InfoHub Logo

Hımıa 9 klass
Cabaqtyń taqyryby: Metaldardy alýdyń ádisteri.
Sabaqtyń maqsaty: 1. Metaldardyń alyný joldarymen tanysý.
2. Metaldardyń alý joldaryn hımıalyq reaksıa teńdeýlermen sıpattaı alý.
3. Óz betimen jeke jumys jasýǵa baýlý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Tirek - syzba, kartochkalar, D. I. Mendeleevtiń kestesi
Sabaqtyń pánaralyq baılanysy: Fızıka, geografıa.
Sabaqtyń túri: Aralas
Sabaqtyń ádisi: Sózdik jumys, tirek - syzbamen taldaý

Sabaqtyń barysy: İ. Uıymdastyrý bólimi.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
İİİ. Jańa sabaqty túsindirý.
İV Bekitý
V. Úıge tapsyrma berý.
İ. Oqýshylarmen amandasý.. Oqýshylardy túgendeý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý. Kartochkamen jumys.

İİİ. Jańa sabaqty túsindirý.
Metaldar tabıǵatta bos (taza, saf) kúıinde de, qosylys túrinde de kezdesedi. Bos kúıinde bolatyn metaldarǵa, hımıalyq belsendiligi temen altyn, kúmis, platına, mys, synap, qalaıy sıaqty metaldar jatady. Metaldardyń jer qoınaýynda kezdesetin qosylystaryn mıneraldar dep ataıdy. Mıneraldarda metaldar kóbine oksıd (mysaly, gematıt Ǵe2O3), sýlfıd (mysaly, pırıt FeS2) j\e ár túrli tuzdar (mysaly, áktas CaCO; j) túrinde bolady. Mıneraldar jeke kezdespeıdi, olar qum, saz, t. b. taý jynystarymen aralasyp júredi. Eger osyndaı mıneraldardyń metaly kóp, ekonomıkalyq jaǵynan metal óndirýge tıimdi bolsa, onda ondaı mıneraldardyń qospasyn ken dep ataıdy. Ken quramyndaǵy metal mólsheri ár metal úshin ár túrli baǵalanady. Mysaly, quramynda 1% mys bolsa, ol mysqa baı ken bolyp sanalady, 1 tonna kennen 10 gram altyn óndirilse, ol da tıimdi bolyp esepteledi. Al ónerkásiptik temir kenderindegi temir mólsheri 60 — 70% - ten kem bolmaıdy. Ken quramynda ár túrli metaldar mıneraldary aralas kezdesýi de múmkin, mysaly, qorǵasyn jóne myrysh aldaýyshtary (galenıt PbS pen sfalerıt ZnS) birge kezdesedi. Osyndaı birneshe metaly bar ken oryndary polımetal kenderi dep atalady. Ken quramynan metal óndirýmen aınalysatyn óndiris salasyn metalýrgıa dep ataıdy. Metalýrgıa ekige bólinedi: qara metalýrgıada temirdiń quımalary — shoıyn men bolot óndirý iske asyrylady, al týsti metalýrgıada temirden basqa barlyq metaldar men olardyń quımalary óndiriledi.

Metaldardy alýdyń ádisteri júkteý