InfoHub Logo

Baıandama: Mektepke deıingi tárbıeleýdegi jańartylǵan baǵdarlamany júzege asyrýdaǵy ınovasıalyq ádister.

«Elimizdiń erteńi búgingi jas urpaqtyń qolynda, al jas urpaqtyń taǵdyry ustazdardyń qolynda»
(N. Á. Nazarbaev)

Qazirgi ómirdiń ózinen týyndap otyrǵan talaptardy oryndaý, jańashyldyqqa jarshy bolý úzilissiz tárbıe negiziniń bastaý bulaǵy - mektepke deıingi uıymdardan bastalǵan oryndy. Bala tárbıesi otbasynan bastaý alady desek te, ǵylymǵa negizdelgen ádis - tásilmen beriletin tálim – tárbıe isi kóbinese balabaqshadan bastalyp, jan - jaqty pedagogıkalyq órisin tabady. Ásirese balabaqshadaǵy tárbıe bala tabıǵatyna erekshe áser etip, oǵan ómir boıy izgilikti, maǵynasyna óshpeıtin iz qaldyrady. Balany mektep aldy daıarlaý úzdiksiz bilim berý júıesindegi mańyzy men ózektiligi erekshe máselelerdiń biri bolyp sanalady. Sonymen qatar, mektepke deıingi mekemelerde ınovasıalyq bilim berý quraldaryn qoldanýdyń da mańyzy zor. Inovasıalyq bilim berý quraldaryna: aýdıo, vıdeo, quraldar, kompúter, ınteraktıvti taqta, ınternet, mýltımedıalyq qural, elektrondyq oqýlyqtar, men oqý ádistemelik keshender, ınovasıalyq aqparattyq bank, ınovasıalyq saıt jáne taǵy basqalary jatady. Qazirgi tańda kóptegen ınteraktıvti baǵdarlamalyq bólimder, qozǵalmaly obektiler qurýǵa múmkindik beretin vektorlyq jáne grafıkalyq jabdyqtar kóptep shyǵyp, qoldanys tabýda. Osyndaı quraldardyń biri - mýltımedıalyq oqýlyqtardy balabaqshalarda keńinen paıdalaný. Bul jaǵdaıda tárbıeshi ár oqý is - áreketterin bastar aldynda jıi kórnekilikter aýystyrmaǵan bolar edi. Al, mýltımedıalyq oqýlyqtar arqyly tárbıeshi ýaqytty tıimdi jáne utymdy paıdalanar edi.

Ómir talabyna saı jańa tehnologıalardy oqý prosesi men tárbıe aıasynda sheber qoldana bilý tárbıeshiniń mindeti bolsa, ertegilerdi oqý is - áreketinde óz retimen qoldana bilse tárbıelenýshilerdi jan - jaqty damytýda erteginiń asa zor máni bar ekenin aıqyndaıdy. Oqý is - áreketi barysynda ertegi keıipkerleriniń jan - jaqty minez - qulyqtaryn aıyra bilý boıynsha jaqsy degen nemene, jaman degen nemene ekendigine kózin jetkizedi.

Barlyq oqý is - áreketinde ertegilerdi qoldaný arqyly negizgi pedagogıkalyq dástúr pánaralyq baılanysty júzege asyrýǵa bolady. Erteginiń ózindik qurylysy, kórkemdik ereksheligi bar. Qandaı ertegini alsaq ta, ol belgili bir sújetke qurylady, oqıǵanyń jelisiniń bastalýy, aıaqtalýy, ózindik sheshimi bolady. Ertegi baıaý bastalyp, oqıǵa jelisi kúrdelene túsedi. Ásirese adam ómirine baılanysty is - áreket ótkir syqaq - mysqylmen berilip, bala sezimin selt etkizip, kúlkige máz etedi. Bala jaǵymsyz keıipkerdiń jeksuryn áreketinen boı tartyp jaqsylyqqa qumartady. Erteginiń ár jaqty syryn qyzyqty, tartymdy, bala sanasyna laıyqtaı jetkizý aıtýshynyń shynaıy sheberligine tikeleı baılanysty. Baqshada ertegi oqý, sabaqta jáne sabaqtan tys ýaqyttarda ótiledi. Oqý jumysy balanyń jas ereksheligine oraı josparlanady. Sábıler tobynda aýyzsha áńgimelep berý tásili qoldanylady. Sábıler tobynda oqyǵandy tyńdatý jáne áńgimelep berý qatar júrgiziledi. Mundaı maqsat – ertegini aýyzeki áńgimeleýge tóseldire otyryp oqylǵandy shydamdylyqpen tyńdaı bilýge úıretedi.

Asosıasıa ádisi – sol tyńdaǵan ertegi jaıly málimet
Mysaly: Sýrette «Baýyrsaq» ertegisindegi baýyrsaq ortasynda tarmaqtaryna kempir, shal, qoıan, úı, qasqyr, aıý, túlkini balalar japsyrady kóp qıyndy sýretterdiń ishinen.
Oı qozǵaý ádisi: Balalarǵa ertegilerge berilgen jumbaqtardy jasyrý;
Jalpaq tumsyq kórip pe eń,
Jer qazatyn tintkilep.
İlmek dersiń quıryǵyn,
Kebis dersiń tuıaǵyn,
Bilseń endi taba ǵoı,
Qaı keıipker ekenin? (Úsh toraı)
Ájeı jaqsy kóretin osy qyzǵa,
Telpek tartý etipti qyzyl tústi.
Unatqany sonshama bul syılyqty,
Nemeresi esimin umytypty,
Al, aıtshy sen, bul esimdi? (Qyzyl telpek)
Suraqtar arqyly oı salý:
Sen bulardy nelikten ertegiler dep oılaısyń?
Halyq ertegileri men avtorlyq ertegilerdi ata, olardyń aıyrmashylyǵy nede?
«Qyzyl telpek» ertegisiniń avtory kim?
Sen Qyzyl telpektiń ornynda bolsań ne ister ediń?
STO - nyń elementteriniń biri – Venn dıagramny paıdalaný (eki ertegini salystyrý, ortaq belgisin tabý, qorytyndylaý, naqtylaý).
Interaktıvti taqtany qoldaný:
- Flıpchartta «ınstrýmenty» batyrmasynyń kómegimen syzǵyshpen ár túrli baǵytta «Baýyrsaq» tyń jolyn salý, prezentasıada júktelgen sýretterdi ornalastyryp, aktıv qalamnyń kómegimen baýyrsaqty júrgizý, balalar baǵytty daýystap aıtady; (grafıkalyq dıktant túrinde qoldansa bolady)
Mysaly: Jata - jata jalyqqan baýyrsaq terezeden sekirip túsip domalaı jóneledi.
- Baǵyty: tómen, ońǵa, tómen, qoıanǵa jolyǵady
Asosıasıa ádisi: qoıan - qorqaq, uzyn qulaq, erni jyryq, artqy aıaǵy jaqsy damyǵan, kózi qyzyl, qysta tonyn aýystyrady, quıryǵy kishkentaı, sekiredi (Balalar oryndarynan turyp sekiredi)
- Baǵyty: solǵa, tómen, ońǵa, joǵary qasqyrǵa jolyqty
Asosıasıa ádisi: qasqyr - jabaıy janýar, sur, jaǵymsyz keıipker, jyrtqysh, ıtke uqsaıdy, ulıdy (Túımeni basyp qasqyrdyń dybysyn estirtý)
- Baǵyty: ońǵa, joǵary, ońǵa, tómen aıýǵa kezdesti
Asosıasıa: aıý - jabaıy janýar, bal jeıdi, jıdek jeıdi, qorbańdap júredi, aıaǵy taltaq, aıý aqyrady (Dybysyn estirtý)
- Baǵyty: ońǵa, tómen túsip túlkige kezdesti
Asosıasıa: túlki - qý, aılaker, quıryǵy uzyn, sylańdap júredi
Baýyrsaq, túlkige jem bolǵysy kelmeı, úıine qaıtqysy kelip túr kómekteseıik (bir bala aktıvti qalamdy alyp baýyrsaqty kelgen jolymen qaıta domalatady, balalar baǵytyn aıtyp otyrady)
Ertegidegi minez - qulqy qarama - qarsy keıipkerlerdi ata;(kishi toptyń balalaryna jaǵymdy keıipkerdi tárbıeshi ataıdy, bala jalǵastyrady)
Mysaly: Qyzyl telpek – Qasqyr, Kúlshe qyz - ógeı sheshesi, Qarlyǵash - jylan, It – mysyq, Qasqyr – túlki t. s. s.

Mektepke deıingi tárbıeleýdegi jańartylǵan baǵdarlamany júzege asyrýdaǵy ınovasıalyq ádister. júkteý