Oqytý men oqýdaǵy jańa tásilder
Bıologıa páni muǵalimi Aıgýl Balgalıeva
Oqytý men oqýdaǵy jańa tásilder
Negizgi bólim
1. Oqý men oqytýdaǵy jańa tásilder.
1. 1. Ózgeriske bastaǵan – ádis - tásilder
1. 2. İs - tájirıbe
Qorytyndy
Kirispe
Búgingi tańda basty másele bolyp otyrǵan – jas urpaqtyń sapaly bilim alýy. Elbasymyz N. Á. Nazarbaev «Bilimdi, saýatty adamdar – bul HHİ ǵasyrdy adamzat damýynyń negizgi qozǵaýshy kúshi» degeniniń ózi – úlken kóregendiktiń belgisi. Bilim salasynyń damýy kóshinen qalmaı ilgerileý basty maqsatymyz. Sol kóshke ilese almasaq - bizge syn. Elimizdiń erteńi jas urpaqtyń qolynda.
«Mektep - keme, bilim - teńiz», «Bilim – gaýhar, baǵasy joq, nadandyq - kemel, daýasy joq» degendeı, bilim berý men bilim alýdaǵy dástúrli tásilder men jańa tásilder birimen - biri ushtasyp kemeldengende ǵana jaqsy, nátıjeli tabystarǵa jeteri anyq. Bilim men ǵylym kún saıyn emes, mınýt, sekýnd saıyn ǵaryshtap órkendegen 21 - ǵasyr jahandaný ǵasyrynda bilim berýdiń barlyq salalarynda: ınternet, kompúterlik júıe, qashyqtyqtan oqytý, mektepterde damý ústinde. Inovasıalyq oqytý tehnologıalary qoldanysqa paıdalanylǵan qazirgi ýaqytta bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásil, ıdeıalardy muǵalimder tolyq ári jan - jaqty ıgerý, izdeniste bolý, bilim berý men oqytýdyń qazirgi zamanǵy ádisterin bilý muǵalimniń kúndelikti jumysynda basty mindetke aınalýda. Máselen, bilim berý júıesine ınovasıalyq bilim berý standarty, qazirgi zamannyń taqaýryna saı jańa baǵdarlamalar qoldanylǵan saıyn muǵalimniń róli, jaýapkershiligi artyp, muǵalim ózi - ózi jan - jaqty kemeldengen tulǵa retinde kórsete bilý qajettigin sezinedi.
Qazirgi zaman talabyna saı bolashaq urpaqtyń oqyp bilim alýyn elimiz birinshi orynǵa qoıyp otyr. Bilim berý men bilim alýdaǵy atqarylatyn qarqyndy jumys ustazdaryń enshisinde ekeni aıtpasa da belgili. Osy oraıda uly pedagog Ýshınskııdiń «Bala – balqytylǵan altyn» degen qanatty sóz birden oıǵa túsedi. Balaǵa qalaı baǵyt berseń, solaı ósedi. Sondyqtan balanyń boıynda jaqsy qasıetterdiń bolýyna, olardyń jan - jaqty damýyn, rýhanı baı tulǵa qalyptastyra bilýimiz kerek. Oqytýdaǵy jańa tásilderdi paıdalana otyryp, oqýshy boıynda ózine degen senimdilik pen jaýapkershilikterdi damytý bolyp tabylady.
Orta bilim berý júıesinde álemdik joǵary deńgeıge qol jetkizgen anaǵurlym tanymal oqytý ádistemeleri arasynda syndarly teorıalyq oqýǵa negizdelgen tásil keń taralǵan. (Hattie, 2009).
Bul baǵdarlama – muǵalimniń bilim berý men oqytýdaǵy ádis - tásilderin ózgertýge jańa bastama bolyp otyr. Baǵdarlama syndarly oqytýǵa negizdelgen. Bul teorıa oqýshynyń tapsyrmany oryndaýda alǵan bilimderin burynǵy biletinderimen ushtastyrý bolyp tabylady. Oqýshy sabaq barysynda jan - jaqty damyp, synyptastarynan úırenedi, bir - birin úıretedi.
Negizgi bólim
Ózgeriske bastaǵan oqý men oqytýdaǵy ádis - tásilder
Oqytýdaǵy jańa tásilderdi engize otyryp men dástúrli oqytýdaǵy jalpy qabyldanǵan úlgilerdi, mysaly bilim berýdiń nátıjesi – baǵalaý, muǵalim oqýshydan kóbirek biledi, balalardy álsiz jáne kúshti dep bólý, sabaqta belsendi tulǵa – muǵalim sıaqty pikirlerdi ózgertý kerek ekendigin túsindim. Muǵalimderge arnalǵan nusqaýlyqta Pajares (1992) oqytý stılin tańdaý kezinde muǵalimniń bilimdiliginen góri ustanymǵa negizdelgen oı - toqtamdarynyń yqpaly kúshtirek dep sendiredi: oqytý úderisinde qalyptasqan kózqarastar muǵalimniń barlyq is - áreketterine áser etedi dep kórsetilgendeı eń bastysy muǵalimniń ustanymy, muǵalimniń ustanymdy ózgertý – muǵalimniń oqytýdaǵy áreketterin ózgertýge ákeledi. Djordj Bernard Shoý bylaı degen eken «Ózgerissiz ilgerileý múmkin emes, al óz kózqarasyn ózgerte almaıtyndar, eshteńeni de ózgerte almaıdy».
Óz is - tájirıbemde oqý men oqytýda san - qyrly ádis - tásilderdi qoldanýǵa bolǵandyǵyn bildim. Oqytýdaǵy jańa ádis tásildder mynadaı baǵyttardy qamtydy: josparlaýda, sabaq maqsatyn belgileýde, uıymdastyrýda, baǵalaýda, keri baılanysta kórinis taýyp jatty.
Dástúrli oqytýdyń ıdeıasy – daıyn bilim berýge negizdelgen. Bul týraly nusqaýlyqta balaı dep «Dástúrli stıl arqyly alynǵan bilim oqýshylardyń jınaqtaǵan ózge bilimderimen sińisip kete almaıdy. Sondyqtan mehanıkalyq este saqtaý, ústirt bilim alý jaǵdaılary oryn alady. Daıyn bilimdi berýge negizdelgen oqytý tásilderiniń bilimdi meńgerý bylaı tursyn, olar boıynsha tereń túsinik qalyptastyryp, bastapqy bilimdi jańa bilimmen ózara baılanystyrýǵa da múmkindik týdara bermeıtinin» tilge tıek etedi. (MAN, 6 bet) Al Djon Hettı (2009) «Orta bilim berý júıesinde álemdik joǵary deńgeıge qol jetkizgen anaǵurlym tanymal oqytý ádistemeleri arasynda syndarly (konstrýktıvti) teorıalyq oqytýǵa negizdelgen tásil keń taraǵan» dep atap kórsetken, syndarly oqytý teorıasynyń ıdeıasy oqýshylardyń oılaýyn damytý, olardyń burynǵy alǵan bilimderi men jańa nemese synyptaǵy túrli derek kózderinen, muǵalimnen, oqýlyqtan jáne dostarynan alǵan bilimderimen astastyryla júzege asady degen tujyrymǵa negizdeledi.
Sabaq maqsatyn belgileýdiń ózi men úshin jańalyq boldy. Dástúrli oqytýda oqytýdyń úsh maqsatyn bilimdilik, tárbıelik, damytýshylyq maqsattaryn qoıý qaı muǵalimge bolmasyn qıynǵa túskeni anyq. Dástúrli maqsattardyń sıpaty mynadaı jalpylama, naqty emes, shyndyqqa sáıkes emes, óte keń aýqymdy bolatyn. Qoıylǵan maqsatqa jetý - jetpeý dárejesi belgisiz bolyp qalady. Birinshi betpe bette tanysqan SMART maqsat bárimizdi de eleń etkizdi. Muǵalimderdiń sabaqtaǵy bilim berý áreketteriniń, oqýshylardyń biliminiń naqty ólshemi bolǵan bul maqsat qoıý tıimdiligin sabaq barysynda dáleldeı tústi. 1981 Djordj Doran engizgen Smart maqsat - spesıfıkalyq, naqtyly, ólsheýge bolatyn, qoljetimdi, shyndyqqa negizdelgen, belgili bir ýaqyt aralyǵymen shektelgen qasıetterimen sabaq maqsatynyń mánin asha tústi. Men tájirıbe kezinde sabaqtarymda mynadaı maqsattar qoıdym: Gıdranyń syrtqy qurylysyn anyqtaý, gıdranyń qozǵalýy, qorektenýi jáne titirkený qubylystary týraly úıretý.
Tolyq nusqasyn júkteý
Oqytý men oqýdaǵy jańa tásilder
Negizgi bólim
1. Oqý men oqytýdaǵy jańa tásilder.
1. 1. Ózgeriske bastaǵan – ádis - tásilder
1. 2. İs - tájirıbe
Qorytyndy
Kirispe
Búgingi tańda basty másele bolyp otyrǵan – jas urpaqtyń sapaly bilim alýy. Elbasymyz N. Á. Nazarbaev «Bilimdi, saýatty adamdar – bul HHİ ǵasyrdy adamzat damýynyń negizgi qozǵaýshy kúshi» degeniniń ózi – úlken kóregendiktiń belgisi. Bilim salasynyń damýy kóshinen qalmaı ilgerileý basty maqsatymyz. Sol kóshke ilese almasaq - bizge syn. Elimizdiń erteńi jas urpaqtyń qolynda.
«Mektep - keme, bilim - teńiz», «Bilim – gaýhar, baǵasy joq, nadandyq - kemel, daýasy joq» degendeı, bilim berý men bilim alýdaǵy dástúrli tásilder men jańa tásilder birimen - biri ushtasyp kemeldengende ǵana jaqsy, nátıjeli tabystarǵa jeteri anyq. Bilim men ǵylym kún saıyn emes, mınýt, sekýnd saıyn ǵaryshtap órkendegen 21 - ǵasyr jahandaný ǵasyrynda bilim berýdiń barlyq salalarynda: ınternet, kompúterlik júıe, qashyqtyqtan oqytý, mektepterde damý ústinde. Inovasıalyq oqytý tehnologıalary qoldanysqa paıdalanylǵan qazirgi ýaqytta bilim berý men bilim alýdaǵy jańa tásil, ıdeıalardy muǵalimder tolyq ári jan - jaqty ıgerý, izdeniste bolý, bilim berý men oqytýdyń qazirgi zamanǵy ádisterin bilý muǵalimniń kúndelikti jumysynda basty mindetke aınalýda. Máselen, bilim berý júıesine ınovasıalyq bilim berý standarty, qazirgi zamannyń taqaýryna saı jańa baǵdarlamalar qoldanylǵan saıyn muǵalimniń róli, jaýapkershiligi artyp, muǵalim ózi - ózi jan - jaqty kemeldengen tulǵa retinde kórsete bilý qajettigin sezinedi.
Qazirgi zaman talabyna saı bolashaq urpaqtyń oqyp bilim alýyn elimiz birinshi orynǵa qoıyp otyr. Bilim berý men bilim alýdaǵy atqarylatyn qarqyndy jumys ustazdaryń enshisinde ekeni aıtpasa da belgili. Osy oraıda uly pedagog Ýshınskııdiń «Bala – balqytylǵan altyn» degen qanatty sóz birden oıǵa túsedi. Balaǵa qalaı baǵyt berseń, solaı ósedi. Sondyqtan balanyń boıynda jaqsy qasıetterdiń bolýyna, olardyń jan - jaqty damýyn, rýhanı baı tulǵa qalyptastyra bilýimiz kerek. Oqytýdaǵy jańa tásilderdi paıdalana otyryp, oqýshy boıynda ózine degen senimdilik pen jaýapkershilikterdi damytý bolyp tabylady.
Orta bilim berý júıesinde álemdik joǵary deńgeıge qol jetkizgen anaǵurlym tanymal oqytý ádistemeleri arasynda syndarly teorıalyq oqýǵa negizdelgen tásil keń taralǵan. (Hattie, 2009).
Bul baǵdarlama – muǵalimniń bilim berý men oqytýdaǵy ádis - tásilderin ózgertýge jańa bastama bolyp otyr. Baǵdarlama syndarly oqytýǵa negizdelgen. Bul teorıa oqýshynyń tapsyrmany oryndaýda alǵan bilimderin burynǵy biletinderimen ushtastyrý bolyp tabylady. Oqýshy sabaq barysynda jan - jaqty damyp, synyptastarynan úırenedi, bir - birin úıretedi.
Negizgi bólim
Ózgeriske bastaǵan oqý men oqytýdaǵy ádis - tásilder
Oqytýdaǵy jańa tásilderdi engize otyryp men dástúrli oqytýdaǵy jalpy qabyldanǵan úlgilerdi, mysaly bilim berýdiń nátıjesi – baǵalaý, muǵalim oqýshydan kóbirek biledi, balalardy álsiz jáne kúshti dep bólý, sabaqta belsendi tulǵa – muǵalim sıaqty pikirlerdi ózgertý kerek ekendigin túsindim. Muǵalimderge arnalǵan nusqaýlyqta Pajares (1992) oqytý stılin tańdaý kezinde muǵalimniń bilimdiliginen góri ustanymǵa negizdelgen oı - toqtamdarynyń yqpaly kúshtirek dep sendiredi: oqytý úderisinde qalyptasqan kózqarastar muǵalimniń barlyq is - áreketterine áser etedi dep kórsetilgendeı eń bastysy muǵalimniń ustanymy, muǵalimniń ustanymdy ózgertý – muǵalimniń oqytýdaǵy áreketterin ózgertýge ákeledi. Djordj Bernard Shoý bylaı degen eken «Ózgerissiz ilgerileý múmkin emes, al óz kózqarasyn ózgerte almaıtyndar, eshteńeni de ózgerte almaıdy».
Óz is - tájirıbemde oqý men oqytýda san - qyrly ádis - tásilderdi qoldanýǵa bolǵandyǵyn bildim. Oqytýdaǵy jańa ádis tásildder mynadaı baǵyttardy qamtydy: josparlaýda, sabaq maqsatyn belgileýde, uıymdastyrýda, baǵalaýda, keri baılanysta kórinis taýyp jatty.
Dástúrli oqytýdyń ıdeıasy – daıyn bilim berýge negizdelgen. Bul týraly nusqaýlyqta balaı dep «Dástúrli stıl arqyly alynǵan bilim oqýshylardyń jınaqtaǵan ózge bilimderimen sińisip kete almaıdy. Sondyqtan mehanıkalyq este saqtaý, ústirt bilim alý jaǵdaılary oryn alady. Daıyn bilimdi berýge negizdelgen oqytý tásilderiniń bilimdi meńgerý bylaı tursyn, olar boıynsha tereń túsinik qalyptastyryp, bastapqy bilimdi jańa bilimmen ózara baılanystyrýǵa da múmkindik týdara bermeıtinin» tilge tıek etedi. (MAN, 6 bet) Al Djon Hettı (2009) «Orta bilim berý júıesinde álemdik joǵary deńgeıge qol jetkizgen anaǵurlym tanymal oqytý ádistemeleri arasynda syndarly (konstrýktıvti) teorıalyq oqytýǵa negizdelgen tásil keń taraǵan» dep atap kórsetken, syndarly oqytý teorıasynyń ıdeıasy oqýshylardyń oılaýyn damytý, olardyń burynǵy alǵan bilimderi men jańa nemese synyptaǵy túrli derek kózderinen, muǵalimnen, oqýlyqtan jáne dostarynan alǵan bilimderimen astastyryla júzege asady degen tujyrymǵa negizdeledi.
Sabaq maqsatyn belgileýdiń ózi men úshin jańalyq boldy. Dástúrli oqytýda oqytýdyń úsh maqsatyn bilimdilik, tárbıelik, damytýshylyq maqsattaryn qoıý qaı muǵalimge bolmasyn qıynǵa túskeni anyq. Dástúrli maqsattardyń sıpaty mynadaı jalpylama, naqty emes, shyndyqqa sáıkes emes, óte keń aýqymdy bolatyn. Qoıylǵan maqsatqa jetý - jetpeý dárejesi belgisiz bolyp qalady. Birinshi betpe bette tanysqan SMART maqsat bárimizdi de eleń etkizdi. Muǵalimderdiń sabaqtaǵy bilim berý áreketteriniń, oqýshylardyń biliminiń naqty ólshemi bolǵan bul maqsat qoıý tıimdiligin sabaq barysynda dáleldeı tústi. 1981 Djordj Doran engizgen Smart maqsat - spesıfıkalyq, naqtyly, ólsheýge bolatyn, qoljetimdi, shyndyqqa negizdelgen, belgili bir ýaqyt aralyǵymen shektelgen qasıetterimen sabaq maqsatynyń mánin asha tústi. Men tájirıbe kezinde sabaqtarymda mynadaı maqsattar qoıdym: Gıdranyń syrtqy qurylysyn anyqtaý, gıdranyń qozǵalýy, qorektenýi jáne titirkený qubylystary týraly úıretý.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
