Mahambet – ór rýhty aqyn
Sabaqtyń taqyryby: Mahambet – ór rýhty aqyn
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik - Mahambet shyǵarmalary boıynsha alǵan bilimderin jetildirý, tereńdetý;
Damytýshylyq - izdengishtik qasıetterin arttyra otyryp, dáleldi pikir aıtýǵa úıretý, oılaý qabiletterin damytý, tujyrymdy oı aıta bilýge úıretý;
Tárbıelik - aqyn shyǵarmalaryna degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý, otansúıgishtikke tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: aqyn portreti, ulaǵatty sózder, úlestirmeli qaǵazdar, jyr jınaǵy.
Sabaqtyń túri: bilimdi júıeleý, jınaqtaý.
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, taldaý, túsindirý, qorytyndy.
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili.
Sabaqtyń barysy:
İ.Uıymdastyrý kezeńi: sálemdesý, oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ.Úı tapsyrmasyn suraý: úıge Mahambettiń balalyq, jastyq shaǵy berilgen bolatyn.
1. Mahambet qaı jyly, qaı jerde dúnıege kelgen?
2. Mahambet han ordasynda kimniń arqasynda tárbıelenedi?
3. Mahambettiń dosy kim?
4. Jáńgir hannyń balasynyń aty kim?
5. Jáńgir han gýbernatorǵa qandaı hat jazdy jáne ol hatta kim týraly aıtyldy?
6. Mahambettiń halyq jaǵyna shyǵýy durys pa?
7. Mahambet Ótemisulynyń qandaı óleńderi bar?
Mahambet – ór rýhty aqyn
Mahambet Ótemisuly 1803-1846 jyldar aralyǵynda Batys Qazaqstan oblysy Orda aýdanynda, Naryndaǵy Beketaı qumynda dúnıege kelgen. Onyń ákesi Ótemiste on ul bolǵan. Tuńǵyshy Bekmaǵanbet, ekinshisi Mahambet bolǵan. Mahambet Ótemisuly jastaıynan han ordasynda bolǵan. Sonda ol arabsha, oryssha, qazaqsha saýat ashqan. Mahambettiń han ordasynda bolýynyń eki sebebi bolǵan: birinshisi Mahambettiń aǵasy Bekmaǵanbet Jáńgir hannyń on eki bıiniń biri bolǵan. Ekinshisi, ol kezde handar qolynda eski dástúr boıynsha qaramaǵynda olardy maqtaıtyn úlken dárejege jetkizip óleń aıtatyn aqyndardy ustaǵan. Mine osydan biz Mahambettiń jastaıynan aqyn bolǵanyn kóremiz.
Jasynan-aq Mahambet halqynyń bolashaq jalyndy aqyny bolyp, ómirdiń shyndyǵyn aıtýǵa bet túzedi. Orda aınalasyndaǵy ár alýan ádiletsizdikti, jaýyzdyqty óz kózimen kórgennen keıin ol jalpy el basyndaǵy aýyr haldi de uǵyna bastady. Osy ýaqytta aqynnyń óleńderi halyq úshin uran boldy. Mahambettiń shynshyl aqyn bolǵanyn, biz myna óleń jolynan kóremiz. Mysaly:
Han emessiń, qasqyrsyń,
Qas albasty basqyrsyń.
Dostaryń kelip tabalap
Dushpanyń seni basqa ursyn...
Mahambettiń bul kóteriliske jazǵan óleń-jyrlary halqy úshin kóterilis, kúres ústinde týǵan.
«Men - qustan týǵan qumaımyn» óleńiniń birinshi shýmaǵyna satylaı keshendi taldaý.
Men - qustan týǵan qumaımyn,
Bir tulparǵa jubaımyn.
Saýyryma qamshy tıgen soń,
Shappaı neǵyp shydaımyn?
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik - Mahambet shyǵarmalary boıynsha alǵan bilimderin jetildirý, tereńdetý;
Damytýshylyq - izdengishtik qasıetterin arttyra otyryp, dáleldi pikir aıtýǵa úıretý, oılaý qabiletterin damytý, tujyrymdy oı aıta bilýge úıretý;
Tárbıelik - aqyn shyǵarmalaryna degen qyzyǵýshylyǵyn oıatý, otansúıgishtikke tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: aqyn portreti, ulaǵatty sózder, úlestirmeli qaǵazdar, jyr jınaǵy.
Sabaqtyń túri: bilimdi júıeleý, jınaqtaý.
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, taldaý, túsindirý, qorytyndy.
Pánaralyq baılanys: tarıh, qazaq tili.
Sabaqtyń barysy:
İ.Uıymdastyrý kezeńi: sálemdesý, oqýshylar nazaryn sabaqqa aýdarý.
İİ.Úı tapsyrmasyn suraý: úıge Mahambettiń balalyq, jastyq shaǵy berilgen bolatyn.
1. Mahambet qaı jyly, qaı jerde dúnıege kelgen?
2. Mahambet han ordasynda kimniń arqasynda tárbıelenedi?
3. Mahambettiń dosy kim?
4. Jáńgir hannyń balasynyń aty kim?
5. Jáńgir han gýbernatorǵa qandaı hat jazdy jáne ol hatta kim týraly aıtyldy?
6. Mahambettiń halyq jaǵyna shyǵýy durys pa?
7. Mahambet Ótemisulynyń qandaı óleńderi bar?
Mahambet – ór rýhty aqyn
Mahambet Ótemisuly 1803-1846 jyldar aralyǵynda Batys Qazaqstan oblysy Orda aýdanynda, Naryndaǵy Beketaı qumynda dúnıege kelgen. Onyń ákesi Ótemiste on ul bolǵan. Tuńǵyshy Bekmaǵanbet, ekinshisi Mahambet bolǵan. Mahambet Ótemisuly jastaıynan han ordasynda bolǵan. Sonda ol arabsha, oryssha, qazaqsha saýat ashqan. Mahambettiń han ordasynda bolýynyń eki sebebi bolǵan: birinshisi Mahambettiń aǵasy Bekmaǵanbet Jáńgir hannyń on eki bıiniń biri bolǵan. Ekinshisi, ol kezde handar qolynda eski dástúr boıynsha qaramaǵynda olardy maqtaıtyn úlken dárejege jetkizip óleń aıtatyn aqyndardy ustaǵan. Mine osydan biz Mahambettiń jastaıynan aqyn bolǵanyn kóremiz.
Jasynan-aq Mahambet halqynyń bolashaq jalyndy aqyny bolyp, ómirdiń shyndyǵyn aıtýǵa bet túzedi. Orda aınalasyndaǵy ár alýan ádiletsizdikti, jaýyzdyqty óz kózimen kórgennen keıin ol jalpy el basyndaǵy aýyr haldi de uǵyna bastady. Osy ýaqytta aqynnyń óleńderi halyq úshin uran boldy. Mahambettiń shynshyl aqyn bolǵanyn, biz myna óleń jolynan kóremiz. Mysaly:
Han emessiń, qasqyrsyń,
Qas albasty basqyrsyń.
Dostaryń kelip tabalap
Dushpanyń seni basqa ursyn...
Mahambettiń bul kóteriliske jazǵan óleń-jyrlary halqy úshin kóterilis, kúres ústinde týǵan.
«Men - qustan týǵan qumaımyn» óleńiniń birinshi shýmaǵyna satylaı keshendi taldaý.
Men - qustan týǵan qumaımyn,
Bir tulparǵa jubaımyn.
Saýyryma qamshy tıgen soń,
Shappaı neǵyp shydaımyn?
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
