InfoHub Logo

Kún tas tóbede. Kúıdirip barady. Dolby jaılaýynyń, qapyryq ystyqtan tynysy taryla túskendeı. Alysta oınaǵan saǵym qalanyń beldeýden aq teńizge aınaldyryp jibergen. Qala aýada qalyqtap tur, birese joq bolyp ketedi, birese jarq etip kórinip qalady.

Dolby aýlynan shalǵaılaý jerde, qadala qaraǵan kún kózinen tozańy burqyrap kórinip jatqan keń dalada, shylbyrynan qazyqqa baılap ketken attaı bir jalǵyz aǵash tur.

Jetektegen jeti jasar balasy bar áıel qara jolmen kele jatyr. Kúnniń qaınatqan ystyǵyna shydaı almaı, pana izdegen olar jalǵyz aǵashqa buryldy. Jalǵyz aǵashtyń saıasynda ǵana ilbı soqqan samal bar. Kúnniń shaqyraıýynan záresi qalmaǵan dúnıeden bar raqat pen baqyt jalǵyz aǵashtyń saıasyna tyǵylypty.

— Apa, sý...

— Sý — dep zar qaqty bala. Kózden monshaqtap jas aqty, tuqylyn ustap kele jatqan áıel, qapyryqtan tynysy tarylyp, qarmanarǵa dármeni bolmaı jatqan sahraǵa muńaıa qaraı turyp:

— Jylama, balam, jylama! Jylaǵanyńdy bizdiń aýyldyń jaılaýyn qonys aýdaryp kelgenderge tartyp áperemin, ózimizdi qýǵan, saqal-murtyn kúzep tastaǵan, orys estip qalar da, seni alyp keter. Jylaı berseń, ol kelip qalady — dep balasyn qorqyta sóıledi.

Óziniń de jylaǵysy kep tur, biraq qapyryq keptirip jibergendeı-aq kózden jas shyqpaıdy...

Dolby jaılaýyndaǵy tóbeniń qonysqa jaıly betkeıinde — Kostomarovka poselkesi. Onda orys, qazaq kolhozdarynyń kolhozshylary turady.

Qarańǵylyq qoıýlana tústi. Tabıǵat uıqyǵa kiriskenimen, Kostomarovkanyń tańy jańa atyp, kúni shyǵyp kele jatqandaı qaýyrt qımyl ústinde. Ómir toqtalǵan joq, — qarańǵyda ómir sáýlesi erekshe kózge túspeı me!

Biz poselkege tún qarańǵylyǵyn jamylyp, daǵdaryssyz urlana kirdi.

Túngi saǵat 11.

Komsomoldardyń jumystan oralýyn tosyp otyrmyz. Áli joq.

— Olar jumys istep jatqanynda, bizdiń búıtip otyrǵanymyz bir túrli jarasymsyzdaý-aý — dep záreńdi MTS-ynyń pompolıty. Velıkanov qysylyp otyrǵanyn daýys reńinen tanytty.

Biz qyrmanǵa bet qoıdyq. Jol qysqartpaq jáne jaǵdaımen tanystyrmaq nıetpen Velıkanov:

— Kóktemgi egiste «Kishkene Dolbynyń» komsomoldary túgel báıge aldy. Astyqty qyrmannan elevatorǵa deıin komsomol dozorlarymen qalaı jetkizetinin óz kózimen kóretin, onyń ne ekenin sonda túsinesiń — dep bir túıip qoıdy.

Tańdanarlyq bar jaı, «Qyzyl áskerge» kelgende bizdi kolhozshylar jan-jaǵymyzdan qorshap alsa, al munda bizge eshkim nazar aýdarmaıdy, árqaısysy jurt turǵan alyp mashınanyń tetigi sıaqty óziniń jumysyn bilýde. Biraz aıaldasaq ta alaqtap, jumys adamdy nemese birge istegen jumys qarqynyn báseńdetken adamdy kóre almadyq. Bári de qaýyrt qımylda.

Áli kúnge deıin qyrman basyndaǵy bir qalyptan tanbaǵan qýanyshty eńbek shýy qulaǵymnan keter emes.

Biz komsomol tobynyń uıymdastyrýshysyn taýyp alyp, ágimeleskenimizde, ol:

— 1912 jyly patsha ozbyrshylary bizdi ata-mekenimizden qýyp, ony qonys aýdarýshy orystarǵa tartty. Biz bosap kettik. Sovet ókimeti ornaǵannan keıin biz týǵan jerge qaıta oraldyq, orystardyń ózi shaqyrdy. Kolhoz uıymdastyrdyq. Bizden buryn qurylǵan «Jańa ómir» kolhozy kóp kómektesip, jumys jaıyn túsinýge, kolhozdy nyǵaıtýǵa járdemdesti te berdi, kúni búginge deıin qolǵabystan tartynbaıdy - dep razy kóńildi tıegin aǵytyp, qoshemetin sezip teýip jiberdi.

Jınalysqa on úsh komsomol jınaldy.

Astyq orý, ony memleketke tapsyrý prosesi komsomol kúnimen baqylaýǵa alynǵan. Nurhan men Orynbek maıadan baý tastaıdy, Ábdilda kombaınǵa jem beredi. Qultaı — qaraýyl. Berdjýl, Ómirzaq — kombaınshy, Aımaqan — astyq brıgadıry. Kúlásh — molotılkada...

Komsomoldar osyndaı qyzý jumysta. Olardyń tirshiliginiń tutqasy — eńbek. Olar qas qaraıyp, kóz baılanǵanda bes mınýtqa jınalyp, kimniń ne jáne qansha istegenin talqyǵa salady. Artyq-kemdi saraptaıdy.

— Bizdiń komsomol uıasy — kolhozdaǵy eńbektiń uıytqysy, jaýynger shtaby! Óıtkeni bizde partıa uıasy joq - — deıdi kolhoz bastyǵy.

Biz dalaǵa shyqsaq, tań atyp keledi eken. Kombaınshy Ómirzaqtyń qora-qopsysy jalǵyz aǵashqa japsarlaı salynypty.

— Meniń ómirim esimnen ketpeıdi — dep bastady óziniń jarqyn sózin kombaınshy — ol kezde bul aýyl bolmaıtyn. Myna jalǵyz aǵash kóringen keń dalanyń ıesine uqsap japadan — jalǵyz turýshy edi. Áli esimde, 1912 jyly men sheshemmen jaıaýjalpy kele jatyp, qaınaǵan kún kezinen tasa izdep, osy jalǵyz aǵashtyń saıasyna tyǵylǵanym. Qazir men — kombaınshymyn, eki balam bar — dep kókiregin kere dem alyp, shattana toqtady.

— Júrińder,bizdikinen sýsyndap shyǵaıyq — dedi Ábdilda.

— Joq, bizdikine baraıyq. Qymyz bizdikinde de bar ǵoı — dedi Kúltaı jaırańdaı túsip.

— Kimde joq deısiń qymyz, odan da bizdiń tútin tútetken jerimizdi kórińder — dedi Berdjýl.

Qymyzdan tartylǵan ba qazaq balasy! Úı jaǵalap aýyldy túgel aralap shyqtyq. Saýynsyz otyrǵan, bıe baılamaǵan úı joq. Qoı-eshki, sıyr óriske ketkenimen, ir úıdiń esigi aldyndaǵy toq qozy, laq, buzaýlar aýyldyń, taryqpaı otyrǵandyǵy belgili sıaqty.

Biz úıden shyǵýǵa yńǵaılanǵanda. Óz qýanyshymen bizdiń aldymyzdy bógeı berdi.

— Qaraǵym, aýzymyz aqqa tıdi ǵoı. Kolhoz bergen qara sıyrymyz, janýar, aqtan taryqtyrar emes. Buǵan da shúkirshilik.

Qýanyshy qoınyna syımaǵan, baqytty ómirge eńkeıgen shaǵynda kez bolǵan ana kókiregin kótere túsip:

— Bıyl alǵan taǵy da úsh saýlyǵymyz bar — dep shyǵýǵa jol bergendeı boldy.

Jastar eńbekke attanǵanda, qart ana túlek túrlerinen kóz almaı, uzaq qarap turdy.

Orysshadan aýdarǵan — T. Kákishev.

Kókshetaý — Zerendi 1933.

---