Muqaǵalı Maqataev oqýlary kesh senarııi
Senarı. "M. Maqataev oqýlary kesh senarııi"
Keshtiń maqsaty: Qazaq poezıasynyń muzbalaǵy atanǵan aqynnyń ómiri, shyǵarmashylyǵymen tanystyrý, aqynnyń poezıa qudireti men ánderin tanytý. Aqyn óleńderi arqyly oqýshylardyń Otanǵa, halqyna, tilge degen súıispenshilik sezimderin oıatý, otanshyldyqqa tárbıeleý.
Kórnekilik quraldar: aqyn portreti, slaıdtar, kitap kórmesi, aqyn týraly jazylǵan pikirler, tehnıkalyq qural - jabdyqtar, aýdıo aparatýra.
Kirispe sóz: Kelgen qonaqtar men ádil qazylarmen tanystyrý.
1 - júrgizýshi:
Qarasaz, qara shalǵyn óleńde óstim,
Jyr jazsam, jurtym, eleńdestiń.
Ólse óler, Muqaǵalı Maqataev,
Óltire almas, alaıda óleńdi eshkim,- dep aqynnyń ózi aıtqandaı, onyń óleńi ómirden ózi ketse de, óshpeı jalǵasyn taýyp keledi.
Muqaǵalı Maqataevty ataq pen dańq ólgen soń ózi izdep tapty. Tirshiliginde osy úshin janyn sala kúreskenderdiń taǵdyry kerisinshe sheshilip jatady.
Óıtkeni bıik taýlardyń alystaǵan saıyn zoraıa túsetini sıaqty, myqtylyq ta ýaqyt ozǵan saıyn tulǵalana bastaıdy. Hantáńiri naq osylaı. Al Muqaǵalı aqyn tabıǵatyna aınymaı tartyp týǵan aqyn.
2 - júrgizýshi:
Búgin meniń týǵan kúnim,
Oı páli – aı!
Myna adamdar nege jatyr toılamaı?
Banket jasap berer edim ózim - aq,
Táńirimniń jarytpaı - aq qoıǵany - aı! – dep muńdanǵan aqynnyń ómirden ótkennen keıingi týǵan kúnderi halyq bolyp toılanatyn boldy. Búgin de siz ben biz bop uly aqynymyzdyń týǵan kúnine jınalyp otyrmyz. Biraq aramyzda aqynnyń ózi emes, aqynnyń albyrt jyrlary men jansyz sýretteri.
Bı
1 - júrgizýshi: Saıystyń kezeńderi:
İ kezeń «Ǵasyrda bir týatyn daraboz» dep atalady. Munda aqyn óleńderin mánerlep oqý.
İİ kezeń «Jyrlaıdy júrek» Muqaǵalı Maqataev sózine jazylǵan ánderdi oryndaý.
İİİ kezeń «Áli talaı jyr bolyp jazylarsyń...» Bul kezeńde oqýshylar Muqaǵalı aqynǵa arnaǵan óz shyǵarmalaryn oqıdy.
2 - júrgizýshi:
Muqaǵalı Maqataev Almaty oblysy, Raıymbek aýdanynda, Qarasaz aýylynda 1931 jyly 9 aqpanda dúnıege kelgen. Muqaǵalıdiń azan shaqyryp qoıǵan tolyq aty – Muhametqalı. «Paıǵambardyń atyn túgel aıtý balaǵa aýyr bolady»,- dep erkeletip, qysqartyp Muqaǵalı atap ketken. Aqyn 10 jasynan bastap óleń jaza bastaıdy. (Slaıd kórsetilip jatady)
1 - júrgizýshi:
Poezıa, menimen egiz be ediń?!
Sen meni sezesiń be?
Nege izdedim?
Alaburtqan tańdardan seni izdedim,
Qaraýytqan tańdardan seni izdedim,- dep jyrlaǵandaı, saf altyndaı poezıasyn bir eldiń murasyndaı etip qaldyra bilgen aqynnyń óleńderi ózi aıtqandaı talaı bolashaqtarǵa kóshedi.
Endeshe, sol bir máńgilik kóshtiń syrly áýenine, jadymyzda jańǵyrǵan jyr joldaryna qulaq salaıyq.
(Ortaǵa aqyn óleńderin jatqa aıtýǵa oqýshylar shyǵady)
2 - júrgizýshi:
İ kezeń «Ǵasyrda bir týatyn daraboz» aqyn óleńderin mánerlep oqý. Ortaǵa saıysqa qatysýshylardy shaqyramyz. № 115 mektep t. b
1 - júrgizýshi:
Muqaǵalı – ǵajaıyp, aqıyq, syrshyl, gýmanıs aqyn. Ol bizge kórinbeıtin sıqyr boıaýlardan, bizge estilmeıtin qupıa dybystardan toıat alatyn jumbaq aqyn.
Qalqam, men Lermontov, Pýshkın de emen,
Esenınmin demedim eshkimge men,
Qazaqtyń qara óleńi – qudiretim,
Onda bir sumdyq syr bar estilmegen...
degen aqyn óleńiniń syrlaryn sýrettep, boıaýmen órnektegen.
2 - júrgizýshi: Aqynnyń az ǵumyrynda artyna qaldyrǵan jalyndy jyrlary, oqyrmanyn tánti etken «Aqqýlar uıyqtaǵanda», «Raıymbek», «Mosart» sıaqty dastandary bar. Aqynnyń óleńderine án jazylyp, qazirgi estradada qalyqtaǵan án jurtynyń júregin jaýlap alǵan.
İİ kezeń «Jyrlaıdy júrek» Muqaǵalı Maqataev sózine jazylǵan ánderdi oryndaý. Endeshe ánge kezek bereıik. Qatysýshylardy ortaǵa shaqyramyz.
1 - júrgizýshi:
Jaqyndyq sezemin -
Jerden de, aspannan,
Jylylyq sezinem -
Muzdardan, tastardan.
Ómirim, sirá da,
Arydan bastalǵan,
Áriden bastalyp, máńgige tastalǵan.
Osy men ólmeıtin shyǵarman,
Sál ǵana myzǵyp ap, qaıtadan turarmyn,-
degen óleń joldary bir kóregendikpen, sezimtaldyqpen jazylǵandaı. Muqaǵalı muzbalaqtyń ortamyzda áli de tiri ekenine búgingi kesh, oqylǵan óleńderi, ony súıip oqyp, óz ómiriniń bir bólshegindeı kóretin jyr súıereli kýá.
2 - júrgizýshi:
İİİ kezeń «Áli talaı jyr bolyp jazylarsyń...» Bul kezeńde oqýshylar Muqaǵalı aqynǵa arnaǵan óz shyǵarmalaryn oqıdy. Qatysýshylardy ortaǵa shaqyramyz.
1 - júrgizýshi:
«Aıtylar estelikter men týraly,
Bireýler jan edi der ór tulǵaly.
Bireýler tulpar edi deýi múmkin,
Bútindelmeı ketken bir er turmany.»
Iá, aqyn týraly estelikter de jazylyp, lebizder aıtylýda.
2 - júrgizýshi:
Otan!!
Otan!
Sen bolmasań, ne eter em?
Máńgilikke baqytsyz bop óter em,
Ómirden bul óksýmenen keter em.
Jalǵyz Otan – mekenim, – dep taıǵa tańba basqandaı jazyp ketken oılary, búgingi, bolashaq urpaqtyń bárine aıtylǵan aqyl - ósıet. Bul ǵaqlıany árbir qazaq júregine úki etip taqsa da artyq etpeıdi. Otandy súıýdiń, oǵan qulaı berilýdiń – asqaq úlgisi bul.
1 - júrgizýshi:
Ádil qazylar baıqaýdy qorytyndylap, jeńimpazdardy anyqtap bolǵansha mektebimizdiń kúıshileri Maǵaýın Raýan men Baǵdatov Almattyń oryndaýynda Qurmanǵazynyń kúıi «Balbyraýyn»
2 - júrgizýshi:
Tileýbaeva Qymbattyń oryndaýynda bı
1 - júrgizýshi:
Jazylar estelikter neshelegen,
Kórermiz onyń bárin pesheneden.
Áıteýir, biletinim bir - aq nárse –
Kóshedi óleń nemese óshedi óleń!
Qýlary «taýdyń qyzyl túlkisi» der,
Momyndar «bizdiń úıdiń kirpishi» der.
Máńgilikke ózimmen ala ketken,
Meniń názik janymdy kim túsiner?.. –
dep qalaısha dál aıtyp ketkenine eriksiz tańǵalasyz.
2 - júrgizýshi:
Muqaǵalıyn el - jurty shyn qurmetteıdi, shyn qadirleıdi. Jyrlaryn jatqa aıtady, jer - jerde «Muqaǵalı oqýlaryn», eske alý keshterin ótkizip, aqyn rýhyna taǵzym etedi. Joǵarǵy jaqtyń eshbir nusqaýynsyz, buıryǵynsyz - aq jalpyhalyqtyq kólemde merekelenetin birden - bir toı – Muqaǵalı toıy.
1 - júrgizýshi:
Jyldar óter... áli nebir aqyndar dúnıege keler. Biraq qara óleń qudiretin aspanǵa kótergen Muqaǵalı esimi qashanda bıikten kóriner. Muqaǵalı poezıasy árbir mezgilmen birge, ár urpaqpen birge.
2 - júrgizýshi:
«Ólse óler Muqaǵalı Maqataev, Óltire almas alaıda óleńdi eshkim» dep ózi aıtyp ketkendeı máńgilik jasaı bermek! Aqynnyń oı aıtýdaǵy ótkirligi, batyldyǵy bizderge ónege, tálim, sabaq bereri sózsiz.
1 - júrgizýshi:
Ia, óleń ólmeıdi. Endeshe óleńdi jazǵan aqyn da ólmeıdi. Muqaǵalı Maqataev kóz jumǵan joq!
2 - júrgizýshi:
Osymen aqıyq aqyn Muqaǵalı Maqataevqa arnalǵan poezıa keshimiz aıaqtaldy. Jyr áleminde kezdeskenshe aman saý bolyńyzdar!
Án:
Keshtiń maqsaty: Qazaq poezıasynyń muzbalaǵy atanǵan aqynnyń ómiri, shyǵarmashylyǵymen tanystyrý, aqynnyń poezıa qudireti men ánderin tanytý. Aqyn óleńderi arqyly oqýshylardyń Otanǵa, halqyna, tilge degen súıispenshilik sezimderin oıatý, otanshyldyqqa tárbıeleý.
Kórnekilik quraldar: aqyn portreti, slaıdtar, kitap kórmesi, aqyn týraly jazylǵan pikirler, tehnıkalyq qural - jabdyqtar, aýdıo aparatýra.
Kirispe sóz: Kelgen qonaqtar men ádil qazylarmen tanystyrý.
1 - júrgizýshi:
Qarasaz, qara shalǵyn óleńde óstim,
Jyr jazsam, jurtym, eleńdestiń.
Ólse óler, Muqaǵalı Maqataev,
Óltire almas, alaıda óleńdi eshkim,- dep aqynnyń ózi aıtqandaı, onyń óleńi ómirden ózi ketse de, óshpeı jalǵasyn taýyp keledi.
Muqaǵalı Maqataevty ataq pen dańq ólgen soń ózi izdep tapty. Tirshiliginde osy úshin janyn sala kúreskenderdiń taǵdyry kerisinshe sheshilip jatady.
Óıtkeni bıik taýlardyń alystaǵan saıyn zoraıa túsetini sıaqty, myqtylyq ta ýaqyt ozǵan saıyn tulǵalana bastaıdy. Hantáńiri naq osylaı. Al Muqaǵalı aqyn tabıǵatyna aınymaı tartyp týǵan aqyn.
2 - júrgizýshi:
Búgin meniń týǵan kúnim,
Oı páli – aı!
Myna adamdar nege jatyr toılamaı?
Banket jasap berer edim ózim - aq,
Táńirimniń jarytpaı - aq qoıǵany - aı! – dep muńdanǵan aqynnyń ómirden ótkennen keıingi týǵan kúnderi halyq bolyp toılanatyn boldy. Búgin de siz ben biz bop uly aqynymyzdyń týǵan kúnine jınalyp otyrmyz. Biraq aramyzda aqynnyń ózi emes, aqynnyń albyrt jyrlary men jansyz sýretteri.
Bı
1 - júrgizýshi: Saıystyń kezeńderi:
İ kezeń «Ǵasyrda bir týatyn daraboz» dep atalady. Munda aqyn óleńderin mánerlep oqý.
İİ kezeń «Jyrlaıdy júrek» Muqaǵalı Maqataev sózine jazylǵan ánderdi oryndaý.
İİİ kezeń «Áli talaı jyr bolyp jazylarsyń...» Bul kezeńde oqýshylar Muqaǵalı aqynǵa arnaǵan óz shyǵarmalaryn oqıdy.
2 - júrgizýshi:
Muqaǵalı Maqataev Almaty oblysy, Raıymbek aýdanynda, Qarasaz aýylynda 1931 jyly 9 aqpanda dúnıege kelgen. Muqaǵalıdiń azan shaqyryp qoıǵan tolyq aty – Muhametqalı. «Paıǵambardyń atyn túgel aıtý balaǵa aýyr bolady»,- dep erkeletip, qysqartyp Muqaǵalı atap ketken. Aqyn 10 jasynan bastap óleń jaza bastaıdy. (Slaıd kórsetilip jatady)
1 - júrgizýshi:
Poezıa, menimen egiz be ediń?!
Sen meni sezesiń be?
Nege izdedim?
Alaburtqan tańdardan seni izdedim,
Qaraýytqan tańdardan seni izdedim,- dep jyrlaǵandaı, saf altyndaı poezıasyn bir eldiń murasyndaı etip qaldyra bilgen aqynnyń óleńderi ózi aıtqandaı talaı bolashaqtarǵa kóshedi.
Endeshe, sol bir máńgilik kóshtiń syrly áýenine, jadymyzda jańǵyrǵan jyr joldaryna qulaq salaıyq.
(Ortaǵa aqyn óleńderin jatqa aıtýǵa oqýshylar shyǵady)
2 - júrgizýshi:
İ kezeń «Ǵasyrda bir týatyn daraboz» aqyn óleńderin mánerlep oqý. Ortaǵa saıysqa qatysýshylardy shaqyramyz. № 115 mektep t. b
1 - júrgizýshi:
Muqaǵalı – ǵajaıyp, aqıyq, syrshyl, gýmanıs aqyn. Ol bizge kórinbeıtin sıqyr boıaýlardan, bizge estilmeıtin qupıa dybystardan toıat alatyn jumbaq aqyn.
Qalqam, men Lermontov, Pýshkın de emen,
Esenınmin demedim eshkimge men,
Qazaqtyń qara óleńi – qudiretim,
Onda bir sumdyq syr bar estilmegen...
degen aqyn óleńiniń syrlaryn sýrettep, boıaýmen órnektegen.
2 - júrgizýshi: Aqynnyń az ǵumyrynda artyna qaldyrǵan jalyndy jyrlary, oqyrmanyn tánti etken «Aqqýlar uıyqtaǵanda», «Raıymbek», «Mosart» sıaqty dastandary bar. Aqynnyń óleńderine án jazylyp, qazirgi estradada qalyqtaǵan án jurtynyń júregin jaýlap alǵan.
İİ kezeń «Jyrlaıdy júrek» Muqaǵalı Maqataev sózine jazylǵan ánderdi oryndaý. Endeshe ánge kezek bereıik. Qatysýshylardy ortaǵa shaqyramyz.
1 - júrgizýshi:
Jaqyndyq sezemin -
Jerden de, aspannan,
Jylylyq sezinem -
Muzdardan, tastardan.
Ómirim, sirá da,
Arydan bastalǵan,
Áriden bastalyp, máńgige tastalǵan.
Osy men ólmeıtin shyǵarman,
Sál ǵana myzǵyp ap, qaıtadan turarmyn,-
degen óleń joldary bir kóregendikpen, sezimtaldyqpen jazylǵandaı. Muqaǵalı muzbalaqtyń ortamyzda áli de tiri ekenine búgingi kesh, oqylǵan óleńderi, ony súıip oqyp, óz ómiriniń bir bólshegindeı kóretin jyr súıereli kýá.
2 - júrgizýshi:
İİİ kezeń «Áli talaı jyr bolyp jazylarsyń...» Bul kezeńde oqýshylar Muqaǵalı aqynǵa arnaǵan óz shyǵarmalaryn oqıdy. Qatysýshylardy ortaǵa shaqyramyz.
1 - júrgizýshi:
«Aıtylar estelikter men týraly,
Bireýler jan edi der ór tulǵaly.
Bireýler tulpar edi deýi múmkin,
Bútindelmeı ketken bir er turmany.»
Iá, aqyn týraly estelikter de jazylyp, lebizder aıtylýda.
2 - júrgizýshi:
Otan!!
Otan!
Sen bolmasań, ne eter em?
Máńgilikke baqytsyz bop óter em,
Ómirden bul óksýmenen keter em.
Jalǵyz Otan – mekenim, – dep taıǵa tańba basqandaı jazyp ketken oılary, búgingi, bolashaq urpaqtyń bárine aıtylǵan aqyl - ósıet. Bul ǵaqlıany árbir qazaq júregine úki etip taqsa da artyq etpeıdi. Otandy súıýdiń, oǵan qulaı berilýdiń – asqaq úlgisi bul.
1 - júrgizýshi:
Ádil qazylar baıqaýdy qorytyndylap, jeńimpazdardy anyqtap bolǵansha mektebimizdiń kúıshileri Maǵaýın Raýan men Baǵdatov Almattyń oryndaýynda Qurmanǵazynyń kúıi «Balbyraýyn»
2 - júrgizýshi:
Tileýbaeva Qymbattyń oryndaýynda bı
1 - júrgizýshi:
Jazylar estelikter neshelegen,
Kórermiz onyń bárin pesheneden.
Áıteýir, biletinim bir - aq nárse –
Kóshedi óleń nemese óshedi óleń!
Qýlary «taýdyń qyzyl túlkisi» der,
Momyndar «bizdiń úıdiń kirpishi» der.
Máńgilikke ózimmen ala ketken,
Meniń názik janymdy kim túsiner?.. –
dep qalaısha dál aıtyp ketkenine eriksiz tańǵalasyz.
2 - júrgizýshi:
Muqaǵalıyn el - jurty shyn qurmetteıdi, shyn qadirleıdi. Jyrlaryn jatqa aıtady, jer - jerde «Muqaǵalı oqýlaryn», eske alý keshterin ótkizip, aqyn rýhyna taǵzym etedi. Joǵarǵy jaqtyń eshbir nusqaýynsyz, buıryǵynsyz - aq jalpyhalyqtyq kólemde merekelenetin birden - bir toı – Muqaǵalı toıy.
1 - júrgizýshi:
Jyldar óter... áli nebir aqyndar dúnıege keler. Biraq qara óleń qudiretin aspanǵa kótergen Muqaǵalı esimi qashanda bıikten kóriner. Muqaǵalı poezıasy árbir mezgilmen birge, ár urpaqpen birge.
2 - júrgizýshi:
«Ólse óler Muqaǵalı Maqataev, Óltire almas alaıda óleńdi eshkim» dep ózi aıtyp ketkendeı máńgilik jasaı bermek! Aqynnyń oı aıtýdaǵy ótkirligi, batyldyǵy bizderge ónege, tálim, sabaq bereri sózsiz.
1 - júrgizýshi:
Ia, óleń ólmeıdi. Endeshe óleńdi jazǵan aqyn da ólmeıdi. Muqaǵalı Maqataev kóz jumǵan joq!
2 - júrgizýshi:
Osymen aqıyq aqyn Muqaǵalı Maqataevqa arnalǵan poezıa keshimiz aıaqtaldy. Jyr áleminde kezdeskenshe aman saý bolyńyzdar!
Án:
You Might Also Like
-
Tárbıe saǵatynyń taqyryby: «Dala juldyzy» Y. Altynsarınniń 175 jyldyǵyna arnalady
