Muqaǵalı Maqataev
Sabaqtyń taqyryby: Muqaǵalı Maqataev
Sabaqtyń maqsaty: Qazaq jyrynyń qara býrasy atanǵan Muqaǵalı Maqataevtyń ómirimen jáne shyǵarmashylyǵymen tanystyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardy ózdiginen izdený arqyly derektermen jumys isteýge baýlý jáne qazaqsha sóıleý tilin damytý.
Tárbıelik: Óner adamdaryn, ónerdi qurmetteýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Muqaǵalıdyń portreti, gazet, kitaptar.
Sabaqtyń túri: Jańa bilim berý sabaǵy.
Ádisi: Mánerlep oqý, jatqa aıtý, shyǵarmany taldaý, ándetý.
Sabaqtyń epıgrafy:
Taýdaı ediń, taýdyń alyp týmasyn
Naǵyz qazaq ediń sózdiń týrasy.
Qyr basynda naǵyp shógip jatyrsyń,
Eı, óleńniń býyrqanǵan býrasy.
Járken Bódeshuly.
« Qazaq jyrynyń aspandaǵy azǵana juldyzdardyń
Arasynan seniń juldyzyńdy biz ońaı tanýshy edik.
Seniń juldyzyń - eń shuǵylaly, eń meırimdi juldyz»
Tumanbaı Moldaǵalıev.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý
Kirispe sóz.
Balalar, aqyn Járken Bódeshuly aıtyp ótkendeı qazaq jyrynyń qara býrasy atanǵan aqyn M. Maqataevtyń ótken belestermen shyǵarmalaryn oı elegin ótkizbekshimiz.
Sabaqtyń jospary:
1. Muqaǵalıdyń balalyq shaǵy.
2. Jas kezi
3. Aqyndyq joly.
Muǵalim: 1. Óziniń « Meniń anketam» degen óleńinde jazylǵandaı M Maqataev 1931 jyly Almaty oblysy, Narynqol aýdanynda dúnıege kelgen. Ákesi soǵysta qaıtys bolǵan. Anasynyń aty - Naǵıman. Áje balasy bolǵan soń anasyn naqa dep ataǵan. Týǵan apasy:» Meni sózge, jyrǵa úıir etken, tárbıelegen, halqymdy súıýge úıretken ájem»,- deıdi. Endi balalar M. Maqataevtyń jazǵan óleńi « Meniń anketam» óleńin tyńdaıyq. ( Aıda oqıdy)
Aıda: « Meniń anketam»
• Týǵan jeriń?
• Ulanyńmyn Qarasaz dep atalatyn aýyldyń.
• Týǵan jylyń?
• 1931 j. Qurdasymyn Shámildiń.
• Shyqqan tegin?
• Sharýamyn.
• Bilimiń she?
• Ortasha ǵoı.
• Alaıda ózim joǵary baǵalaımyn.
• Ana tiliń?
• Qazaqsha.
• Qysylǵanda oryssha da, nemisshe de bar.
• Qaıda istediń?
• Mynaý « eńbek kitapshamnan « taýyp al.
• Oqymaǵan, dıplomsyz demeseń, bir basymnan bar mamandyq tabylar.
• Mindettisiń be áskerge?
• Mindettimin.
Mine munda kóp maǵyna bar.
2. Muǵalim: Muqaǵalıdyń anasynyń áńgimesine nazar aýdaraıyq. Muqaǵalıdyń jas kezi.
• Men ulymnyń aqyndyǵy saǵynysh atty sezimnen bastaý alǵan dep oılaımyn. Ákesi Súleımendi dostarymmen birge 1941 jyldyń jeltoqsanynda órteń saıynnyń aýzyna deıin taıly taıaǵymyz qalmastan umtylmas qımastyqpen shyǵaryp salǵanymyz esinde qalsa kerek. Áıteýir ákesin oılap, saǵynyp, kózine jıi - jıi jas alyp júretin.
Oqýshy: 1941 jyly kúzde Muqaǵalıdyń ákesi Súleımendi áskerge alady. El jınalyp áskerge shaqyrylǵan jigitterdi shyǵaryp salýǵa bara jatty. Top ishinde ákesimen qostasýshy Muqaǵalı da bar. Top bir jerge jınalyp, sońǵy ret baquldasýǵa aınalǵanda Súleımen ákemiz turyp:
- Ýa, el - jurtym, senderge ótinishim bar. Myna Muqaǵalı tuńǵyshym bolsa da ózime tartpaı, ákesiniń balasy bop ósip edi, osynyń betinen ıskeýge ruqsat etińizder,- dep suraıdy.
Halyq rıza bolyp:
•; ruqsat, ruqsat: dep shýlasady. Ákesi sonda birinshi jáne sońǵy ret erkin qımyldap, balany ózine shaqyryp, qushaqtap, betinen súıedi.
Osy jerde qazaq halqynda tuńǵysh nemeresin atasy men ájesi baýyryna saltyn dástúrdi oqýshylarǵa túsindirip ótý.
«Áke»
Oqýshy:
Áke, Seniń jasyńnan asyp baram,
Kezi - kezi kelgende tasyp ta alam.
Kezi - kezi kelgende jasyp qalam,
Myna ómirge, báribir, ǵashyq balań.
Qur alaqan emespin qýanyshtan,
Qýanyshtar aldymnan quraq ushqan.
Bir arystan ómirden ótkenimen,
Ómir súrip keledi tiri arystan.
Ókinbe, áke, otyń bar sónbeıtuǵyn,
Ol máńgilik janady kórmeı tynym.
Urpaǵyń bar, el menen er namysyn,
Tiri tursa qolynan bermeıtuǵyn.
3. Oqýshy: 1948 jyly Almatyda shet tilder ınstıtýtynda oqyp júrip, artyndaǵy otbasynyń turmysy aýyr bolǵandyqtan, solarǵa kómektespekshi bolyp, oqýdy eriksiz tastap, aýlǵa oraldy. M. Maqataev «Kırov» atyndaǵy kolhozda Sovettiń sekretary bolyp jumys isteıdi. 1952 jyly Qarasazda bastaýysh klastarǵa orys tilinen sabaq beredi. Aýylda júrip úılenedi. Áıeliniń aty – Lashyn. Balalary Maıgúl, Juldyz, Sholpan, Aıbar. Balalaryn janynan beter jaqsy kóredi.
4. Aqyndyq joly
Balalarǵa da arnap kóptegen óleńder jazǵan. Osyndaı óleńderi «Básire» degen atpen 1981jyly jaryq kórdi. Ol qazaq radıosynda dıktor bolǵan. Gazet - jýrnaldarda jumys istegen. Ol óte kóp keremet óleńder jazǵan. Onyń óleńderi týǵan jer, tabıǵat týraly. Jastardy eldi, tabıǵatty súıýge, ony aıalaı bilýge úıretedi. Alyp aqyn týǵan dalasy men taýlaryna, ormandaryna saǵynyshyn basa almaı ketken uly aqyn. Onyń óleńderi: « Týǵan jerde», « Otan»
Endi búgin biz balalar M. Maqataevtyń « Ómir súreıik almasyp» óleńimen tanysamyz. Oqýlyqpen jumys.
Muǵalim:
Muqaǵalı – halqyn, ana tilin, Otanyn qadir tutqan azamat aqyn. Ol «Úsh baqytym» atty óleń jazdy. Qudaı degen kim dese, Otan der em dep keıingi jas býyndy halqyn, tilin, týǵan jerin sheksiz súıýge shaqyrady. «Úsh baqytym « óleńiń bir oqýshy oqıdy.
5. Mátinmen jumys jasaý.
Mátindi oqý.
Oqýlyqpen jumys.
Mátinge suraqtar qoıý.
- Kim týraly aıtylǵan?
- Mátindi bir - birimen oqyp aýdarý.
- Endi mátin boıynsha sóılemniń orysshasyn aıtamyn, sender mátinnen qazaqsha sóılemdi tap.
Mátin boıynsha bir – birine qoıǵan suraqtary.
1. M Maqataev kim?
2. M. Maqataev qaı jyly qaıda týǵan?
3. Ol ákesinen neshe jasynda jetim qalady?
4. Onyń qandaı óleńimen tanystyq?
6. Nurǵısa Tilendıev, Ábırbek Tinálıev t, b sazgerler aqynnyń kóptegen óleńderine án jazdy. Olar « Sábı bolǵym keledi»,» Kógershinder», «Sarjaılaýym», «Esińe meni alǵaısyń». Endi biz Maqataevtyń «Sábı bolǵym keledi» ániń tyńdaıyq.
6. Án oryndalady.
7. Sabaq sońynda oqýshylar tirek syzba syzady.
Muqaǵalı Maqataev. júkteý
Sabaqtyń maqsaty: Qazaq jyrynyń qara býrasy atanǵan Muqaǵalı Maqataevtyń ómirimen jáne shyǵarmashylyǵymen tanystyrý.
Damytýshylyq: Oqýshylardy ózdiginen izdený arqyly derektermen jumys isteýge baýlý jáne qazaqsha sóıleý tilin damytý.
Tárbıelik: Óner adamdaryn, ónerdi qurmetteýge tárbıeleý.
Kórnekiligi: Muqaǵalıdyń portreti, gazet, kitaptar.
Sabaqtyń túri: Jańa bilim berý sabaǵy.
Ádisi: Mánerlep oqý, jatqa aıtý, shyǵarmany taldaý, ándetý.
Sabaqtyń epıgrafy:
Taýdaı ediń, taýdyń alyp týmasyn
Naǵyz qazaq ediń sózdiń týrasy.
Qyr basynda naǵyp shógip jatyrsyń,
Eı, óleńniń býyrqanǵan býrasy.
Járken Bódeshuly.
« Qazaq jyrynyń aspandaǵy azǵana juldyzdardyń
Arasynan seniń juldyzyńdy biz ońaı tanýshy edik.
Seniń juldyzyń - eń shuǵylaly, eń meırimdi juldyz»
Tumanbaı Moldaǵalıev.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý.
2. Úı tapsyrmasyn suraý
Kirispe sóz.
Balalar, aqyn Járken Bódeshuly aıtyp ótkendeı qazaq jyrynyń qara býrasy atanǵan aqyn M. Maqataevtyń ótken belestermen shyǵarmalaryn oı elegin ótkizbekshimiz.
Sabaqtyń jospary:
1. Muqaǵalıdyń balalyq shaǵy.
2. Jas kezi
3. Aqyndyq joly.
Muǵalim: 1. Óziniń « Meniń anketam» degen óleńinde jazylǵandaı M Maqataev 1931 jyly Almaty oblysy, Narynqol aýdanynda dúnıege kelgen. Ákesi soǵysta qaıtys bolǵan. Anasynyń aty - Naǵıman. Áje balasy bolǵan soń anasyn naqa dep ataǵan. Týǵan apasy:» Meni sózge, jyrǵa úıir etken, tárbıelegen, halqymdy súıýge úıretken ájem»,- deıdi. Endi balalar M. Maqataevtyń jazǵan óleńi « Meniń anketam» óleńin tyńdaıyq. ( Aıda oqıdy)
Aıda: « Meniń anketam»
• Týǵan jeriń?
• Ulanyńmyn Qarasaz dep atalatyn aýyldyń.
• Týǵan jylyń?
• 1931 j. Qurdasymyn Shámildiń.
• Shyqqan tegin?
• Sharýamyn.
• Bilimiń she?
• Ortasha ǵoı.
• Alaıda ózim joǵary baǵalaımyn.
• Ana tiliń?
• Qazaqsha.
• Qysylǵanda oryssha da, nemisshe de bar.
• Qaıda istediń?
• Mynaý « eńbek kitapshamnan « taýyp al.
• Oqymaǵan, dıplomsyz demeseń, bir basymnan bar mamandyq tabylar.
• Mindettisiń be áskerge?
• Mindettimin.
Mine munda kóp maǵyna bar.
2. Muǵalim: Muqaǵalıdyń anasynyń áńgimesine nazar aýdaraıyq. Muqaǵalıdyń jas kezi.
• Men ulymnyń aqyndyǵy saǵynysh atty sezimnen bastaý alǵan dep oılaımyn. Ákesi Súleımendi dostarymmen birge 1941 jyldyń jeltoqsanynda órteń saıynnyń aýzyna deıin taıly taıaǵymyz qalmastan umtylmas qımastyqpen shyǵaryp salǵanymyz esinde qalsa kerek. Áıteýir ákesin oılap, saǵynyp, kózine jıi - jıi jas alyp júretin.
Oqýshy: 1941 jyly kúzde Muqaǵalıdyń ákesi Súleımendi áskerge alady. El jınalyp áskerge shaqyrylǵan jigitterdi shyǵaryp salýǵa bara jatty. Top ishinde ákesimen qostasýshy Muqaǵalı da bar. Top bir jerge jınalyp, sońǵy ret baquldasýǵa aınalǵanda Súleımen ákemiz turyp:
- Ýa, el - jurtym, senderge ótinishim bar. Myna Muqaǵalı tuńǵyshym bolsa da ózime tartpaı, ákesiniń balasy bop ósip edi, osynyń betinen ıskeýge ruqsat etińizder,- dep suraıdy.
Halyq rıza bolyp:
•; ruqsat, ruqsat: dep shýlasady. Ákesi sonda birinshi jáne sońǵy ret erkin qımyldap, balany ózine shaqyryp, qushaqtap, betinen súıedi.
Osy jerde qazaq halqynda tuńǵysh nemeresin atasy men ájesi baýyryna saltyn dástúrdi oqýshylarǵa túsindirip ótý.
«Áke»
Oqýshy:
Áke, Seniń jasyńnan asyp baram,
Kezi - kezi kelgende tasyp ta alam.
Kezi - kezi kelgende jasyp qalam,
Myna ómirge, báribir, ǵashyq balań.
Qur alaqan emespin qýanyshtan,
Qýanyshtar aldymnan quraq ushqan.
Bir arystan ómirden ótkenimen,
Ómir súrip keledi tiri arystan.
Ókinbe, áke, otyń bar sónbeıtuǵyn,
Ol máńgilik janady kórmeı tynym.
Urpaǵyń bar, el menen er namysyn,
Tiri tursa qolynan bermeıtuǵyn.
3. Oqýshy: 1948 jyly Almatyda shet tilder ınstıtýtynda oqyp júrip, artyndaǵy otbasynyń turmysy aýyr bolǵandyqtan, solarǵa kómektespekshi bolyp, oqýdy eriksiz tastap, aýlǵa oraldy. M. Maqataev «Kırov» atyndaǵy kolhozda Sovettiń sekretary bolyp jumys isteıdi. 1952 jyly Qarasazda bastaýysh klastarǵa orys tilinen sabaq beredi. Aýylda júrip úılenedi. Áıeliniń aty – Lashyn. Balalary Maıgúl, Juldyz, Sholpan, Aıbar. Balalaryn janynan beter jaqsy kóredi.
4. Aqyndyq joly
Balalarǵa da arnap kóptegen óleńder jazǵan. Osyndaı óleńderi «Básire» degen atpen 1981jyly jaryq kórdi. Ol qazaq radıosynda dıktor bolǵan. Gazet - jýrnaldarda jumys istegen. Ol óte kóp keremet óleńder jazǵan. Onyń óleńderi týǵan jer, tabıǵat týraly. Jastardy eldi, tabıǵatty súıýge, ony aıalaı bilýge úıretedi. Alyp aqyn týǵan dalasy men taýlaryna, ormandaryna saǵynyshyn basa almaı ketken uly aqyn. Onyń óleńderi: « Týǵan jerde», « Otan»
Endi búgin biz balalar M. Maqataevtyń « Ómir súreıik almasyp» óleńimen tanysamyz. Oqýlyqpen jumys.
Muǵalim:
Muqaǵalı – halqyn, ana tilin, Otanyn qadir tutqan azamat aqyn. Ol «Úsh baqytym» atty óleń jazdy. Qudaı degen kim dese, Otan der em dep keıingi jas býyndy halqyn, tilin, týǵan jerin sheksiz súıýge shaqyrady. «Úsh baqytym « óleńiń bir oqýshy oqıdy.
5. Mátinmen jumys jasaý.
Mátindi oqý.
Oqýlyqpen jumys.
Mátinge suraqtar qoıý.
- Kim týraly aıtylǵan?
- Mátindi bir - birimen oqyp aýdarý.
- Endi mátin boıynsha sóılemniń orysshasyn aıtamyn, sender mátinnen qazaqsha sóılemdi tap.
Mátin boıynsha bir – birine qoıǵan suraqtary.
1. M Maqataev kim?
2. M. Maqataev qaı jyly qaıda týǵan?
3. Ol ákesinen neshe jasynda jetim qalady?
4. Onyń qandaı óleńimen tanystyq?
6. Nurǵısa Tilendıev, Ábırbek Tinálıev t, b sazgerler aqynnyń kóptegen óleńderine án jazdy. Olar « Sábı bolǵym keledi»,» Kógershinder», «Sarjaılaýym», «Esińe meni alǵaısyń». Endi biz Maqataevtyń «Sábı bolǵym keledi» ániń tyńdaıyq.
6. Án oryndalady.
7. Sabaq sońynda oqýshylar tirek syzba syzady.
Muqaǵalı Maqataev. júkteý
You Might Also Like
