Nurly jańbyr
Eki bólimdi drama
QATYNASÝSHYLAR:
Baǵlan Balqashev — «Shuǵyla» kolhozynyń predsedateli qos juldyzdy batyr.
Zaýzat Saıdalına — onyń jesir kelini, agronom.
Muhıt — nemeresi, stýdent.
Arman Muratbaev — obkomnyń birinshi sekretary!
Bekzat Mardanov — obkomnyń aýyl sharýashylyq bóliminin bastyǵy.
Gákký Tilenshına — agronom.
Mádenı — onyń qyzy, stýdentka.
Máýlen Jaıbasarov — dáriger.
Ǵalym — onyń balasy, stýdent.
Baısal — Baǵlannyń qurdasy, pensıoner.
Janna — stýdentter otrádynyń múshesi.
Bir top stýdentter.
Oqıǵasy osy kúnderdiki.
BİRİNSHİ BÓLİM
Birinshi sýret
Mýzykada - «Kókeıkesti» kúıi. Aspanda - juldyzdary samsaǵan aısyz tún. Jasyl japyraqtary búkil aýlany jaýyp turǵandaı kórinetin alýan túrli jemis aǵashtarynyń saıasyndaǵy keń besedka. Ol óziniń ádemi jasalǵan kórkemdigimen de, jamylǵan jasyl shyrmaýyǵymen de, tóselgen kilemderimen de kóz tartady. Onyń eki jaq shetinde sándi jasalǵan eki taqta tur. Sol ekeýiniń aralyq tusyna qaq tórge qaraı qasqaıa tartylǵan tas jol sáýlesi qansha mol tógilse de, aǵash arasynan zorǵa kórinetin eńseli úıdiń syrly esigine baryp tireledi.
Osynyń bári bul úıdiń qandaı saltanatty ekenin sezdirgendeı. Shymyldyq ashylǵanda kóretinimiz - sol jaqtaǵy taqtanyń ústinde «Kókeıkesti» kúıin tartyp jatqan Baǵlan. Sol kúıge tabynǵandaı maýjyrap Muhıt kele jatyr.
Muhıt. «Jalǵandyq - jannyń jarasy». Osy sózdi aıtýshy meniń atam danyshpan bolmasa da, soǵan jaqyn. Áne, «Kókeıkestini» taǵy suńqyldatty. Sol suńqyldaýda bir tereń syr bar, sony qalaı bilsem eken. Baq-dáýleti basynan tasyp, ataq, dańqy aıdan da asyp jatyr. Sonda ne onyń kóksegeni? Menimshe, onyń endigi kókseıtini - shúıirkelesip otyratyn bir kempirleý kelinshek. Sol kempirleý kelinshekti qaıdan tapsam eken? Jannanyń mamasyna maqtap kórsem be eken? Álde óziniń tapqany (ıyǵyn soǵan jete almaı armanda júr me eken? (Kúı aıaqtalady. Muhıt Baǵlannyń qasyna barady.) Ata, beıýaqta bebeý qaqqandaı ne boldy?
Baǵlan. «Bebeý» degen osyndaı bola ma? Oılanbaı sóıleýshi bolma degenim qaıda?
Muhıt. Men ózińizge tartqanmyn.
Baǵlan. Meniń oılamaı sóılegenimdi qashan kórip ediń?
Muhıt. Oılanbaı sóılegenińizdi, saılanbaı saıysqa shyqqanyńyzdy kórgen emespin.
Baǵlan. Onda menimen saıysqaly kelgen boldyń ǵoı.
Muhıt. Solaı deýge de bolar.
Baǵlan. Oıyń jetpeske qolyńdy sozyp turǵan joqsyń ba?
Muhıt. Múmkin jetken bolarmyn, óıtkeni úshinshi kýrstyń stýdenti, on toǵyzdaǵy jigitpin ǵoı.
Baǵlan. Taǵy kimsiń?
Muhıt. Sizdiń keleshegińizbin.
Baǵlan. Ony jaqsy bilemin.
Muhıt. Ony jaqsy bilseńiz keleshegińizben kezdesýdiń kerek ekenin de bilersiz?
Baǵlan. Bilemin.
Muhıt. Bilseńiz men sizdiń keleshegińizden qatty qorqýdamyn. Qane, sol jaıynda kezdeseıikshi.
Baǵlan. Meniń keleshegimnen sen nege qorqasyń?
Muhıt. Qansha batyr bolsańyz da, qartaıǵan shaqta kórgen jalǵyzdyqtyń qasiretinen qorqarsyz, meni munda alyp kelgen sol qorqynysh.
Baǵlan. Jalǵyzdyqtyń qasiret ekenin sen qaıdan bilesiń?
Muhıt. Baısekeńnen bilemin. Ol sizben qurdas, ol sizdeı ul men qyzǵa zárý emes, uly da, qyzy da, nemereleri de bar, biraq kempiri ol dúnıege ketkeli onyń jeteýi ketip qaldy.
Baǵlan. Bárinen de sony aıt, sony. Qarttardy aıasań, sondaı qarttardy aıa.
Muhıt. Aldymen ózińizdi aıańyz. Sizdiń ulyńyz da, qyzyńyz da, nemereńiz de jalǵyz men ǵana. Eger de sizdiń erteńgi keler kelinińiz atasy barǵanda yńqyldap, gúrsildep jatyp alatyn sol Baısekeńniń kelinindeı betpaq bireý bolsa, kúndiz túnge aınalar.
Baǵlan. Ondaı áıeldi sen nege alasyń?
Muhıt. Kimniń jaman áıel alǵysy keledi deısiz, men de pendemin, meniń de qatelesýim múmkin ǵoı. Osyny tereńirek, kózdi erteńge jiberińkirep oılańyzshy.
Baǵlan. Neni, saǵan jaqsy áıel áperýdi me?
Muhıt. Joq, ózińizdiń jalǵyzdyq kórmeýińizdi.
Baǵlan. Oılaýdamyn, kúnim. «Bir qaıǵyny oılasam myń qaıǵyny qozǵaıdy» dep Abaı atań aıtqandaı, óz jalǵyzdyǵymdy oılasam birimen biri ulasady, Meni qınaıtyn, ásirese, senin jalǵyzdyǵyń.
Muhıt. Men úshin qapa bolmańyz. Men bir ini, bir qaryndas taýyp alamyn da jalǵyzdyqty kórmeımin.
Baǵlan. «Bir ini, bir qaryndas?»
Muhıt. Iá, az da emes, kóp te emes.
Baǵlan. Sen ne aıtyp otyrsyń?
Muhıt. Qoryqpaı-aq qoıyńyz, meniń ol inim men qaryndasym sizdiń pensıańyzǵa jarmasatyn jarymes bola qoımas.
Baǵlan. Ol baýyrlaryńnyń kim ekenin bilýge bola ma?
Muhıt. Kim ekenin ázir ózim de bilmeımin, tek uıqy - kúlki kórmesten sol ekeýin kúni-túni izdeýdemin.
Baǵlan. Qaryndas degeniń qalyńdyq bolar?
Muhıt. Joq, atataı, osy kúni qalyńdyqtan qaryndas tabý qıyn.
Baǵlan. Iá, qolda joqtyń bári qıyn. Sózdi qoı da bir kúı tartshy. (Muhıt kúı tartady.)
Muhıt (kúıdi tarta otyryp sóıleıdi). Ata, saqınań ádemi eken, maǵan syılańyzshy.
Baǵlan. Bul jan balasyna saılanbaıtyn dúnıe.
Muhıt. Sonshama munyń ne keremeti bar?
Baǵlan. Keremeti sol, bul qımas dosymnyń neke saqınasy.
Muhıt. Neke saqınasy? (Kúı kenet toqtady.)
Baǵlan. No, neke saqınasyn ózgege syılaý saltta joǵyn bilesiń, onan arǵysyn surama.
Muhıt. Ol dosyńyz qazir qaıda?
Baǵlan. Ol dúnıede.
Muhıt. Zaıyby she?
Baǵlan. Obkomda isteıdi.
Muhıt. Qarym-qatynastaryńyz bar ma?
Baǵlan. Joq.
Muhıt. Nege?
Baǵlan. Nege ekeni belgisiz, túneý kúni ájeńniń malyna shaqyrylmastan kelgen edi, meniń jetpis jasqa tolǵanymda shaqyrylsa da kelmeı, telegramma jiberýmen tyndy.
Muhıt. Kim bolsa da ol áıel ájemniń arýaǵyn qatty syılaıtyn jaqsy adam eken.
Baǵlan. Nemene, sonda tiri júrgen meniń ájeńniń arýaǵy ǵurly bolmaǵanym ba?
Muhıt. Ol áıel úshin solaı sekildi.
Baǵlan. Ájeń de ony janyndaı kóretin edi. (Kete betteıdi.)
Muhıt. Ata, ol áıeldiń aty kim?
Baǵlan. Onyń saǵan qajeti joq.
Muhıt. Iá, maǵan bolashaq ájemnen basqa áıeldiń aty qajet emes. (Ándete jóneledi, Baǵlan nemeresiniń ánin tyńdap toqtaı qalady.)
Án.
Ózge bir mende joq tilek,
Ózderiń kózben baqqanym.
Jaıly jer izdep ketti dep
Jazǵyra kórme qarttarym.
Erdim bir sıqyr qalaǵa
Shyǵardym belge jyr kóshin.
Bolǵam joq alań, dalamda
Áýlıe qarttar júrgesin
Jandy ǵoı baǵy dalanyń,
Senderge qýat, dem bersin.
Kıesi de onyń sendersiń,
Iesi de onyń sendersiń.
(Saǵıdan)
Baısal (Baısal sóıleı kiredi). Kóp jasa, óziń úshin de jasa, mem úshin de jasa, tek Baǵlan úshin jasama. A, onyń ózi de tur eken ǵoı sereıip. Saýmysyń meniń jan degende jalǵyz qurdasym, bastyq muńdasym.
Baǵlan. Sálem, jetpistegi jetimegim. Jel aýdarǵan qańbaqtaı qańǵalaqtap qaıdan kelesiń?
Baısal. Qaladan kelemin, qaladan.
Baǵlan. Astyńnan sý shyqty ma, túndeletip júrgeniń qalaı?
Baısal. Astymnan sý shyqqan joq, qulaǵymnan shý shyqty. Kelinimniń «qalıt.... qalıt» dep salǵan aıqaıynan ózimniń oıbaıymdy tıysh kórip taıyp turdym.
Baǵlan. Qalıty nesi?
Baısal. E, sony ıt bile me? Osy kúngilerdiń úıindegi ıtinen ishindegi ıti kóbeıip ketken joq pa? «Aýrýyńnyń aty ne, shyraǵym», desem «qalıt oıbaı, qalıt» dep baqyrady. Konákti syńǵytqanda qalıt emes, papırosty burqyldatqanda qalıt emes, ósekti syqpyrtqanda qalıt emes, ala qaǵazben alysyp abysyndarymen arsyldasqanda qalıt emes, al úıine bireý bara qalsa qalıt bola qalady. E, mundaılar qatyn emes qasiret qoı... Qasiret... Saǵan bir aqyl aıtqaly kelip edim, qalıty qurǵyrdyń oıymdy qańǵyrtyp jibergenin qarashy. (Oılanyp.) Ne aıtpaqshy edim, qudaı-aý? Ózi arzam bolsa da óte kerek birdeńe edi.
Baǵlan. Ózi aqylsyzdar ózgege aqyl aıtqysh keledi, ony da umytpaǵaısyń.
Baısal. Baltaı shirkin, ózi aqylsyz bolsa aqyldy qalaı aıtpaq. Ol aqylymdy keıin esime túskende, erteńgi shaıdyń kezinde kelip aıtarmyn, ázirshe meniń ákelgen jańalyǵymdy tyńda. Sen meniń inimniń osy aýdannyń jerine komýnızmdi bes jylda ornatqaly jatqanyn estidiń be?
Baǵlan. İniń kim?
Baısal. Obkomnyń birinshi sekretary Arman Muratbaev meniń inim emes pe?
Baǵlan. Qashannan beri?
Muhıt. Sekretar bolǵannan beri.
Baısal. Ákesimen ákem attas bolsa, ózimen ózim atalas bolsam bári bir meniń inim. İshiń kúıse tuz jala.
Baǵlan. Sen úshin óli men tiriniń de aıyrmasy bar. Iá, aıta ber. Ol ne isteıtin bolypty?
Baısal. Bulandy dalasynyń astynda, myń kılometr tereńdikte jatqan teńizden kól jasap, sol kóldiń jaǵasyna komýnızmniń bes sovhozyn birdeı ornatatyn bolypty.
Muhıt. Myń metr deńiz.
Baısal. Nemene, senińshe men ótirik aıtyp turmyn ba?
Muhıt. Ótirik emes, tek myń ese ósirip tursyz.
Baǵlan. Ótirik bolsa da sen meni shyn qýantyp, komýnızmniń tuńǵysh toıyn maǵan jasatatyn boldyń. Sol úshin raqmet. Báıgiden dámeń bolsa kók sholaǵyńdy osy bastan jarata ber, men sol toıda «qaıran jetpis bes» deıtin mynandaı bir jańa kúı tartamyn. (Dombyrany qatty, bezildetedi.)
Baısal. Men búgin kári-qurtańdardyń úıine aryz berip keldim. Sol qutty qujyrama qoıyn kúni ómirimniń eń sońǵy toıyn jasaımyn. Sen meniń sol toıyma arnap janaza marshyna uqsastaý bir kúı shyǵarǵaısyń.
Baǵlan. Sen ne sumdyq aıtyp tursyń - eı?
Baısal. Solaı, baýyrym. Kárilik janyńdy jese, jalǵyzdyq súıegińdi kemiredi eken. Men soǵan shydaı almadym. Sen basqanyń bárin qoı da, meniń kerimdi kımeýdi oıla. Men... men... (Ketedi.)
Baǵlan. Apyr-aı, mynaý ne dep ketti? Ómir boıy meni kúndeý men kúndegen saıyn kúıreýmen kelgen edi, óler shaǵyna jetkende táýbaǵa kelgen be? (Baısal qaıta keledi.)
Baısal. Eı, saǵan aıtar aqylym esime tústi. Seniń pensıaǵa shyǵatyn bolǵanyń ras pa?
Baǵlan. Ras.
Baısal. Onda meniń aqylymdy tyńda... Sen de keldiń jetpiske, men de keldim jetpiske. Sen de jalǵyz, men de jalǵyz. Osy eki jalǵyz birigip ortamyzdan bir toqal alaıyq.
Baǵlan. Sen búgin birese estiniń, birese essizdiń sózin aıtasyń, bul qalaı?
Baısal. Bul solaı, baýyrym. Men jetpis jyldyq ómirimniń sońǵy esebin búgin shyǵardym. «Toqal alaıyq» degenim saǵan syılaǵan sońǵy mazaǵym. (Baǵlan álde ne aıtpaq bolady. Baısal taıaǵyn taps etkizip.) Toqta, kımeleı bermeı sóz tyńda. Qansha qyran bolsa da qartaıǵan shaǵynda búrkittiń aýlaıtyny tyshqan ǵana. Sen qansha batyr bolsań da sol kári qyran sekildi taǵdyrdyń tálkegine bir kezdespeı ketpeısiń. Men ony ózimnen bilemin, óıtkeni káriliktiń ýyn erterek ishken adammyn. Sol ózim ishken ýdy saǵan tatqyzǵym kelmeıdi. Oǵan mynaý aısyz túnniń aspany kýá.
Muhıt. Men de kýámin.
Baısal. Raqmet, balaqaı. (Baǵlanǵa) Qaıratyń osyndaı shalqyp turǵan shaǵynda shalyp qal zamanyńdy, alyp qal sybaǵańdy. Qý tizeni qushaqtaý maǵan jarassa da saǵan jaraspaıdy. Eger bul tilimdi almasań «jetpistegi jas peri» degen aıdar taǵamyn da, ósekshilerdiń barlyq qybyr-sybyryn qara borandaı qaptatamyn. Ony da oıla. (Ketedi.)
Baǵlan. Ǵajap - aý, mundaı izgi tilek munyń basyna qaıdan keldi?
Muhıt. Onyń qaptatpaq bolǵan qara borany da izgilik pe?
Baǵlan. Solaı, balam, sol qara borannyń ar jaǵynda jarqyraǵan bir izgilik jatyr. Ózge qazaqtar kúndestigin kórine ala ketýshi edi, mynaý olaı etpeı jada bir jol salypty. Sondyqtan sen búginnen bastap ony da ata deıtin bol.
Muhıt. Nege?
Baǵlan. Jaqsy adamnyń aspandaǵy kún sekildi kópke ortaq ekenin oılaısyń ol suraýdyń jaýabyn óziń de tabasyń.
Muhıt. Óıtip kún bolmaı-aq qoıdym.
Baǵlan. Oılanbaı sóıleýshi bolma degenim qaıda.
Muhıt. Joq, atashka, men jalǵan aıta bilmeımin. Oǵan kináli solaı úıretken ózińiz.
Baǵlan. Túsinbediń... uıyqtaıtyn mezgil boldy. (Ketedi.)
Muhıt (jalǵyz). O, jasaǵan, qansha qartaısa da atamdy alshaqta kórme. Ol úshin tezirek úılendire gór. Egep úılendirer bolsań sonaý altyn saqınanyń ıesine úılendir. (Dombyrany ala sala kúı tartady. Halatyn júre kıip, Zaýzat kele jatyr.
Zaýzat. Kúnim - aý, beımezgil beıbaqtarsha sarnatqanyń bul kimniń kúıi?
Muhıt. Seniń kúıiń atamnyń kúıi, ózimniń kúıim.
Zaýzat. Senińshe bizder beıbaqtarmyz ba?
Muhıt. Endi qalaı?
Zaýzat. Toqtat tezinen.
Muhıt. Nege?
Zaýzat. Ondaı aqylsyz sózdi aıtatyn sen emessiń.
Muhıt. Bir úıde úsh janbyz, úsheýmiz de jalǵyzbyz. Osy da ómir me?
Zaýzat. Nege ómir emes, nege bizder jalǵyzbyz? Álemge áıgili atasy, aımaǵyna qadirli sheshesi bar sen qalaı jalǵyzsyń? Sondaı dańqty atasy bar, sendeı aqyldy balasy bar men qalaı jalǵyzbyn? Óziniń aı men kúndeı kóretin nemeresi sen, týǵan qyzyńdaı kóretin kelini men barmyn, atań qalaı jalǵyz?
Muhıt. Mama, maǵan emizdik berseń qaıtedi?
Zaýzat. Ony qaıtesiń?
Muhıt. Meni emizetin ýaqytyń boldy ǵoı.
Zaýzat. A, sen ózińshe bala emes, dana ekensiń ǵoı. Joq, balaqaı, sen áli shalasyń. Shala bolmasań bizder úsheý emes, toǵyzbyz, toǵyzymyz toǵyz taıpa eldeı ekenimizdi biler ediń.
Muhıt. Jumbaqtamaı ashyǵyn aıtaıyn ba, mama, maǵan álgi taıpa qazaǵyńnan bir ǵana ini qymbat, eger meni baqytty bolsyn deseń qalaı da maǵan bir ini taýyp ber.
Zaýzat. Esiń durys pa, eı? Óziń shyndap barasyń ǵoı.
Muhıt. Shynym sol, atam ekeýiń bul kezge deıin maǵan qandaı qamqorshy bolsańdar, endi menen sondaı qamqorlyq kútińder.
Zaýzat. Ol úshin senen ne kúteıik?
Muhıt. Ol úshin eń aldymen meniń tilimdi alyńdar. Búgingi baq-dáýletke, abyroı-ataqqa aldanbaı erteńgi kúnderińdi oılańdar. Mysaly, sen álgi bir «Otyz ulyń bolǵansha urysqaq shalyń bolsyn» degen danyshpan kempirdiń ósıetin oıla. Otyz uly bar kempir solaı degende, jalǵyz ǵana uly bar kelinshek seniń jaıyń belgili.
Zaýzat. Meniń keleshegim bir ǵana baıǵa baılanǵan ba eken - eı, ne sandalyp jatyrsyń?
Muhıt. E, keleshek degeniń men, erteńgi keler keliniń, onan súıer nemereleriń ǵoı. Onyń bári aldamshy úmit qana.
Zaýzat. Saǵan búgin ne bolǵan?
Muhıt. Jańa atama aıtqanymdy saǵan da aıtaıyn: múmkin keliniń men ańdamaı urynǵan shaıpaý, nemereleriń sheshesine tartqan shala jyndy birdeńe bolsa she? Múmkin men de sol shala jyndylardyń ortasynda jyndanyp, kelinińizdiń jetegindegi taılaǵy bolyp ketermin. Sonda qaıtesiń?
Zaýzat. Toqtat ondaı sandyraǵyńdy!
Muhıt. Saǵan aıtarym áli bastalǵan joq, mama. Erteń men sondaı kúıge tússem seniń barar jer, basar taýyń qalmaıdy, sonda obalyń maǵan. Men ondaı aýyr obaldy jalǵyz arqalap júre almaımyn. Sondyqtan ózime serik, saǵan tirek bolatyn bir ini taýyp alamyn. Sen bul kezge deıin maǵan tógip kelgen analyq meıirimdi endi soǵan tógetin bol.
Zaýzat. Saǵan mundaı sumdyqty úıretken kim, maǵan sony ǵana aıtshy?.. Óziń bizderdi unatpaıtyn bireýdiń taılaǵy bolǵannan saýsyń ba?
Muhıt. Ondaı dertten ázir amanmyn, dál qazirgi maqsatym - atam ekeýińdi jalǵyzdyqtan qutqarý.
Zaýzat. Sonda sen taǵdyrdan kúshti bolmaqsyń ba?
Muhıt. Oıbaı, ishim... ishim...
Zaýzat. Kúnim - aı ne boldy?
Muhıt. Oıbaı; ishim... soqyr ishegim... dáriger... dáriger...
Zaýzat. Qulynym - aı, ondaıyńdy men neǵyp bilmedim... telefony bar bolǵyr qaıda?
Muhıt. Meniń bólmemdi qara. (Zaýzat ketedi.) Bilem, mama, seniń júregińde de sónbeıtin bir juldyz bar. Sen ony janyńnyń qaıaýymen búrkeısiń. Eger osy aıtqanym kelmese qazir Máýlen aǵaıdyń da kelmegeni...
Zaýzat (sóıleı kiredi). Qazir keledi.
Muhıt. Qaısysy?
Zaýzat. Máýlenniń ózi.
Muhıt. O, onda men qazir-aq jazylyp ketetin boldym?
Zaýzat. Emdelmesten be?
Muhıt. O, mama, sen bilmeısiń ǵoı, ondaı jaqsy adamnyń alaqany jan jarasynyń da emi. (Máýlen keledi.)
Máýlen. Batyr-aý, bul qaı jatys?
Muhıt. Jaı jatys qoı.
Máýlen. Jaı jatys bolsa meni nege shaqyrttyń?
Muhıt. Jada ǵana soqyr ishek sıaqty birdede bar edi, endi jazylyp ketken sekildimin.
Máýlen. Degenmen baıqap kóreıik. (Óz mindetine kirisedi.) Aýyra ma?
Muhıt. Joq.
Máýlen. Aýyra ma?
Muhıt. Joq.
Máýlen. Endi she?
Muhıt. Joq.
Máýlen. Qashannan beri aýyrǵan joqsyń?
Muhıt. Týǵaly.
Máýlen (Zaýzatqa). Ras pa?
Zaýzat. Basqa suraýyńyzdy bere berińiz?
Máýlen. Yrymshyl ekensiz.
Muhıt. Mama, maǵan ystyq shaı bershi, (Zaýzat ketedi.) Osy meniń sheshem qyzyq adam.
Máýlen. Sen mamada tartsań tamasha adam bolar ediń.
Muhıt. Buryn ózim de solaı oılaýshy edim, qazir olaı emespin.
Máýlen. Nege?
Muhıt. Ol qazir kúnnen-kúnge jumbaq bolyp barady.
Máýlen. Jaqsy adamnyń bári de jumbaq.
Muhıt. Birińiz dáriger, endi birińiz agronomsyzdar, Ekeýińiz eki maıdanda júrgendikten birińizdi - birińiz jaqsy bilmesten birińizdi - birińiz qalaı maqtaısyzdar?
Máýlen. Anyq pa?
Muhıt. Mamańnyń meni maqtaıtyn.
Muhıt. Maqtamaıdy, tek siz jaıynda bir jaısyz sóz aıtyla qalsa ony tyńdaǵysy kelmeı ne ándetedi, ne úıden shyǵa jóneledi.
Máýlen. Men jaıynda jaısyz sóz aıtatyn kim?
Muhıt. Men.
Máýlen. Men saǵan ne jazyp edim?
Muhıt. Túk jazyǵyńyz joq, tek mamamdy synaý úshin keı kezderde sizge ár túrli jala jabamyn.
Máýlen (Muhıtty jatqan jerinen qushaqtaı alady.) Ne derimdi de bilmeı qaldym-aý.
Muhıt. Múmkin men ótirik aıtqan bolarmyn, siz nesine qýana qaldyńyz?
Máýlen. Ótirik aıtatyn jaman bala sen emessiń.
Zaýzat (sóıleı kiredi). Bul neniń qýanyshy?
Máýlen. Óshkenim janatyn sekildi, bul sonyń qýanyshy.
Muhıt. Mama, menimen qoshtasýǵa asyqqan bolýyń kerek, sháıiń salqyn eken.
Zaýzat. Syltaýdyń ystyq - sýyǵy bolmaıdy, ishe ber. (Máýlenge.) Qorqynyshty eshteńe joq pa?
Máýlen. Syrqat ol emes, men edim, jazyldym.
Zaýzat. Onda saý bolyńyz (qol usynady).
Máýlen. Batyr, sen de saý bol, munan bylaı mundaı aýrýmen jıirek aýyrǵaısyń. (Zaýzattyń betinen súıe salyp.) Keshirińiz, men bar syrqatymnan jazyldym, saý bolyńyz (aıqaı sala júgirip barady). Barshańyzda saý bolyńyzdar... saý bolyńyzdar. (Ketedi.)
Zaýzat. Sen ekeýiń nemenege máz boldyńdar?
Muhıt. Mama, meniń Bulandy dalasyna baratyn armıamdy ázirleıtin kún jaqyndap qaldy, sol úshin ertemen ketýim kerek, endi uıyqtaıyqshy.
Zaýzat. Bulandyda seniń neń bar?
Muhıt. Arman Muratbaevıch ol dalaǵa stýdentterdiń eń sańylaqtary jiberilsin depti. (Qol usynyp.) Tanysyn qoıyńyz. Men sol sańylaqtardan qurylǵan sarbazdardyń komandırimin.
Zaýzat. Ol qý dalada sender ne isteısińder?
Muhıt. Baısal qarttyń sózimen aıtqanda komýnızm ornatamyz. Aldymen Voljankasyn montajdaımyz, sonan keıin qalasyn salamyz.
Zaýzat. Voljanka degeniń nemene?
Muhıt. Ol bir ózinde bıiktigi kisi boıymdaı qyryq eki dóńgelegi, jer astynan tartylǵan sýdy salút etip aspanǵa atyp, merýert etip jerge shashatyn úlkendigi shynashaqtaı, sany qyryq shaqty zeńbiregi bar, sol shynashaqtaı zeńbirekterden atylǵan sýdyń ár tamshysynda jerdiń rızyǵy, eldiń yrysy bar, bir keremet. Bizder sondaı keremettiń eki júzdeıin ornatamyz.
Zaýzat. Syltaýyńdy aıtyp bolsań meniń jańaǵy suraýyma jaýap ber.
Muhıt (sheshesiniń aldyna jata ketip.) Onyń jaýaby sol: saǵan bala, maǵan ini bolatyn jańaǵy Máýlen aǵaıdyń Ǵalymy.
Zaýzat. Ǵalym? Ol ne úshin?
Muhıt. Sen úshin, atam úshin, ózim úshin. Osy úsheýimizdiń taǵdyrymyzdy birdeı oılasań ol suraýdyń jaýabyn óziń de tabasyń.
Zaýzat. Qudaıym - aý, sen ne aıtyp kettiń. Óziń tipti qýanyshtysyń ǵoı.
Muhıt. Iá, qýanyshtymyn, mama. Óıtkeni atamnyń tapqan kempiri, seniń tapqan shalyń baryn bildim.
Zaýzat. Shalyń ne - eı aıtyp jatqan?
Muhıt (tik turyp qaıtadan qos tizerlep otyra ketedi). Ony ózińniń júregińnen sura.
Zaýzat. Meniń júregimde bir ǵana adam bar. Balasynyń basyn shuqshıta alyp.) Ol seniń ákeń... Arystan... Arystan... (Jasqa býlyǵyp tura jóneledi.)
Muhıt (sońynan daýystap). Mama, ákemdi júregińe saqtaǵanyń úshin men de rıza, onyń arýaǵy da rıza. Biraq qansha jylasań da taǵdyr óz aıtqanyna kóndirmeı qoımaıdy, ony da oıla... Iá, árkimniń júreginde sónbeıtin bir juldyz bar. Atamnyń júregindegi juldyzy sonaý altyń saqınanyń ıesi ekenin bildim. Meniń júregimdegi juldyzym Mádına. (Kenet oılana qalyp.) Mádına?.. Toqta, myna bir shataqty qara. Eger de ol altyn saqınanyń ıesi Mádınanyń sheshesi Gákký apaı bolyp shyqsa... Sonda... sonda... (Sahnany kezedi.) Sonda men ne isteımin? Atam ony obkomda isteıdi dedi á? Mádınanyń mamasy da sonda isteıdi. Biraq ekeýiniń jasy alshaq qoı. Múmkin be? Qazirgi tájirıbelerge qaraǵanda ol da múmkin-aý. Eger ekeýi úılesip úılene qalsa, men ne isteımin? Mádınadan bezýim kerek pe? Joq, dúnıege júz jylda biraq keletin ondaı qyzdan bezý men úshin ómirden bezý bolar. Iá, solaı... solaı... (Kezýildep júrip kenet oılanyp toqtap qalady.) Múmkin basqa áıel shyǵar, ańyryp bilmesten men nege bulaı shala búlinemin? Al onyń anyǵyna qalaı jettim? Qalaı... Qalaı?.. Áı, ózime de obal joq-aý. Mana atam «ol baýyrlaryńnyń kim ekenin bilýge bolama?» degende men - ózimmen birge oqıtyn Janna deıtin bir jaqsy qyz baryn, ol qyzdyń ózinen de jaqsy ári jaqsy dáriger sheshesi baryn, qyzdyń ózin qaryndas, sheshesin áje etkim keletinin aıtsam ǵoı, talaı syrdyń beti ashylady. Sony kezinde oılaı bilmegen men bar ǵoı naǵyz maýbaspyn. Iá... ıá... naǵyz... Joq, olaı emes (Esine álde ne túskendeı kenet ózgerip, júgirip ketedi. Qatty qýanǵannan esi shyǵyp qaldyryp ketken dárigerlik aspaptaryn alǵaly Máýlen keledi. Ol aspaptaryn alyp Zaýzattyń úıi jaǵyna qarap az turady da ketedi. İle, ketken jaǵynan Muhıt keledi. Qolynda atasynyń saqınasy.)
Muhıt (saqınanyń ishki jaǵyndaǵy jazýdy oqyp). Gákkýi (shoshyǵandaı yrshyp túsedi.) Úmitimnen kúdigim kúshti bolyp shyqty, endi qaıttym... Endi qaıttym? (Jylamsyraǵan daýyspen.) Ma-ma... ma-ma...
Zaýzat (halatyn júre kıip úreılene shyǵady). Kúnim - aý, sen jylamsyraýdy bilmeýshi ediń ǵoı, ne boldy?
Muhıt. Mama, atamdy úılendirýshi bolma.
Zaýzat. Oı, saıtan, sol ma záremdi alǵandaǵyń! (Kenet oılana qalyp.) A, sen nege olaı dediń?
Muhıt. Nege ekenin surama.
Zaýzat. Endigi qalǵan jalǵyz tilegine qarsy bolǵandaı atań saǵan ne jazdy?
Muhıt. Eger ol meniń qaıyn eneme úılene qalsa...
Zaýzat. Nemene?.. Qaıyn ene?
Muhıt. «Nemene, nemene». Sonda nemene, óziń ene bolǵyń kelmeı me?
Zaýzat. Kim seniń qaıyn ene dep turǵanyń.
Muhıt. Ol ázir aıtylmaıdy.
Zaýzat. Joq, aıtasyń, men aıtqyzamyn.
Muhıt. Áýre bolma, mama, etimnen et kesip alsań da ony ázir aıtqyza almaısyń.
Zaýzat. Sonda sen dıplom almastan úılenbeksiń be?
Muhıt. Ázir ózim de úılenbeımin, atamdy da úılendirmeımin (tura jóneledi).
Zaýzat. Toqta. Atańnyń aqyry armany anyq seniń eneń bolsa, sen meni anam deıtin bolsań...
Muhıt. Jalynamyn, mamataı, ar jaǵyn aıtpashy... (júgirip ketedi.)
Zaýzat (syńq etip otyra ketedi). Qudaıym - aý, mynaý ne dep ketti? Kúleıin be, jylaıyn ba?
Záýlim úıdiń aldyndaǵy gúl alańy. Sol alańdaǵy kóp oryndardyń birinde aýyr oıly Gákký otyr. Ol birese muńaıady, birese jadyraıdy. Óz oıymen ishteı alysýda.
Áldekimdi izdegendeı jan-jaǵyna oılana kóz tastap Baǵlan kele jatyr. Omyraýy tolǵan ordender, depýtattyq belgisi men Altyn Juldyz.
Gákký. Sálem, Baǵlan aǵa!
Baǵlan («Gákký» ánin aqyryn ándetedi).
Aralap talaı jerdiń dámin tattym,
Qus salyp aıdyn kólde dabyl qaqtym.
Kózim uıqyda jatsa da kókiregimde osylaı saıraıtyn ánim - aý, amansyń ba?
Aldymnan aı týdy ǵoı, jolym bolǵaı.
Gákký. Jolyńyz bolmaǵan kez joq shyǵar, sálemetsiz be? (qol alysady.)
Baǵlan (taǵy ándetedi). Túskende sen esime qaıran Gákký...
Gákký. Ánińizdi keıin salarsyz, halyńyzdy suraýǵa ruqsat etińiz.
Baǵlan. Óz halyń qandaı bolsa, meniń de halim sondaı ǵoı.
Gákký. Oılamaǵan jerden sizdeı muńdas taýyp aldym, oǵan da táýba. Búgin mynalardyń bárin jarqyratypsyz, bul qaı merekeniń qurmeti?
Baǵlan. Men búginnen bastap pensıaǵa shyǵamyn, bul sol merekeniń qurmeti.
Gákký. Pensıaǵa!? Álden be? (Baǵlan myrs etip kúledi.) Onyń nesine kúldińiz?
Baǵlan. Meniń babam Jaılyqoja júz on alty jas jasaǵan eken. Sol babam toqsan segizdegi tuńǵysh balasy, ıaǵnı, meniń atam Maılybaıdy ájemnen bólek jatqany úshin «Álden bólek jatyp, jaman yrym bastadyń» dep sabaǵan eken, sol esime túsip ketti.
Gákký. Onda babańyz batyrlardyń batyry eken.
Baǵlan. Ózi batyr bolmasa da osy sózi ańyz bolyp ketti.
Gákký (Baǵlannyń saqına salǵan saýsaǵyn ustap). Mynaý neniń ańyzy? Sánqoılyq sizde joq sekildi edi ǵoı.
Baǵlan. İshtiń altyny azaısa syrtyńdy jyltyrata bergiń keledi eken, bul sonyń aıǵaǵy ǵana.
Gákký. Aıǵaǵyńyzǵa sený qıyn. Sol sebepti ańyzdyń syryn aıtpasańyz da tarıhyn, ekinshiden, teris salýyńyzdyń mánisin aıtarsyz.
Baǵlan. Munyń nesi teris?
Gákký. Sizdeı jalǵyz basty adamdar saqınany sol jaq qolyna salatyn jańa salt shyqty ǵoı.
Baǵlan. Men jalǵyz basty emespin.
Gákký. Solaı ma? Sonda siz Naz jeńgeıdiń jylyn bere sala úılendińiz be?
Baǵlan. Bul meniń ózim ólmeı ólmeıtin ǵashyǵymnyń saqınasy.
Gákký. Bul sózińizge múldem túsinbedim.
Baǵlan. Bárine de keıin túsinersiń, ázirshe meniń ózińdi izdep kelgendegi tilegimdi tyńda.
Gákký. Aıtyńyz.
Baǵlan. Men ómirge bererimdi berip, alarymdy alyp bolǵan janmyn. Endigi qalǵan az ǵana ómirimdi álekeı-shúlekeıge jibermeı artyma bir óshpeıtin iz qaldyrǵym keledi.
Gákký. Ol ne?
Baǵlan. Ol ózim jarty ǵasyr boıy basqarǵan «Shuǵyla» kolhozynyń tarıhyn jazý.
Gákký. Munyńyz óte ıgilikti is eken, tilektespin.
Baǵlan. Meni ol tilekke jetkizetin sen ǵana. Ony alańsyz jazý úshin kolhozymnyń tizginin seniń qolyna bergim keledi... Eger kelisimińdi berseń men qazir baramyn da, Arman Muratbaevıchten surap alamyn.
Gákký. Ol úshin kelseńiz meni bosqa izdegensiz.
Baǵlan. Nege? «Qalaǵa kelsem aýyramyn, dalaǵa barsam jazylamyn, dárigerlerdiń aıtqanyna kónip dala jumysyna ketpesem mezgilsiz óletin túrim bar» deıtiniń qaıda? Eger aýyl jumysyna barar bolsań «Shuǵylaǵa» jeter jerdi ujmaqtan da taba almaısyń ǵoı.
Gákký. Qaıda bararym sheshilgen-di, osymen bul áńgimeni bitti deńiz de týra jaýap berýden jaltara bermeı myna saqınanyń tarıhyn aıtyńyz.
Baǵlan. Sen qazir tym ajarlanyp kettiń, bul nelikten?
Gákký. Taǵy da jaltaryp barasyz.
Baǵlan. Jaltarǵanym joq, sep baıaǵy men alǵash kórgen qyz kezińdegideı kelbettenip kettiń.
Gákký. Apyr-aý, siz jaýap berýden qasha beretin netken qorqaqsyz?
Baǵlan. Bul qorqý emes, qýaný. Adamnyń keıde ótken kúnniń elesine de qýanatyn kezderi bolady eken. Men sony endi ǵana sezip otyrmyn.
Gákký. Elesi, qýanysh kúnniń ózi qandaı?
Baǵlan. Ekeýmizdiń eń alǵash tanysqan kúnimiz esińde me?
Gákký. Bári de esimde.
Baǵlan. Naǵashyń seni bir qolyńnan jetektep aldyma alyp keldi de, «mynaý meniń jan degende jalǵyz jıenim. Úshinshi kýrstyń stýdentkasy, bolashaq agronom, ózi aqqý, aty Gákký» degende men ornymnan «Gákký» ánin ándete túregeldim. Sol qylyǵym esime túsken saıyn osy ýaqytqa deıin rahattana kúlemin.
Gákký. Ol kezde siz sondaı ýytty edińiz.
Baǵlan. Qyryq jetidegi qyrshyn kezimde ýytty bolmasam áldeqashan sonetin edim ǵoı.
Gákký. Men sizdiń jasyńyzdyń qanshada ekenin bilmesem de janyńyzdyń jas, juldyzyńyzdyń bıik ekenin sezgen edim.
Baǵlan. Sol kúni meniń ózide ne degenim esińde me?
Gákký. Ne degenińiz esimde joq, biraq Naz jeńgeı ekeýmizdi eki jaǵyńyzǵa otyrǵyzyp alyp, ár nárseni bir syltaýratyp keýdeńizge qaıta-qaıta qysqanyńyz esimde.
Baǵlan. Bul meni shattandyratyn habar.
Gákký. Esimde taǵy bir qalǵany...
Baǵlan. Betińnen eki ret súıgenim bolar.
Gákký. Joq, Naz jeńgeıdiń meni tań qaldyrǵany.
Baǵlan. Qalaı?
Gákký. Buryn beıtanys bolsam da ol jarty saǵattyń ishinde baýrap aldy da, meni óziniń týǵan sińlisindeı, sizdiń týǵan baldyzyńyzdaı etip jiberdi. Men onyń sonysyna kúni búginge deıin qaıranmyn. Tek bir unamaǵany - sizdi tym erkeletip jiberipti.
Baǵlan. Iá, men ómir boıy onyń erkesi boldym, erteli-kesh erkeleýden erinbeýshi edim. Men de ony qadirleýshi edim, qadirleýden qajymaýshy edim.
Gákký. So l kisiniń yqlasyna mas bolǵanym sondaı, ómirimde birinshi ret sol kúni ózime -ózim laǵynet aıttym.
Baǵlan. Nege?
Gákký. Esińizde me, jurttyń bári keý-keýlep maǵan sóz berdi ǵoı, sonda men sizge ne dedim?
Baǵlan. Ǵashyqpyn degenińnen basqasy esimde joq.
Gákký. Men sizge ǵashyqtardyń birimin dedim. Sol sózim úshin Naz jeńgeı betimnen súıdi, ózime - ózim laǵynetti sol sózim úshin aıttym.
Baǵlan. «Ǵashyqpyn» degen sózdi meniń júregime qýanysh da óziń basqanyń qushaǵynda kettiń ǵoı.
Gákký. Dáýrendi basqa demessiz?
Baǵlan. Ony saǵan ózim dep qosqanmyn.
Gákký. Syryńyzdy da shynyńyzdy da aıtyp qoıdyńyz, endi saqınańyz ózinen-ózi sýyrylar.
Baǵlan. Munyń buzylmaıtyn óz anty bar, sondyqtan ol sýyrylmaıdy.
Gákký. Jaraıdy, ol antyńyzdy maǵan buzdyrǵyńyz keledi eken, buzaıyn, júregińizdi aýyrtpaı-aq saqınańyzdy alaıyn, aldymen bir suraýǵa jaýap berińiz. Ol dosyńyz óziniń neke saqınasyn sizge ne úshin syılady?
Baǵlan. Bilmedim. Múmkin ózine laıyq kórmegen bolar.
Gákký. Eger ózimdi ózine teń kórse saqınamdy nege laıyq kórmeıdi?
Baǵlan. Ol arasyn bilmedim.
Gákký. Ol múmkin óziniń meni sizdeı súıe almaıtynyn sezgen bolar.
Baǵlan. Mynaý sonyń kýási ǵoı.
Baǵlan. Solaı ma?
Gákký. Ańqaýsý sizge jaraspaıdy, Baǵlan aǵa.
Baǵlan. Dáýren muny kimge saılaǵanyn aıtqan ba edi?
Gákký. Aıtqan joq, surama dep ótingen soń kimge bergenin de suraǵanyn joq, biraq sizge syılaǵanyn sezdim.
Baǵlan. Ony qalaı sezdiń?
Gákký. Sizden jaqyn dosyn taba almadym.
Baǵlan (syrttan bireýdi kórgendeı). Meniń shańyraǵymnyń sónbeıtin shyraǵy kele jatyr, jaıshylyq bolǵaı.
Zaýzat (sóıleı kiredi). O, elimizdiń áni, asyl táte, amansyz ba? (Gákký ekeýi súıisedi.)
Gákký. «Gákký» ánin qarttaryń ǵana salady dep estýshi edim, sen de qartaıa bastaǵansyń ba?
Zaýzat. Bizdiń aýyl kárilikten ótip ketken kileń jastardyń aýyly. Eger qartaıǵyńyz kelmese qalǵan ómirińizdi bizben birge ótkizińiz.
Gákký. Sizdiń aýyldyń adamdary qandaı ekenin seniń sıqyrshy balańnan jaqsy sezgenmin.
Zaýzat. Sıqyrshy?
Gákký. Men muny jaqsy maǵynada aıtyp otyrmyn. Onyń meni sıqyrlap alǵany sondaı, keıde ózimniń aıtylmaıtyn armanymdy da aıtyp qoıa jazdaımyn.
Zaýzat. Mine, kórdińiz be, bizdiń aýyldyń balasy da sondaı.
Gákký. Men sizdiń aýylyńnyń jasyna jetpeı aljyǵan shaldaryn da, ózinen buryn pasportyn qartaıtqan jigitterin de bilemin.
Zaýzat. Papa, estip otyrsyz ba? Myna bir sózdiń ushqyny sizge tıip jatqan sekildi.
Baǵlan. Dál qazir men seniń ne jumyspen kelgenińdi estýge asyqpyn.
Zaýzat. Arman Muratbaevıch siz ekeýimizge tezinen kelsin depti. Obkomǵa baryp edim, qazir túski demalys eken, hatshy qyzdyń aıtysyna qaraǵanda, saǵat eki otyzǵa shaqyrylǵan osy úsheýmiz kórinemiz.
Baǵlan. Osy úsheýmiz! Munda qandaı gáp bar?
Zaýzat. Ony men de oıladym, taba almadym.
Baǵlan. Sirá «Shuǵylanyń» tizginin ekeýińniń qoldary da beretin bolar.
Gákký. Men taǵdyrymdy basqaraq sheshkenimdi jańa aıttym.
Baǵlan. Ózin sheshkenińmen partıa sheshken joq qoı.
Gákký. Men Arman Muratbaevıchtiń sheshkenin partıanyń sheshkeni dep bilemin.
Zaýzat. Sonda siz qaıda baratyn boldyńyz?
Gákký. Maly basqasha jaıylatyn, egini basqasha salynatyn, qalasy basqasha qalanatyn jańa dúnıege baratyn boldym.
Zaýzat. Munyńyz ertegige uqsaıdy eken.
Gákký. Shynynda da bul erteńginiń ertegisi. (Saǵatyna qarap.) Ýaqyt jaqyndapty, endi bizdiń de jaqyndaǵanymyz jón bolar.
Zaýzat. Papa, ar jaǵyńyzǵa qarańyz.
Sahnanyń tór jaǵynan jaǵalaı kelip toqtaǵan Arman, Bekzat, bireýler kórinedi. Bir jerlerdi qolymen nusqaıdy. Ol nusqaǵan jerdi qasyndaǵylardyń bir-ekeýi ólsheı bastaıdy.
Bekzat. Arman Muratbaevıch, bizdiń daladan izdegendi batyrymyz qaladan tabyldy. (Ekeýi beri betteıdi.)
Arman. Qaı kezde izdeıtinimizdi sezgen ǵoı.
Baǵlan (qol alysa ber). İzdeýshińniń bary qandaı jaqsy, sálemetsizder me?
Arman. İzdelýshiniń bary onan da jaqsy.
Baǵlan. Jasymyz úlken bolǵandyqtan jón suramaq. Bizden bolsyn, bul alańnan ne izdep júrsizder?
Arman. Oblysymyzdyń siz bastaǵan Altyn Juldyzdy batyrlarynyń aleıasyn jasamaqshy edik, sony belgilep júrmiz.
Baǵlan. Qaıyrly bolsyn.
Arman. Bizdiń suraıtyn jónimiz ózińizdiń hal jaıyńyz.
Baǵlan. Halimniń jaqsy ekeni ózińizdiń osy júrisińizden de kórinip turǵan joq pa?
Gákký. Sizden meni suraı kelipti, soǵan qaraǵanda hali onsha bolmaý kerek.
Arman. Siz úshin tóleıtin qalyń malyna kolhozynyń dáýleti jeter me eken?
Gákký. Jetpeıdi, sondyqtan kolhozynyń dáýletimen sáýletin meniń enshime berip ózi pensıaǵa shyqpaqshy.
Arman. Pensıaǵa?
Baǵlan. Sondaı tilekpen kelgenim ras, mine aryzym. (Qaltasynan qaǵaz alyp beredi.)
Arman (Qaǵazdy ishinen oqyp shyǵady da Bekzatqa usynady). Budan aýylsharýashylyq bóliminiń bastyǵy ne der eken?
Bekzat (ishinen oqyp shyǵyp). Meniń aıtarym: jap-jas bola tura ózin-ózi qarttardyń qataryna qosqany úshin taǵy da aǵarysy da ujmaǵyna taǵynan túspesten baratyn bolsyn.
Baǵlan. Myna jigittiń aıtyp turǵany qarǵys pa, alǵys pa?
Arman. Alǵystyń eń úlkeni. Sizder, qazirgi májiliske oılasyp kelýlerińiz úshin bul áńgime jaqsy bastaldy, otyra qalyńyzdar. (Bári de otyrady.) Sizder, ne deısizder? Ásirese, Zaýzat Saıdalına, siz ne deısiz?
Zaýzat. Men papamnyń birinshi tilegine qarsymyn, ony ózine de talaı aıtqanmyn. Eger sizder ol tilegin qabyldap pensıaǵa shyǵaratyn bolsańyzdar, ekinshi tilegin de berýlerińizdi ótinemin.
Arman. Pensıaǵa shyǵýyna ne sebepten qarsysyz?
Zaýzat. Sebebin ózinen de kórip otyrsyz ǵoı.
Arman. Iá, kórip otyrmyz. Adamdy qabiletine qaramaı qaǵazdaǵy jasyna ǵana qarap, pensıaǵa shyǵarý janyn jaralaý dep bilemin, sondyqtan ǵafý etińiz, Baǵlan aǵa, men ondaı qylmysqa bara almaımyn.
Baǵlan. Sizder meniń jetpisten asyp ketkenimdi umytpańyzdar.
Arman. Sonda siz ózińizdi shalmyn demeksiz be?
Baǵlan. Janazamnan keıin bolmasa onan beri de «shalmyn» degen sóz meniń aýzymnan shyǵa qoımas.
Arman. Durys aıtasyz, sondyqtan myna aryzyńyzdy seksen jasqa tolǵan toıyńyzdy toılaǵannan keshin berińiz.
Gákký. Baǵlan aǵa, onda ekeýimiz pensıaǵa birge shyǵatyn boldyq.
Arman. Basyńyzdy nege shaıqadyńyz?
Baǵlan. Gákkýde esem ketip qaldy.
Arman. Gákkýdegi eseńiz qaıda keter deısiz, ómir sizden ese qaıtarǵaly tur, sony oılanyńyz.
Baǵlan. Qalaı?
Arman. Búkil ómirin daýyldatyp ótkizgen sizdeı adam qaıraty qaıtpastan saptan shyǵyp, qatardan qalsa ózinen ózi qapalanyp, mezgilsiz qartaıady. Mezgilsiz qartaıý eseni qoldan berý emes pe?
Baǵlan. Men kolhozymnyń tarıhyn jazyp, mýzeıiń jasamaqpyn. Muny da saptan shyǵý, qatardan qalý deısiz be?
Arman. Ondaı jumys sizdiń qolyńyzdan munan on jyldan soń da keletinin bilsem nege olaı demeımin.
Baǵlan. Dál «Shuǵylanyń» tarıhyn akademıkter de mendeı jaza almaıdy.
Arman. Onyńyz ras, biraq, meniń sizge onan da qyzyq tarıhty jazdyrǵym keledi. Aldymen bir suraý: siz sońǵy kezde ómirden alarymdy alyp boldym, degen sózdi aıta bastadyńyz, sol shyn syryńyz ba?
Baǵlan. Shyn syrym. Ony ne úshin suradyńyz?
Arman. Syıyńyzdy alyp bolsańyz da alar qamalyńyzdy alyp bolmapsyz, sol úshin suradym.
Baǵlan. Qaıdaǵy, neniń qamaly?
Arman. Tabıǵattyń qamaly. Bir kezde astyq úshin tyń jerlerge qamdaı shabýyl jasasaq, endi et pen maı úshin jer astyndaǵy teńizderge sondaı shabýyl jasaıtyn shaq jetti. Sol shabýyldy bastamastan ketseńiz esińizdiń ketkeni emes pe?
Baǵlan. Naqtylap aıtqanda ol shabýyldyń bereri ne?
Arman. Bizder myna Gákký Tilenshına joldas ekeýińizdiń qoldaryńyzǵa bes myń gektar jer, sol bes myń gektar jerdi sýaratyn árqaısysynyń quny jıyrma toǵyz myń som turatyn, árqaısysynyń kúshi seksen gektar jer sýarýǵa jetetin elý bes voljanka jıyrma myń iri qara bordaqylaıtyn alty mıllıon somnyń kompleksin alyp beremiz. Onyń esesine sizder ol dalanyń rızyǵymyzǵa aınalmaǵan bir ýys topyraǵyn, bir tamshy sýyn qaldyrmaısyzdar da jyl saıyn sol bes myń gektar jerdiń árqaısysynan toǵyz sentnerden et beresizder.
Baǵlan. Toǵyz sentner et?
Arman. Árıne sizder et ekpeısizder. Sol bes myń gektar jerge túgeldeı egetinderińiz soıa men jońyshqa men júgeri. Sondaı qunarly azyqpen jemdeseńizder jylyna qyryq bes myń sentner et bere alasyzdar.
Zaýzat. Bir suraý berýge ruqsat etińizshi.
Arman. Surańyz.
Zaýzat. Bulandy dalasyn ıgerý bes jyldyq josparda joq qoı. Mundaı mol kólemdi jumystyń josparsyz júzege asýy múmkin be?
Arman. Esterińizde bolsyn: Qazaqstan keı kezderde eshbir jospardyń sheńberine syımaı múmkin emesti de múmkin ete alady. Ol erteń sonaý jeti myń metr bıiktegi muz taýlardy da, sonaý qıyr shette jatqan muz teńizderdi de aǵyzyp ákep búkil dalamyzdy jannatqa aınaldyrady. Bul sonyń alǵashqy aıǵaǵy ǵana.
Baǵlan. Sonda bul neshe bes jyldyqtyń jumysy?
Arman. Eki jyldyń.
Baǵlan. Men shyn surap otyrmyn.
Arman. Men sizben ázildesip otyrǵanym joq.
Baǵlan. Qıyn eken.
Arman. Bir ǵana sizder beretin et kishi-girim bes aýdannyń bir jylǵy azyǵy ekenin oılasańyz mundaı qıyndyqtyń ózin qyzyq kóresiz.
Baǵlan. Onyńyz ras ta shyǵar - aý, biraq myń metr tereńdikten sý tartyp, bes myń gektar jerdi eki jylda ıgerý, onyń ústine jıyrma myń iri qaranyń komplekstisin salý mıǵa syımaıdy.
Arman. Qazir skvajınalar qazylýda, joldar salynýda, joǵarǵy qýatty elektr jelisi tartyldy. Qurylysshylar da keshikpeı aǵylady. Sol tasqyndy kórgende ózińiz de tasısyz.
Baǵlan. Maǵan munsha nege ǵashyq boldyńyzdar?
Arman. Ol dalaǵa kerektini kimnen bolsa da ala alatyn bedelińiz úshin, ol dalaǵa kimderdi bolsa da tarta alatyn dańqyńyz úshin, eń negizgisi erteńge jol bolatyn iz salý úshin ǵashyqpyz.
Baǵlan. Jetpisten asqansha jastarǵa jol bermeýińiz zańsyzdaý emes pe?
Arman. Qartaıýdy bilmeıtin siz sıaqtylar úshin osy mınýttan bastap zańdy.
Baǵlan. Alty mıllıon somnyń saraıyn salyp bepip, jer júzindegi eń qunarly azyqtarmen semirtip sıyrlardy komýnızmge biraq jetkizetin bolyppyz. Al ol dalanyń halqy úshin ne isteımiz?
Arman. Ne kerektiń bári ózinen tabylatyn sáýleti mol qala saldyramyz. Maǵan senseńiz osy aıtqandarymnyń barlyǵynyń bolatynyna senińiz.
Baǵlan (Gákkýge). Qalaı, táýekel deımiz be?
Gákký. Meniń táýekelimdi táýekel etseńiz anketańyzdy toltyra berińiz.
Baǵlan. Maqul. (Armanǵa.) Sizdiń senimińiz ár qashanda bizdiń berigimiz bolsyn. Sizge de aıtarym sol.
Arman. Raqmet. Mynaý Mardanov Bekzat deıtin balańyz obkomnyń ol daladaǵy kózi de, qoly da osy. Boıy shaǵyn bolǵanymen oıy myǵym jigit. Kerekti dúnıeniń barlyǵyn ár qashanda osynyń qolynan alatyn bolsańyz, sony osy bastan keńese berińizder.
Bekzat. Men munda myǵym bolǵanymmen jumys kezinde shybyn sekildi mazasyzbyn, sony da osy bastan eskergeısiz.
Baǵlan. Alýshydan góri berýshiniń mazasy kóbirek ketedi, ony sen de osy bastan eskeretin bol.
Arman (sóıleı túregeledi). Endigi áńgime sizde Zaýzat Saıdalına. Qalaı, atańyzdyń murageri bolýǵa ázirsiz be?
Zaýzat. Keshirińiz, «murager» degen sózińizge túsinbedim.
Arman. «Shuǵyla» kolhozynyń endigi Baǵlany kim bolýdy oılasańyz ol sózge túsiný qıyn emes. Tek joqtan syltaý izdemeıtin bolyp kelińiz (ketýge betteıdi.)
Zaýzat. Arman Muratbaevıch, men barlyq muragerlikten papamnyń qazirgi jan kúıin oılaýdy qymbat kóretin kúıdemin. Ony joqtan syltaý izdeý demeseńiz bizdiń osy taǵdyrymyzǵa sizdiń de nazar salýyńyzdy ótinemin.
Arman. Meniń nazarymnyń bar tapqany osy ǵana, ony damytýdy Gákký ekeýińizge tapsyrdym (júrip ketedi.)
Bekzat (Baǵlannyń qulaǵyna sybyrlap.) Ol dalaǵa ne kerektiń barlyǵy alaqanymda, sonyń bárin alaqanyńyzǵa salyp beremin. Siz temirdi osyndaı qyzǵan keshinde qattyraq soǵyńyz (Armannyń sońynan jóneledi.)
Zaýzat. «Damytý» ...bul ne sóz?
Gákký. «Nazarymnyń bar tapqany osy» degeni ne bolsa sol.
Zaýzat. Papa, bul sózge qalaı túsinsek eken?
Baǵlan. Ol osy úsheýimizdiń taǵdyrymyzdan bir túıin jasap ketti-aý deımin. Myna kele jatqandar kim?
Zaýzat. Ózińizdiń Muhıtyńyz, qasyndaǵy...
Gákký. Qasyndaǵysy meniń qyzym Mádına. (Muhıt pen Mádına keledi.)
Muhıt. Barshańyzǵa Bulandy dalasynan jalyndy sálem.
Mádına. Men de solaı deıinshi.
Baǵlan. Ay, seniń álgi ol dalaǵa jasaıtyn shabýylyń qaıda?
Muhıt. Sol shabýyldyń aldynda biz sizderge bata bergeli keldik.
Zaýzat. Jańylyp tursyn, bata alǵaly keldik de.
Muhıt. Joq, mama, bizder qazir aǵaıyndy úsheý boldyq. Sol úsheýmiz sizderge bolashaqtyń atynan bata bergeli keldik. Men jalǵyzdyqtyń qandaı ekenin sezgen túnnen bastap arman etip izdegen qaryndasymdy taptym. Ol bizdiń ınstıtýttyń ekinshi kýrsynda oqıtyn, ózim sıaqty bolashaqtyń agronomy, bir jas kishi bolsa da menimen boı talastyryp turǵan suńǵaq boıly súıkimdi qaryndasymnyń aty Mádına.
Zaýzat. Ańǵalym - aý, qaryndasyń úshin atańnan súıinshi suramaısyń ba?
Muhıt. Endigi zamannyń atasy men mamasy súıinshini balasy suramastan beredi.
Gákký. Baǵlan aǵa, bizder munan ne túsindik?
Baǵlan. Bir belgisiz shattyq keýdemdi kernep barady, bar sezgenim sol ǵana.
Gákký. Sonda bul ne?
Mádına (sheshesin kelip qushaqtaıdy). Bul solaı mama. Muhıtty meniń týǵan aǵam dep bilińiz de endi alańsyz attana berińiz.
Gákký. Zaýzat, sen eshteńe túsinbediń be?
Zaýzat. Bular erteńginiń adamdary ǵoı. Erteńginiń adamdary búgingi bizderdiń kóbimizge jumbaq qoı. Ásirese meniń balam jumbaq.
Gákký. Seniń óziń jumbaq aıtyp kettiń ǵoı.
Zaýzat. Qatelespesem bular shyn aǵa qaryndas bolǵan sekildi.
Mádına. Qatelesken joqsyz.
Muhıt. Ony azsynsańyzdar myna kele jatqan meniń inimmen tanysyńyzdar. Men qaryndas qana emes, mynandaı ini de taýyp aldym.
Baǵlan. Ay, bul ózimizdiń dáriger Máýlenniń balasy Ǵalym emes pe?
Muhıt. Buryn kim ekenin bilmeımin, qazir meniń jan degende jalǵyz inim osy. Shashy uzyn bolǵanmen aqyly qysqa emes. Atyna saı óziniń de ǵalym bolatyn túri bar.
Baǵlan (zildirek). Osy sen ne shatyp tursyń?
Muhıt. Basqa sózimniń bárine túsingende bul sózime qalaı túsinbeı qaldyńyz? Jańa ǵana keýdeńizdi kernegen shattyǵyńyz qaıda joǵaldy? Ony joǵaltpasańyz «shatyp» degen sózdi qalaı aıttyńyz?
Baǵlan. Qaıda megzep, meniń júregime qandaı jara salyp turǵanyńdy sezemisiń?
Muhıt. Joq, atalsań, sizdiń júregińiz óz júregim, óz júregine ózi jara salatyn aqymaq emespin. Sizden tiler endigi zor tilegim: ózgeniń de júregin óz júregińizdeı kóretin bolyńyz. (Mádına men Ǵalymdy eki qushaǵyna alyp.) Bizder osy turǵan úsheýimiz ózimizdiń balalyq shaǵymyzben sizderdiń aldaryńyzda qoshtasqaly keldik. Balalyqpen qoshtasar aldynda sizderge aıtar tilegimiz: sizder kileń jaqsy adamsyzdar. Jaqsy adam bola tura jamanshylyq kórmeńizder. Ol úshin jalǵyzdyqtyń qasiretin shekpeńizder. Osy, bizdiń sizderge berer aq batamyz da naq tilegimiz. Solaı ǵoı, baýyrlar?
Mádına men Ǵalym (jarysa). Solaı!
Muhıt. Saý bolyńyzdar.
Qasyndaǵylar. Saý bolyńdar! (Muhıt serikterin eki qoltyǵyna alyp ándetip bara jatady. Baǵlan, Gákký, Zaýzat úsheýi úsh jerde turyp qalady.)
Shymyldyq.
EKİNSHİ BÓLİM
Ekinshi sýret
Ersili-qarsyly aǵylǵan mashınalardyń gúrili, burǵylardyń alystaǵy dúrsili, ekskavatorlardyń daryly búkil dalany dabyldatýda.
Baǵlannyń daýysy. Tyńdańyzdar! Tyńdańyzdar! Bulandy dalasyna shabýyl jasaýshy batyrlar. Ásirese teńizdi tóseýshiler, sizder tyńdańyzdar! Belgilengen merzim boıynsha sizderdiń tereńdigi teńizge jetetin kúnderińiz erteń. Erteńderińiz kesh bolmasyn, onan keshikseńizder búgingi eńbektiń esh bolǵany.
Tilenshına joldas, seniń qaraýyndaǵy jastar án salyp, bı bıleýmen júrgen be? Toǵyzynshy Voljankanyń zeńbirekteri atylmaıtyn, dóńgelekteri aınalmaıtyn kúıde turǵany qalaı? Jaýabyńyzdy bir saǵattyń ishinde kózben kóretin bolaıyn.
Onyń daýysy shymyldyqtyń ar jaǵyndaǵy jastardyń aıǵaı shýyna jalǵasady.
Shymyldyq ashylady.
Muhıt bastaǵan jastar tobynyń Voljankany montajdaǵan qyzý qımyly tolqynǵa uqsap ketken. Gákký solardyń ortasynda júr.
Radıodaı Baǵlannyń daýysy estiledi.
Baǵlannyń daýysy. Jaraısyńdar, meniń balapandarym, jaraısyńdar! Bárleriń de kóp jasańdar! Endi biraz dem alyńdar da zeńbirekterińdi tezirek ornatyńdar!
Muhıt. Bas qolbasshyńyzdyń buıryǵy bes mınýt erte oryndaldy. Sol úshin eki mınýt dem alyp demderińdi basyndar. Men jarty mınýttik baıandama jasaımyn, sony jaqsylap tyńdańdar.
Ǵalym. Jarty mınýtiń tym kóbirek eken.
Muhıt. Bas qolbasshymyzdyń jańaǵy zeńbirek degeni myna sý shashatyn apparat. Qazir bárimiz osyny ornata bastaımyz. Qarańdarshy, ózi shynashaqtaı bolsa da shashar rızyǵy shalqar kóldeı. Bizder qansha kishi bolsaq ta eshqaısymyz osydan kishi emespiz ǵoı, endeshe bizder ózimiz ornatyp jatqan osy kishkentaı tetikke nege uqsamaımyz? Nege bizdiń eńbegimizdiń jemisi osynyń shalqar kólindeı shalqymaıdy.
Ǵalym. Uqsaımyz ba, uqsamaımyz ba, ol áli talas másele.
Mádına. Ózgemiz uqsasaq ta dál sen uqsaı qoımassyń.
Ǵalym. Men be?
Muhıt. İshimizdegi eń kishkentaıymyz - Janna, sen aıtshy. Men myna tetikti mysal úshin ǵana aıtyp turmyn. Al týrasyn aıtar bolsaq bizdiń zamanymyz tamasha. Sol tamasha zamandy jasaýshy ózimiz. Endeshe ózimiz jasaǵan zamanǵa ózimiz nege uqsamaımyz?
Janna. Ózgeni bilmeımin, ózim uqsaımyn.
Muhıt. Uqsaıtynyńdy qaıdan bilesiń?
Janna. Men zamanymdy súıemin, eger uqsamasam súımes edim ǵoı.
Muhıt. Zamanyńdy súıetinińdi qalaı bilesiń?
Janna. Men qazir sharshap turmyn, biraq sharshaǵanymdy eleıtin emespin. Óıtkeni ne úshin sharshaǵanymdy bilemin de ózime ózim súısinemin.
Muhıt. Ne úshin sharshadym deısiń?
Janna. Halyqtyń ıgiligi úshin.
Ǵalym. Myna tuıǵyndaı qyzdyń páleketin qarańdar. Jaqsylap kórip alaıyn, óziń beri qarashy.
Muhıt. Shynynda sen aqyldy sóz aıttyń, Janna, raqmet.
1-qyz. Joldas komandır, Jannadan basqamyzdy kózińizge ilmeısiz, nege olaı?
Mádına. Jasasyn, osyndaı qara qyldy qaq jaratyn ádil qyzdar!
Ǵalym. Joǵalsyn qyzǵanshaq qyzdar!
1-qyz. Qyzdar joǵalsa ómirdiń qyzyǵy da joǵalmaı ma? Álde qyzyqtyń ne ekenin sezbeıtin qybyrlaǵan birdede me ediń?
Ǵalym. Onyń ras, qyzyqtyń ne ekenin sezbeımin, biraq sendeılerdiń qyzyǵy qınaý ekenin jaqsy bilemin.
1-qyz. O, kinálaýdan basqany kórmegen sor mańdaı.
Ǵalym. Sor mańdaı degen ne?
Mádına. Jarty jas úlkendigi bar jarty aǵaı bolsańyz da aıtaıyn, jańaǵydaı jaman sóz aıtar bolsańyz jaǵyńyz qyzdardyń qolyndaǵy jańaǵy bolyp keteri sózsiz. Sor mańdaı degen sol.
Ǵalym. Qaryndasym bolsań da, aıtaıyn, men sendeı qyzdyń tilin tistegishpin, tilińe tezirek ne bol.
Mádına. Aǵaı bolsańyzda aıtaıyn, men sizdeı jigit symaqtardyń tisin syndyrǵyshpyn, tisińizge saq bolǵaısyz.
Muhıt. Kózine kúıik bolǵansha otyn bolyp júregińde júreıin, shaınap-shaınap jutyp jibershi.
Mádına. Kózin jasaýrap ketti ǵoı, shaınamastan nege jylaısyń?
Ǵalym. Seni kórsem júregim de jylaıdy.
Muhıt. Meniń baıandamam Ǵalymnyń osy sózimen bitti, endi jumysqa kirisińder. (Bári de qoldaryndaǵy tetikti ornata bastaıdy. Ǵalymdy qoltyqtap ońasha alyp shyǵady.) Sen qandaı jerde, kimge neni ne úshin aıtatynyńdy oılaısyń ba?
Ǵalym. Oılaımyn.
Muhıt. Oılasań qaryndasyńdaı qyzǵa jańaǵydaı sózdi qalaı aıttyń?
Ǵalym. Ol qaryndas bolsa saǵan qaryndas, maǵan qas.
Muhıt. Qas deıtindeı ol saǵan ne jazdy?
Ǵalym. Men ózimdi unatpaıtyn qyzdardyń bárin de qas kóremin.
Muhıt. Onda áıel zatyn elden kóredi ekensiń.
Ǵalym. Elden kórgeni qalaı?
Muhıt. Ózińde joq bolsa elden kórmegende qaıtesiń.
Ǵalym. Mynaýyń qarǵysqa uqsaıdy eken.
Muhıt. Sol qarǵysqa ushyraǵyń kelmese qyzdardyń aldynda ıbaly bol. Maqul ma?
Ǵalym. Maqul. Al endi sen ǵoı ózińnen jarty Ǵasyr úlken atańa da aqyl aıtasyń, ózińnen biraq jas kishimin ǵoı, men de saǵan bir aqyl aıtaıynshy.
Muhıt. Aıta ǵoı.
Ǵalym. Mynaý Mádına deıtin naǵyz altyn qyz, sen osy altyn qaryndasyńdy meniń tabynar táńirim etýdiń jolyn tapsań ekeýimiz birdeı baqytty bolamyz.
Muhıt. Meniń qaryndasym senin de qaryndasyń emes pe?
Ǵalym. Mundaı jaqsy qyzdy qaryndas etý meniń qolymnan kelmeıdi.
Muhıt. Seniń qolyńnan kelmegende meniń qolymnan qalaı keledi?
Ǵalym. Ol ne sóz?
Muhıt. Solaı, baýyrym.
Ǵalym. Nemene solaı?
Muhıt. Sen ne oılasań men de sol oıdamyn.
Ǵalym. Sonda sen sheshesin áje etemin dep júrip qyzdyń ózine ǵashyq bolyp qaldyń ba?
Muhıt. Solaı sekildi.
Ǵalym. Mássaǵan. Sonda bul syryńdy Mádınanyń ózi seze me?
Muhıt. Bilmeımin, sezbeıtin sekildi.
Ǵalym. Endi qalaı sezdirmeksiń? Kúndiz qaryndasym, túnde qalyńdyǵym bol demeksiń be?
Muhıt. Sen meniń júregime tyrnaǵyńdy bulaı salýshy bolma.
Ǵalym. Búgingi qaryndasyn erteń qalyńdyǵyn bolyp shyǵa kelse el betine túkiredi, sonda qaıtesiń?
Muhıt. Óshir únińdi.
Ǵalym. Únimdi ǵana emes, endi seniń qasyńnan ózimdi de óshiremin. Zaýzat shesheıge sálem aıt, ózin týǵan sheshemdeı kórsem de balasyn ózimdeı kóre almadym, ol úshin aıyp etpesin. (Ketedi.)
Muhıt. Eı, seniń ózińe laıyq kórgeniń osy ma? (Ǵalymnyń sońynan júgiredi.) Toqtashy.
Baǵlannyń daýysy. Tyńdańyzdar tyńdańyzdar! Bizder ańsaı kútken teńizimizdiń sýyn búgin keshki saǵat altydan keshikpeı tatamyz.
Jastar (shýlap). Ýra!.. Ýra!..
Baǵlan. Shóldegenderge sol teńizdiń shattyǵy sýsyn bolsyn, sharshaǵandarǵa sol shattyq demeý bolsyn, salqyn túskenshe dem alyńdar. Oı, aınalaıyn balapandarym meniń. (Jastardyń Mádınadan basqalary lezde sahnadan joq bolady. Muhıt ketken jaǵynan bir kórpe men jastyq ákelip, jaıady da, soǵan jata ketedi, qolynda kitap.)
Mádına. Mynaý atańyzdyń jastyǵy ma?
Muhıt. Iá.
Mádına. Jasyna jeter me ekenmin, jastyǵyna men de jantaıaıynshy. (Qatarlasa jatady.) Mynaý ne kitap?
Muhıt. Eseneıdiń izbasary «Ulpandy» oqı bastapty.
Mádına. Sonda «Ulpany» kim boldy eken?
Muhıt. Onyń Ulpany kim ekeni belgili edi ǵoı.
Mádına. Men tiri turǵanda ol bola qoımas.
Muhıt. Aý, ýádemiz qaıda?
Mádına. Bilmeımin, qaıda qalǵanyn.
Muhıt. Sen qyz, ne sumdyqty bastadyń?
Mádına. Men de oqıyn, beri jaqyndańyzshy. Joq, ózińizdi emes, kitabyńyzdy jaqyndatyńyz. (Az ýaqyt ekeýi de únsiz, kitap oqyǵan bolyp jatyp ekeýi birine-biri urlana kóz tastaıdy.) Muhıt aǵaı, bir syr suraıyn aıtasyz ba?
Muhıt. Aıtaıyn.
Mádına. Jasyrmaısyz ǵoı.
Muhıt. Jasyratyn bolsam aıtaıyn demes edim ǵoı.
Mádına. Osy qyzdar sizdi nege maqtaıdy?
Muhıt. Astaǵypyralla, qaıdaǵy qyzdar?
Mádına. Instıtýttaǵy qyzdardyń munda kelgeni de, kelmegeni de bári, bári.
Muhıt. Sonda olar meni ne dep maqtaıdy?
Mádına. Aqylyna kórki saı, ádemi deıdi.
Muhıt. Meni ádemi dese ol qyzdardyń kózi qaraıǵan eken. Kózderi nelikten qaraıǵanyn el qyzdardyń ózinen sura, al men, jigitterdiń seni nege maqtaıtynyn suramaı-aq bilemin.
Mádına. Mazaǵyńyz bolsa da aıtyńyzshy, meni maqtaıtyn qaıdaǵy essizder?
Muhıt. Naǵyz esti jigitter.
Mádına. Qupıa bolmasa aıtyńyzshy, ol esti jigitter maqtaıtyndaı men sulýmyn ba?
Muhıt. Sulý emessiń, ǵajap súıkimdisiń.
Mádına. Ózińiz she, ózińiz de meni solaı deısiz be?
Muhıt. Solaı deıtin bolýym kerek, óıtkeni jigitterdiń bireýi saǵan qıqańdap, jymyńdap turǵanyn kórgende jynymnyń ustaıtyny sondaı, ony ıekten qaǵyp jiberip basyn aspanǵa ushyrǵym keledi.
Mádına. Oho!
Muhıt. Nemene, oho!
Mádına. Baıqańyz, Ǵalymnyń da basyn aspannan izdep júrmeıik.
Muhıt. Ony jónge ózim salamyn, sen aǵa deýmen jeńetin bol:
Mádına. Eger ol qıqańyn qoımasa men onyń sorpasyn qaınatamyn.
Muhıt. Sorpasyn emes, soryn qaınatamyn de.
Mádına. Oqasy joq, sorpasy sarqylsa sory qaınamaı qalmaıdy.
Muhıt. Sorpasyn qansha qaınatsań da ol seni súıe beredi, sonda qaıtesiń?
Mádına. Toqta, toqta... Siz meni aldaýratyp qaıda ákettińiz? Janaǵy suraýymnyń jaýaby qaıda?
Muhıt. Ol suraýdyń jaýabyn ózińniń júregińnen sura da qyzdar meni maqtaǵan shaqta ózińniń qandaı kúıde bolatynyńdy aıt.
Mádına. Betege ekenin bilmeımin, qyzdar sizdi maqtaı qalsa meniń júregim jana bastaıdy. Tipti, jylap jibere jazdaımyn. Ol qýlar sony sezedi de, meniń sizdi aǵa degenime senbeıdi.
Muhıt. Meniń shyn aǵa ekenime óziń senesiń be?
Mádına. Bilmeımin.
Muhıt. Bilmegeni qalaı?
Mádına. Senbeımin - aý deımin.
Muhıt. Nege?
Mádına. Sengim kelmeıdi.
Muhıt. E, endi bildim, sen qyzdyń keýdeńe perishteler uıalaı bastaǵan eken.
Mádına. Burynǵylardyń sózin siz de buzbaı sóıleńiz, olar «shaıtan uıalaǵan» deıdi.
Muhıt. Sendeı perishteniń keýdesine shaıtan uıalaı almaıdy.
Mádına. Óz keýdeńiz she?
Muhıt. Meniń keýdeme perishteler men shaıtandar talasýda. Qaısysy jeńeri ázir belgisiz.
Mádına. Órt bolyp janyp, ekeýin birdeı órtep jibersem qaıtedi. (Súıýge yńǵaılanady.)
Muhıt. Aý, men seniń aǵań emespin be?
Mádına. Joq, sen aǵa emessiń.
Muhıt. Mássaǵan, sen qyz birden shabýylǵa shyqtyń ǵoı, nege aǵa emespin?
Mádına. Sen aǵa emes, aǵadan da jaqyn birdeńesiń.
Muhıt. Birdeńe degen ne pále?
Mádına. Anyǵyn ózim de bilmeımin, áıteýir sen aǵa emessiń.
Muhıt. Eger sen qyz mamań ekeýmizdiń antymyzdy bulaı buzar bolsań menen jaqsylyq kútpegeısiń.
Mádına. Sen meni jazalamastan buryn óz jolyńdy taýyp al.
Muhıt. Ol ne sóz?
Mádına. Sen meniń mamamdy atada tospaq boldyń. Sol maqsatpen sen meni qaryndas etýdi syltaý ettiń. Ózinde ul bala joq bolǵandyqtan mamam seniń syltaýyńdy óziniń syltaýy etken edi, qazir ekeýiń de ne isteýdi bilmeı júrsińder. Qane, betime qara da beker deshi.
Muhıt. Eı, qyz, sen qyz emes, qyp-qyzyl áýlıesiń ǵoı óziń, sol áýlıeligiń úshin betińnen bir súısem qaıtedi?
Mádına. Súıme, tek demime demińdi tıgiz.
Muhıt. Demime demim tıgen soń júregiń janyp ketpeı me?
Mádına. Jansa jansynshy. (Muhıt oqtaılana bere toqtaıdy.)
Muhıt. Baısekeń kele jatyr, kózine túspeı jónel. (Mádına syrǵyp ketedi, Baısal keledi.)
Baısal. Oqy, balaqaı, oqy. Óziń úshin de oqy, men úshin de oqy, tek Baǵlan úshin oqyma.
Muhıt. Osy sapar atam ekeýlerińiz úshin oqyp jatar edim, jaqsy keldińiz. (Atyp turyp qol alysady.) Sol úshin sálemimdi qabyl alyńyz.
Baısal. Qudaıym balanyń bárin nege sendeı etip bermedi eken?
Muhıt. Ondaı artyq sózdi aıtpańyz, báribir qansha maqtasańyz da meniń qolymnan keleri siz sıaqty qarttardy esirkeý ǵana.
Baısal. Meni sen esirkemeı-aq qoı, balam, úkimettiń ózi esirkep meni kári-qurtańdardyń úıine qabyldaıtyn boldy.
Muhıt (tiksine). «Kári qurtańdardyń» úıine?
Baısal. Solaı, balam, jalǵyzdyqqa tóze almadym.
Muhıt. Atataı - aý, ne sumdyqty aıtyp tursyz?
Baısal. «Atataı?..» Bul dúnıede meni «ata» deıtin kim bar edi?
Muhıt (ashyna). Men barmyn, men!
Baısal. «Men, menmin» deıtin sen kim ediń?
Muhıt. Men sizdiń nemereńizbin.
Baısal. Ne-m-e-r-e?! Sen be maǵan nemere?
Baǵlan (sóıleı kiredi). Nemene, taqıańa tar kelip tur ma.
Baısal. Baǵlanym - aý, men ne estip turmyn?
Baǵlan. Ómirde estimegendi estidiń, endi kórmegenińdi kóresiń. Aldymen qolyńdy ákel. (Baısal ony qushaqtaı alady.)
Muhıt. Atashka, bul ataı, óz sózimen aıtqanda «kári qurtańdar úıine» ketetin bolypty.
Baǵlan. Jahannamnyń túbine nege ketpeıdi.
Baısal. Eı, tilińdi túbinen sýyryp alarmyn, tarta sóıle.
Baǵlan. Meniń tilim qashannan beri seniń shaqshannyń tyǵyny edi?
Baısal. Muhıtjan, myna jel perini biraz syǵymdap alaıyn, sen bara turshy.
Muhıt. Jel peri?
Baǵlan. Bar, biz sıaqty qart qurdastardyń qaljyń sózine qulaq salýshy bolma. (Muhıt ketedi. Baǵlan Baısaldy jelkeden nuqyp qalyp.) «Jel periń» ne - eı?
Baısal. Solaı dep «Shuǵylanyń» eli túgel shýlaýda. «Bir kezdegi maqtanymyz bolǵan Baǵlan bul kúnde mazaq bolyp jaırady. Jaıraǵany emeı nemene «jel peri» bolyp jas qatynnyń talaıyn jaılady», degen eldiń kúńkilinen búkil dala dúńkildeıdi. Tezirek úılenbeseń osy jaman ataǵyńnyń jalpaq elge jaıylatyn túri bar.
Baǵlan. O, ǵajap.
Baısal. Nemene ǵajap?
Baǵlan. Sen osy ótirikti adal nıetińmen aıtyp tursyń, men soǵan qaıranmyn.
Baısal. Aıtqanym ótirik bolsa da nıetimniń adal ekeni ras, meıliń sen, meıliń senbe.
Baǵlan. «Qaıranmyn» degenim sendim degenim emes pe?
Baısal. Seniń senimińe zárý bolyp otyrǵan joqpyn. Meniń esimdi alyp otyrǵan Muhıtjannyń jańaǵy bir sózi. Sol perishteniń qulaǵyna shalynsa eken.
Baǵlan. Onyń ózi perishte, sondyqtan ondaı tilekti tilemeseń de bolady.
Baısal. Sonda ol mendeı masyldy ne istemek?
Baǵlan. Onyń ne isteıtinin kezinde kórersiń, ázirshe meniń ne isteıtinimdi tyńda.
Baısal. Al tyńdadyq.
Baǵlan. Qarajat jaǵyń qandaı?
Baısal. Onyń saǵan keregi qansha?
Baǵlan. Maǵan emes saǵan kerek. Óıtkeni men ózim úshin ne istesem sen de óziń úshin sony isteısiń. Mysaly men ózimniń jaratylysymnan basqanyń bárin jańartamyn. Eń aldymen kıimder men kórpe-jastyqtardyń neshe túrin alamyn. Men ne alsam sen de sony alasyń. Aqshań jetpese menen qaryz alasyn da keıin óteısiń. Munyń bárinen ózińdi tez moıyndatý úshin aldymen eski-qusqylaryńdy túgel órteısiń.
Baısal. Sonan keıin.
Baǵlan. Sonan keıin kóship kelesin de myna úıge kiresiń, ázirshe ekeýmizge osy da jetedi, tek eski-qusqylarynyń jurnaǵy da kelmesin.
Baısal. Mundaı ǵajap qaıyrymdylyqtyń saǵan qashan, qalaı kelgenin bilýge bola ma?
Baǵlan. Óziń «qarttardyń únine» aryz berip kelgen túni kelgen-di. Sonan beri oılanyp, oılanǵan saıyn qınalǵanda tapqanym osy.
Baısal. Sonda qalaı, eki jarty bir bútin bolamyz ba?
Baǵlan. Men jaqyn arada túrli-túrli toılardyń tórteýin jasaımyn. Sol toılardan keıin bolashaǵymyzdy aıqyndap alamyz da endigi qalǵan ómirdi ekeýimiz birge ul-qyzdarymyzdyń alaqanynda ótkizemiz. Qashan qaıratyń sarqylǵansha sen solardyń baǵbany bolasyń.
Baısal. Qaıdaǵy? Kimniń?
Baǵlan. Erteńnen bastap qalamyzdyń irgesine opnaıtyn bolashaqtyń alma baǵy. Júr, sonyń irge qazyǵyn saǵan qaqqyzaıyn.
Baısal. Toqtashy, ishime syımaı barady. Jańaǵy kóp toıdyń ishinde óz toıyń joq pa?
Baǵlan. Endigi jasalatyn toılardyń bári meniń toıym. Meniń toıym seniń de toıyń.
Baısal. Baıaǵyda meniń bir naǵashym kóringen qyzdy meniń qalyńdyǵym dep júrip qatynsyz ótken eken, sonyń kerin kıgiń keldi me? Qaıda laǵyp kettiń?
Baǵlan. Meniń laqqanym seniń tapqanyń. Júr kettik.
Baısal. Qaıda?
Baǵlan. Munan bylaı men qaıda bolsam sen sondasyń.
Baǵlan. Adasyp ketpeımiz be?
Baısal. Adaspaǵanymyzben qartaıyp ketýimiz múmkin-aý, joldy qartaımaıtyn sen bastashy. (Ekeýi osylaı júre ázildesip ketedi. Óz oıymen júre alysyp Mádına kele jatyr.
Mádına. Ata... atashka... aıtýǵa qandaı tamasha... biraq papamdy saǵynǵandyqtan ba, men nege Baǵlan ataıdy «papa» degim kele beredi? Nege?.. Álde papam bolýyn tileımin be? Joq, ondaı tilek menen endi aýlaq bolar... aýlaq (Jerden tas alyp laqtyrady.) Aýlaq... (Muhıt keledi.)
Muhıt. Aý, japa-jalǵyz kimmen saıysyp tursyń?
Mádına. Soqtyqpashy.
Muhıt. Nege?
Mádına. Jylaǵym kelip tur.
Muhıt. Kel, qosylyp jylaıyq, tek sebebin aıt.
Mádına. Sebebi sensiń.
Muhıt. Onda kózińniń jasy tym arzan eken.
Mádına. Seniń menimen qosyla jylaǵan túriń osy ma?
Muhıt. Beri júr, kózimizdiń jasyn sheshelerimiz kórmesin. (Ketedi.)
Sahna az ýaqyt bos. Azdan soń Gákký men Zaýzat keledi.
Zaýzat. Meniń bar jaıym osy.
Gákký. Osynyń bárin sezdire otyryp, Zaýzatqa ruqsatyńyzdy berińiz desem, papań ne der eken?
Zaýzat. Onyń ne deıtinin bilemin, eger ol «shańyraǵyma óziń ıe bolsań aıtqanyńa kóneıin» dese ózińiz ne der ekensiz?
Gákký. Baǵlan aǵaı olaı deı qoımas, deı qalsa men óz shańyraǵymdy barlyq shańyraqtan bıik kóremin, dermin. Shynym solaı.
Zaýzat. Onda qudaǵıym bolyńyz.
Gákký. E, baýyrym, men kezbegen qıal qaldy deımisiń? Muhıttyń jaqsy bala ekenin bilgen kúnnen bastap onyń enesi bolýdy armandadym. Óıtkeni bul zamannyń qyzdaryna jaqsy jar tabýdyń ózi jarty álemge ıe bolǵanmen birdeı bolyp barady. Biraq ol armanymdy kókeıdegi kóne bir armanym jeńip ketti de Muhıttyń tilegin qabyldap, ony Mádınama «aǵa» degizdim. Qyzymnyń ony súıetinin sezsem de Muhıtqa bergen antymdy buza alatyn emespin. (Muhıtty qolynan jetekteı júgirip Mádına keledi.)
Zaýzat. O, meniń aıym men kúnim qabat keldi ǵoı, kelińdershi (Ekeýiniń betterinen súıedi.)
Muhıt. Aı men Kúnderińiz juldyz bolyp ketpesin, baıqańyzdar.
Mádına. Al, mamataılar, Muhıt aǵaı aıta beretin bolǵandy. Onyń sózine qulaq aspańyzdar da meni tyńdańyzdar. Zaýzat apa, bizge sizdiń bir tamshy sútińiz kerek boldy.
Zaýzat. Kúnim - aý, men áldeqashan sýalǵanmyn ǵoı.
Mádına. Ol qalaı? Sizden bes jas úlken mamamnyń súti bulaqtaı, sizde nege joq?
Zaýzat. Árkimniń jaratylysy ár túrli ǵoı.
Gákký. Sen qaıdaǵyny qaıdan shyǵaryp tursyń?
Mádına. Mamamnyń sizge bergeni óz súti emes, soǵan myna batyr senbeıdi. Ekeýimiz (ol egespen kelip turmyz.
Gákký. Men saǵan qashan sút bergen edim?
Muhıt. Keshirińiz, men sizdiń ózimdi balańyz kórip jatqan ár bir sózińizdi analyq aq sútińizdeı kórgim keledi.
Gákký. Endi túsindiń be?
Mádına. Joq, onysy meni qaryndas etý úshin tapqan syltaýy, meniń qaryndas bolǵym kelmeıdi.
Gákký. Nege? Ony janymdaı kóremin deıtiniń qaıda?
Mádına. Sol janymdaı kórgendikten qaryndasy bolmaqpyn.
Gákký. Sebep? (Mádına teris aınalady.)
Muhıt. Uly sózde uıat joq deısizder ǵoı, uıat ta bolsa sebebin men aıtaıyn. Bul qyzdyń qalyńdyq bolǵysy keledi.
Gákký. Kimge?
Muhıt. Maǵan. Al maǵan qalyńdyqtyń ázir keregi joq.
Mádına. Ótirik aıtady.
Zaýzat (kúlkiden qysyla sóılep). Nege keregi joq?
Muhıt. Men qashan atam úılengenshe úılenbeımin.
Zaýzat. Balam - aý, múmkin atań múlde úılenbes, sonda qaıtesiń?
Muhıt. Hege úılenbeıdi? Úılenedi, úılendiremiz. Mine, ózi de kele jatyr, qazir ortaǵa alamyz da kóndiremiz. Gákký apa, siz bastańyz, men qostaıyn myna ekeýi bizdi demeýshiler bolsyn. (Qolynda shıyrshyqtaǵan nota qaǵazy bar Baǵlan kele jatyr.)
Baǵlan (qolyndaǵy qaǵazyn anadaıdan aspandatyp). Balalar, men senderge mynandaı tozbaıtyn syılyq ákeldim. (Muhıt qarsy baryp onyń qolyndaǵy qaǵazdy alady.)
Muhıt. Bul ne?
Baǵlan. Bul senderdiń gımnderiń. Bizdiń erteńimiz búginge aınalyp erteń jetetin teńizge búgin jetetin boldyq, sender búkil úıirmeleriń bolyp erteńge deıin osyny jattaıtyn bolyńdar.
Muhıt. Bul buıryǵyńyz búgin-aq oryndalady. Onyń esesine siz osy turǵan tórteýimizdiń bir tilegimizdi qabyldańyz.
Baǵlan. Ol tilekterińdi keıin aıtarsyń, qazir bar da ana Baısal atańdy dárigerge jetkiz.
Muhıt. Ol baıǵusqa ne bop qaldy?
Baǵlan. Seniń aıtqanyń ras eken, jeteýi ketip qalypty. Bir az kún aýrýhanaǵa jatqyzyp almasaq bolatyn emes.
Muhıt (Mádınaǵa). Kettik. (Mádına óte bere Baǵlannyń betinen súıe sala jóneledi.)
Baǵlan. Botam - aı, qatemdi betime qatty basty - aý, toqtashy.
Mádına. Kesh qaldyńyz. (Ketedi).
Baǵlan. Men bárinen keshiksem de sender birinen de keshikpeńdershi, balapandarym.
Gákký. Balanyń aldynda munsha kishireıdińiz, nendeı qate jasaǵan edińiz?
Baǵlan. Men onyń betinen súıetin kúndegi ádetimdi umytyp ketippin.
Gákký. Kúndegi ádetińizdi umytqandaı búgin ne bolǵan edi?
Baǵlan. Munyń jaýaby keıin. (Zaýzatqa.) Qalaı, balam, bastyq bolý basty qatyrý emes pe eken?
Zaýzat. Ázir baıqalmady.
Baǵlan. Jumysyń qalaı? Aýyrlaý emes pe?
Zaýzat. Ony da ázir baıqamadym.
Baǵlan. Bul men qýanatyn sózder, óziń jáı keldiń be?
Zaýzat. «Toı dese qý bas domalaıdy» degen ǵoı.
Baǵlan. Bul sózderiń qýantpady.
Zaýzat. Aǵat bolsa keshirińiz.
Baǵlan. Naǵyz toıdyń erteń ekenin, oǵan ózińniń aýyl aımaǵyńmen keletinińdi bile tura nege olaı dediń? Álde teńizimizge taǵar baıǵazyńdy qımaı, syltaý izdep keldiń be?
Zaýzat. Toıyńyzǵa ózimizden buryn baıǵazymyz keledi-aý deımin.
Baǵlan. Ol ne?
Zaýzat. Ózińizde ne joq bolsa sol.
Baǵlan. Ys joq bolsa sol?
Gákký. Áıel bolar, basqa kelinińiz túgel ǵoı.
Zaýzat. Joǵa, oıbaı. Qazir. (Ketedi.)
Gákký. Kelinińiz ózińizge qarap jaqsy ósipti.
Baǵlan. Ómirden kórgen úlken baqytymnyń biri osy.
Gákký. Sizdiń elden erekshe taǵy bir úlken baqyttylyǵyńyz, jaqsy adamdardyń bári dos ta, jaman adamdardyń bári qas eken.
Baǵlan. Qas kórinýi de baqyttylyq deımiz be?
Gákký. Jaman adamdardyń qas kórgeni jaqsy.
Baǵlan. Sonda qalaı, qasyqtap ta jaqsylyǵy bolǵany ma?
Gákký. Álbette, sol sıaqty jaqsylyqtyń da ózine tán jamanshylyǵy bar. Mysaly jastaıynan baǵy kúıgen Zaýzattyń jaqsy adam bola tura óz baǵyn ózi ómir boıy baılaýy jaqsylyqtan týǵan jamanshylyq.
Baǵlan. Munymen ne aıtpaqsyń?
Gákký. Meniń aıtarym tek nemereńiz Muhıttyń sózi ǵana. Sizden tileıtinim de sonyń tilegi. Ol sizge «ózgeniń júregin de óz júregińizdeı kórińiz» degen edi ǵoı. (Baǵlan aýyr oımen júrip ketedi. Gákký sál yńǵaısyzdanyp ne isterin bilmeı ár syltaýdy bir izdeıdi, aqyrynda qalyń dápterdi qolyna aldy.) Aıtpaqshy, myna bir dáptermen tezirek tanysyńyz.
Baǵlan. Ol ne?
Gákký. Bizder tereńnen tartylǵan sýdyń zárin syndyrmastan jer sýarýǵa bolmaıtynyn oılamappyz.
Baǵlan. Onda ne oılaǵanbyz?
Gákký. Ótkenge ókinbeıik, áli de kesh emes. Arman Muratbaevıchtiń aldyna búgingi qoıar birinshi máseleńiz osy. Ekinshisi...
Baǵlan. Ekinshisin qoıa tur, sonda bizdiń usynysymyz ne bolmaq?
Gákký. Kólemi shar aıaqtaı shaǵyn bolsa da ózi shalqar kóldeı shalqıtyn, astynan bir tamshy sý ótpeıtin, betinen sý ketpeıtin sý qoımasy kerek. Astynan tóseletin plenkasyna deıin eseptelgen bári de mynanyń ishinde. Ol kisi kelgenshe kóńilge toqyp alyńyz.
Baǵlan. Meni munda senimen birge jibergeni úshin qushaqtap turyp alǵys aıtamyn da bul dápterdi Armannyń óz qolyna beremin.
Gákký. Baıqańyz, kúlki bolyp júrmeńiz. (Qolynda shıyrshyqtalǵan cherteji bar Bekzat keledi.)
Bekzat (anadaıdan). Taǵy da sálem.
Baǵlan. Sálemge de maza bermediń - aý sen.
Bekzat. Endi qulaǵyńyzǵa maza bermeıtin boldym, sol úshin merýertten syrǵa taqqaly keldik.
Baǵlan. Sen qazaq emes pe ediń?
Bekzat. Naǵyzymyn.
Baǵlan. Endeshe qazaqtyń erkegi qulaǵyna syrǵa salmaıtynyn qalaı bilmeısiń?
Bekzat. Eger de Arman Muratbaevıchtyń nusqaýy boıynsha esigińizdiń aldyna fontan ornatsam, ol merýerttiń ǵajaıyp sıqyrly únimen kúndiz túni sybyrlap «jasara ber, jasara ber» dep tursa jek kórmessiz.
Baǵlan. Árıne, biraq...
Bekzat Biraǵyńyzdy qoıa turyńyz, «árıne» dedińiz, sol jetedi, qazir úıińizdiń irgesin qazýǵa kelgen mashına sol syrǵańyzdyń da ornyn ázirlep ketsin. (Chertejdi jaıyp.) Mynaǵan qarańyz da qalaǵan jerińizdi belgilep berińiz.
Baǵlan. «Merýert» degen sózdi bizdeıler úshin taýyp aıttyń, biraq onyń áıelderge ǵana jarasatynyn bilmeı, kóz aldyńdaǵy ıesin kórmeı adasqanyń qalaı?
Bekzat. Solaı deıtinińizdi ózim de sezip edim. Al, asyl táte, batyr aǵamyz ózine syılaǵan zamana syılyǵyn sizge syılady, buǵan ne deısiz?
Gákký. Batyr aǵamyz maǵan ózin syılasa da osylaı máz bolasyń ba?
Bekzat. Ondaı kún týa qalsa máz bolý az.
Gákký. Onda máziń máz emes eken. Sol sıaqty fontannyń da men úshin máni az. Qalaǵan jerińe ornata ber.
Baǵlan. Tabıǵattyń óz zańy bar, ol zańnyń eńkeıtetin erteńi bar, ony da oılaǵaısyń - aý.
Gákký. Ózińizdiń erteńińiz joq pa? Bar bolsa óz esigińizdiń aldyna nege ornattyrmaısyz?
Baǵlan. Men búgingi maqsatymmen birge erteńgi saǵynarymdy da jańartqym keledi.
Gákký. Sonda siz saǵynaryńyzdy meniń esigimnen izdemeksiz be?
Baǵlan. Esigińnen de, tórińnen de izdemekpin.
Gákký (chertejdy óz aldyna jaıyp). Onda alystan arbaspaı jaqynnan jaýlasaıyq.
Baǵlan. Astapyralla.
Gákký. Esigin meniń esigime qaratyp úıińizdi myna jerge saldyryńyz da fontandy eki úıge birdeı etip myna tusqa ornattyryńyz. Qalaı, buǵan da «astapyralla» deısiz be?
Baǵlan. Aqsarbas dermin.
Bekzat. Gákký tátemizdiń aıtqany siz úshin zań dep bilip, kete berýge ruqsat etińiz.
Baǵlan. Solaı dep jar salýyńa da ruqsat.
Bekzat. Mundaı jarastyqtyń jarshysy bolý men úshin úlken Ǵanıbet. Saý bolyńyzdar! Ásirese siz saý bolyńyz, asyl táte, Baǵlan aǵamyz úshin de saý bolyńyz.
Gákký. Suńqyldamaı jónelshi. (Bekzat ketedi. Ekinshi jaqtan qolynda bir býda júgeri, eki býda sorǵasy bar Zaýzat keledi.)
Gákký. Mynaý ózimizdiń súmbil shash, mynaý jalbyr shashtardy tanymadym.
Zaýzat. Bul jalbyr shashtardyń otany - Kanada. Jat elden kelse de jerimizdi jatsynbaı, boı túzep jaqsy ósip keledi. Myna bireýiniń aty - Iantar, mynasynyń aty - Sarsachı. Ekeýi de shólge tózimdi, ekeýi de bizdiń júgeriden ónimdi. Bir jazda úsh ret orýǵa keledi. Boıy úsh jarym metrge deıin, ónimi myń sentnerge deıin jetedi! Mynaý Iantar degeninde on segiz, jıyrma prosent qant bar. Sondyqtan mal jalǵyz talshyǵynda qaldyrmastan jalmap qoıady. Munyń balaýsa kezin jegen sıyrlardyń súti bulaq bolyp aǵady.
Gákký. Qansha maqtasań da shashaqtary sypyrǵyshqa uqsaıdy eken.
Baǵlan. Shashaqtary sypyrǵyshqa uqsaǵanymen sabaqtary súttiń qaımaǵy de.
Gákký. Myna bir jasyldaýy jasy ulǵaısa da qartaımaıtyn sizge uqsaıdy eken.
Baǵlan. Nesimen?
Gákký. Kesilse de jasyl túrin saqtap qalypty.
Baǵlan (ózine). Esem taǵy ketti-aý. (Zaýzatqa.) Balam, syılyqtaryń úshin kóp rahmet. Sorǵanyń men suraǵan tuqymyn ákelmeı óziniń bir býdasyn ákelgen sarańdyǵyńdy sezdim. Bir sarań dosymnyń «orynsyz myrzalyqtan oryndy sarańdyq jaqsy» degeni bar edi, sol aıtqandaı seniń dál mundaı sarańdyǵyńa da rızamyn, saý bol.
Zaýzat. Saý bolyńyz, Gákký táte, siz de.
Baǵlan (kenet oılana qalyp). Balam, sál aıaldashy. (Zaýzat ımene jaqyndaıdy. Baǵlan aýyr oımen uzaq teńseledi.) Men ákelik boryshtyń eń sońǵy, eń aýyryn etkeli turmyn. Otanymnyń, arymnyń aldyndaǵy boryshymdy taısalmastan talaı ótegen edim, seniń aldyńda ákelip osynaý boryshymdy óteýge kelgende qınalyp turǵan jaıym bar. Sol sebepti, sen qandaı jaqsy sóz aıtsań da ony tyńdaı alatyn hal mende joq. Sony esker de ún qatýshy bolma, tek menen estigenińdi Máýlenge dál jetkize bil:
Zaýzat (muny kútpegendeı). Papa!
Baǵlan. Ún qatýshy bolma dedim ǵoı. Men erteńgi teńizdiń toıynan keıin seniń toıyńdy ótkizemin. Máýlen ekeýiń soǵan ázir bolyńdar. Maǵan aıtaryńdy Gákkýge aıtatyn bol.
Zaýzat. Bir aýyz aıtar aryzym bar, tym bolmasa sony tyńdańyzshy.
Baǵlan. Ony da Gákkýge aıtqaısyń.
Zaýzat. Bul kisige bárin de aıtqanmyn.
Baǵlan. Oǵan aıtqanyń maǵan aıtqanyń. Qosh...
Zaýzat shegine - shegine baryp shyǵyp ketedi.
Gákký. Sizge bitken júrek bar adamǵa bitse dúnıe qandaı bolar edi?
Baǵlan. Ǵashyqtar dúnıesi bolar edi.
Gákký. Onyńyz ras, sondyqtan da men sońǵy kezde ózimnen góri sizdi kóbirek oılaıtyn bolyp kettim. Sol oılaýdan tapqanymdy aldyńyzǵa jaıyp salaıyn, aqylyńyzǵa salyp qarańyz.
Baǵlan. Únińde bir salqyn saryn bar, tilegińdi tejeı tursań qaıtedi.
Gákký. Shoshymańyz, sizge jaısyz tıetin tilekti aıtar shama mende qalǵan joq.
Baǵlan. Aqsarbas!
Gákký. Men sizdiń túzdegi kómekshińiz, úıdegi kútýshińiz, jantaısańyz jastyǵyńyz bolaıyn, tek kóńil mastyǵyn tilemeńiz. Pák kúıimizde óteıik ómirden. Osyǵan razy bolsańyz mine, qolym. (Qolyn usynady.)
Baǵlan (onyń qolyn aımalap). Ózińe belgili men saǵan ómir boıy qyzyǵýmen kelemin, biraq qansha qyzyqsam da nápsige erik bergen kezim boldy ma?
Gákký. Bolǵan joq, sondyqtan da men sizdi eshbir janǵa teńgergen emespin.
Baǵlan. Endeshe meni mahabbattyń maskúnemi kórip qorlama. Meniń bul dalaǵa kelgende tapqan baqytym - seni ózime, ózimdi saǵan úıretip aldym. Tipti ózimdi ózim sıqyrlap seniń júregińe baılap bergen sekildimin.
Gákký. Siz be, men be?
Baǵlan. Ekeýimiz de.
Gákký. Onda ekeýimiz de baqytty ekenbiz.
Baǵlan. Birine biri barlyq ystyq qanymen baılanǵan sol baqytty júrekter endi máńgi baılansyn. Ol úshin Muhıt pen Mádınany bolashaǵymyzdyń batpaıtyn kúni eteıik. Osy tilegimdi qabyl alsań, mini, búkil ómirim máńgi seniki.
Gákký (Baǵlannyń basyn qushaqtaı alady). Osy edi ǵoı meniń sizden kútkenim. (Osy kezde alystan «súıinshi, súıinshi!» degen daýys estiledi. Qol ustasa júgirip Muhıt pen Mádına keledi.)
Muhıt. Ata, bizder jerdiń betindegi tilegimizden buryn túbindegi teńizimizge jettik. Súıinshimizdi berińiz de jónelińiz, Arman Muratbaevıch sizderge tez kelsin dedi.
Baǵlan. Barymdy túgel alyńdar da shashý etip shashyńdar. (Mádınaǵa.) Mynaý ózińniń shesheńdeı pák jannyń jıyrma jyl boıy meniń júregimde saqtalyp kelgen saqınasy edi. Osy qasıetti saqına endi seniń neke saqınań bolsynshy. (Mádınaǵa usynady, Mádına sheshesine qaraıdy.)
Gákký. Atań aǵat aıtýdy bilmeıdi. Bergenin al da, aıtqanyn buljytpa. (Mádına saqınany alaryn alsa da ne isterin bilmeı tolqydy. Ańyrynda ony Muhıttyń qolyna salǵysy kelgen syńaı bildiredi.)
Muhıt. (qýanǵanynan ne derin bilmeı). Sizder quda boldyńyzdar ma?
Gákký. Bizder ómirde bardyń bárinen de qymbat, bárinen de jaqyn jandarmyz.
Baǵlan. Solaı, balam, joldaryńa hámanda nur jaýsyn.
Muhıt. Jasasyn bizdiń atamyz ben anamyz! (Ekeýin úıire jóneledi, Baǵlan bir qolymen Mádınany baýyryna qysady. Jańbyrlatyp kele jatqan Voljanka kórinedi. Sol Voljankadan jaýǵan jańbyrdyń astynda júıtkip júrgen jastarmen aralasady. Jańbyr kúsheıe túsedi.)
Shymyldyq.
You Might Also Like
