyń, qushtarlyǵynyń erekshe kórinisi. Mysaly: muǵalimniń baıandap turǵan materıalyn túsiný úshin, oqýshynyń ony zeıin qoıyp tyńdaýy, alǵan bilimin keńeıtip tolyqtyrý úshin, ózdiginen kitap oqýy, baqylaý, tájirıbe jasaý, jazý, syzý sıaqty jumystar isteýi kerek. Óıtkeni ótilgen materıaldy sanaly qaıtalaýda, jańadan bilim alýda, onyń joldary men daǵdylaryna úırenýde belsendiliksiz múmkin emes. Iaǵnı oqýshylardyń belsendiligi aýyzsha, jazbasha jumystarda, baqylaý eksperımentter júrgizý jumystarynda, bir sózben aıtqanda, oqý úrdisiniń barlyq kezeńinde qajet.
Al, «tanym – oıdyń bilmeýden bilýge qaraı dál emes, bilýden neǵurlym tolyq dál bilýge qaraı umtylatyn oı - órisiniń kúrdeli úrdisi». Oqý úrdisinde oqýshynyń belsendiligi, negizinen eki túrli sıpatta bolady: syrtqy jáne ishki belsendilik.
Syrtqy belsendilik degenimiz – oqýshy áreketiniń syrtqy kórinisteri (belsendi qımyl qozǵalystary, praktıkalyq áreketteri, muǵalimge zeıin qoıyp qaraýy, áreketi t. b.) biraq osy kezde ol basqa nárseni oılap otyrýy da múmkin.
Oqýshynyń ishki belsendiligi onyń belsendi túrde oılaý áreketi jatady. Oqýshy belsendiligi qandaı bolǵanda da oı derbestigine súıenedi. Oqýshyda belsendilik bir qalypta bolmaıdy, onyń qarapaıym jáne kúrdeli shyǵarmashylyq t. b. belsendilik túrleri bolady. Osy arada shet eldik psıhologtar Dúı men Fısherdiń zertteýleri boıynsha, oqýshy «Ne úshin? Nege? Ne arqyly?» suraqtary tóńireginde tereńirek oılana bastaıdy
Qorytyndylaı kelgende, jańa ınovasıalyq tehnologıalardy óz jumysymyzda paıdalanyp, sonymen qatar oqýshylardy madaqtap, yntalandyryp otyrǵan oryndy. Balanyń qıalyn damyta otyryp, oıyn damytamyz. Oıy damyǵan shákirtterimizdiń tanymdyq qyzyǵýshylyǵy arta otyryp, shyǵarmashylyq áreketi joǵary deńgeıge kóteriledi.
J. Aımaýytov pikirinshe: «Muǵalimniń aınalysatyny - únemi qozǵalyp, ózgerip, ósetin, órkendeıtin tiri adam (tulǵa) bolǵandyqtan, birkelki ádiske taban tirep shektelip qalýǵa bolmaıdy...» degendeı, HHİ ǵasyr muǵalimi zaman aǵysymen júre bilýi qajet ári kerek.
You Might Also Like
-
Zal ishi Jańa jyl merekesine saı bezendirilip, mýzykalyq áýen jıylǵan qonaqtarǵa kóterińki kóńil týdyrýda.
