Qozǵashy bir áńgime aýyl jaıly...
Mańǵystaý oblysy, Beıneý aýdany,
Abaı atyndaǵy orta mektebi
Tarıh pániniń muǵalimi Mýsaeva Kamshat
Ashyq tárbıe saǵatynyń jospary
Taqyryby: «Qozǵashy bir áńgime aýyl jaıly.....»
Maqsaty: Óz aýylymyzdyń tarıhyn, mádenıetin tereń bilý, týǵan topyraǵymyzdan shyqqan óner adamdaryn qurmet tutý, bilgenimizdi ortaǵa salyp, topqa bólinip, bilimimizdi básekege salý.
Kórnekilikter: Slaıdtar, qorjyn, asyq, aýyl kórnisiniń sýretteri, kitaptar, jýrnal, t. b.
Tárbıe saǵatynyń júrisi:
Muǵalimniń kirispe sózi: Qurmetti ustazdar, oqýshylar! Bıyl Astananyń 15 - jyldyǵy, oblys jáne aýdanymyzdyń 40 - jyldyǵy ekeni belgili. Bul – úlken dúbirli mereke. Mine, sol toıdyń betashary retinde «Qozǵashy bir áńgime aýyl jaıly.....» taqyrybynda ashyq tárbıe saǵatyn ótkizgeli otyrmyz.
Pende shirkinniń bári asqaq, bári tákappar ǵoı. Eshkimge, eshteńege basyn ıip, keýdesin bastyra qoıǵysy kelmeıdi. Óıtkeni, qaı - qaısysy da rıasyz mahabbattan jaralyp, pák armannyń jetegine ilesip er jetip, ıgi tileýdiń sońynda tirshilik keship júr. Sóıtken shalqaq bas, shalqar kóńil nemeniń de aıaǵyn tartyp, basyn ıip ózin tómenshik etetin eki kúsh bar. Biri - Jer - Anasy, ekinshisi - óz Anasy. Anasy dúnıege ózin ákelip, mynaý jer betindegi azǵantaı tirshiliktiń yryzdyq - qýanyshyna ǵana ıe etip qoımaı, kúlli ózine deıingi jınaqtalyp qalyptasqan rýhanı enshiles etse, Jer anasy babasynan bastap búkil halqyn jaratyp qalyptastyryp, ornyqtyryp, osynaý ulan - asar álemniń qıa tartar kórinisiniń kóńil tartar qubylysynyń oı shıryǵyp, sana serpiler mán maǵynasynyń birine aınaldyrady. Sondyqtan da bolar, adam týǵan anasyna qandaı ózegin úzse, týǵan jerine de sondaı ózegin úzedi. Onyń aldynda amalsyz eshkimge ımeıtin asqaq basyn sol ekeýiniń aldynda ıedi,- deıdi zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy, Mańǵystaý topyraǵynan shyqqan qoǵam qaıratkeri Ábish Kekilbaev.
Búgingi tárbıe saǵatymyzda 2 top saıysqa túsedi, olar:
«Murager» jáne «Beıneý qyrandary»
Beıneý aýdany 1973 jyly naýryzda quryldy. Aýdan Atyraý, Aktóbe oblystarymen jáne Qaraqalpaqstan, Túrkmenstan memleketterimen shektesip jatqan, toǵyz joldyń torabynda ornalasqan. Keshe qumnyń ishinde turǵan shaǵyn ǵana eldi meken búgingi kúni ádemi túrge engen. Aldymen aýdanymyzdyń búgingi kelbetine kóz júgirtip, ekranǵa nazar aýdaraıyq(beınetaspa kórsetiledi).
Kirispe bólim. Vıktorınalyq suraqtar.
Zer salyp, kóńil bólińiz,
Kelesi suraq - jaýap bólimimiz.
1. Mańǵystaý oblysy qaı jyly quryldy(1973. 20. 03)
2. 1990 jylǵa deıin Mańǵystaý qaı oblystyń quramynda boldy(Atyraý)
3. Beıneý aýdanynda qazaqtarmen qatar qandaı ult ókilderi turady(orys, tatar, ýkraın )
4. Aýdanymyzdaǵy eldi mekenderdi ata(Aqjigit, Turysh, Eset, Tólep, Qyzylásker, Syńǵyrlaý)
5. Aýdanda 1985j 1. 07 bastap shyǵatyn gazetti ata(«Raýan»)
6. Beıneý oblys ortalyǵy Aqtaýdan qansha shaqyrym qashyqtyqta jatyr?(500km)
7. Mańǵystaý oblysynyń jalpy kólemi qansha jáne Qazaqstannyń qaı aımaǵynda ornalasqan?(QR - nyń ońt - bat. Kólemi 16, 7 mln ga )
8. Beıneý aýdanynyń jer kólemi qansha?(4, 05 ga)
9. Qazirgi kezde aýdan ákiminiń qyzmetin atqaryp otyrǵan kim?(B. Ázirhanov)
Negizgi bólim:
Muǵalim: Beıneýdegi qandaı tarıhı - mádenı eskertkishterdi bilesińder?
Oqýshylar: Eski Beıneý qorymy, Amanturly, Asaly - Kóketaı, Kórkembaı meshiti, Asaý - Baraq t. b.
El tarıhy urpaq úshin mańyzdy,
Ótken kúnnen aıtaıyn bir ańyzdy.
Asaly - Kóketaı, Beket Ata týraly ańyzdar aıtylady.
Mańǵystaý syndy ólkeniń armanda ketken ǵashyqtary Qurymsy men Kejek, Aqshora men Belturan, Asaly men Kóketaı, Qarabota men Dóńqara, Aqbóbek pen Qaıyp syndy ǵashyqtar týraly el aýzyndaǵy derekter men ańyzdar óte kóp. Solardyń biri Asaly - Kóketaı týraly ańyz aıtylady.
Beket Ata jas kezinde taǵdyr tarshylyǵymen ártúrli kúnkóris úshin jaqsyly - jamandy qaraketter istese kerek. Bir sapardan kele jatsa, ózennen óter kezde sý ishinen áýeli bir saýsaq kórinedi. Keıinnen bes saýsaq kórinedi. Ol batyp ketip, artynan otyz saýsaq kórinedi. Muny Beket Atadan basqa eshkim kórmeıdi.
Beket Ata aýylyna kelipti. Saparda kórgen qubylysty áıeline jorytypty. Bir saýsaq – bir Qudaıdy bil, bes saýsaq – bes ýaqyt namazyńdy, otyz saýsaq – otyz kún orazańdy umytpa,- degeni depti áıeli. Beket Ata ózge qaraketteriniń bárinen tyıylyp, izgilik, ımandylyq jolǵa endigi jerde birjola berilipti.
Muǵalim: Ósimdik pen janýarlar álemi,
Týǵan jerim, tabıǵatyń ádemi!- dep bizder endi aýylymyzda kezdesetin janýarlar men ósimdikter álemi týraly sóz qozǵaımyz. Oqýshylar ózderi daıyndaǵan gerbarıı jáne ósimdikterdi kórsetip(jýsan, adyraspan, sekseýil), solar týraly maǵlumat beredi.
Sońǵy bólim: Oqýshylar Beıneýdiń úsh arysy Ý. Qaıralapov, Jamanbaev, Jylqybaevtyń óleńderin, estelikterin aıtady.
Ýáıis Qaıralapov «Ústirtte»
Ústirttiń baryp, kórdiń be
Taqtaıdaı tegis dalasyn.
Ómirine mán berdiń be
Kórgende qaıran qalasyń.
Mezgildiń ózi bastaıtyn -
Árbir jyldyń kóktemi
Tabıǵat kilem tastaıtyn
Aınala tegis kóktedi.
Kilemdi qaıtsiń, batpaq shól
Shapshań – aq jınap altyn
Telmirip, jalpaq quba bel
Sarǵaıatyn da qalatyn.
Qarjaýbaı Jylqybaev «Kórisermiz kóktemde»
Atameken ejelden –
Syńǵyrlaýdyń balasy.
Kimderge qonys bolmaǵan
Saıy menen salasy
«Elim» dep munda erjetken
Qazaqtyń talaı balasy.
Nebir abzal jigitter
Halqynyń bolǵan panasy
Ábdibek Jamanbaev «Pana da bola biledi»
«Bala ǵoı» deımiz balany,
At ta joq basqa beretin
Baladan óser – danany
Kózde joq bizde kóretin
Bir kúni jaınap sol bala,
Eldiń shyqsa kógine.
«Bala ǵoı» deımiz sonda da,
«Dana deý» artyq kórine!
Oıanyp asyl armandar,
Uıqysyz máńgi óter – aý.
Eline bala bolǵandar,
Pana da bolar eken - aý.
«Maqal - sózdiń máıegi» deıdi dana halqymyz. Olaı bolsa 2 top maqal - mátel aıtyp jarysaıyq. Maqal - mátelder týǵan elge, jerge baılanysty bolýy kerek.
Qorytyndy sóz:«Jerge ter tógip, halyqqa qan tógip qyzmet etýden jalyqpa»- deıdi B. Momyshuly. Demek biz elimiz úshin eshteńeden aıanbaýymyz kerek eken.
Mine, balalar, búgingi tárbıe saǵatynda aýdanymyzdyń tarıhy, ósimdigi men janýarlary, aqyndary týraly biraz málimet aldyq dep oılaımyn. Bul áli de az. Sondyqtan málimetterdi tolyǵyraq bilgimiz kelse myna kitaptardy oqýǵa usynys beremin.
Shadmanov Baqytjan. Án «Beıneý».
Abaı atyndaǵy orta mektebi
Tarıh pániniń muǵalimi Mýsaeva Kamshat
Ashyq tárbıe saǵatynyń jospary
Taqyryby: «Qozǵashy bir áńgime aýyl jaıly.....»
Maqsaty: Óz aýylymyzdyń tarıhyn, mádenıetin tereń bilý, týǵan topyraǵymyzdan shyqqan óner adamdaryn qurmet tutý, bilgenimizdi ortaǵa salyp, topqa bólinip, bilimimizdi básekege salý.
Kórnekilikter: Slaıdtar, qorjyn, asyq, aýyl kórnisiniń sýretteri, kitaptar, jýrnal, t. b.
Tárbıe saǵatynyń júrisi:
Muǵalimniń kirispe sózi: Qurmetti ustazdar, oqýshylar! Bıyl Astananyń 15 - jyldyǵy, oblys jáne aýdanymyzdyń 40 - jyldyǵy ekeni belgili. Bul – úlken dúbirli mereke. Mine, sol toıdyń betashary retinde «Qozǵashy bir áńgime aýyl jaıly.....» taqyrybynda ashyq tárbıe saǵatyn ótkizgeli otyrmyz.
Pende shirkinniń bári asqaq, bári tákappar ǵoı. Eshkimge, eshteńege basyn ıip, keýdesin bastyra qoıǵysy kelmeıdi. Óıtkeni, qaı - qaısysy da rıasyz mahabbattan jaralyp, pák armannyń jetegine ilesip er jetip, ıgi tileýdiń sońynda tirshilik keship júr. Sóıtken shalqaq bas, shalqar kóńil nemeniń de aıaǵyn tartyp, basyn ıip ózin tómenshik etetin eki kúsh bar. Biri - Jer - Anasy, ekinshisi - óz Anasy. Anasy dúnıege ózin ákelip, mynaý jer betindegi azǵantaı tirshiliktiń yryzdyq - qýanyshyna ǵana ıe etip qoımaı, kúlli ózine deıingi jınaqtalyp qalyptasqan rýhanı enshiles etse, Jer anasy babasynan bastap búkil halqyn jaratyp qalyptastyryp, ornyqtyryp, osynaý ulan - asar álemniń qıa tartar kórinisiniń kóńil tartar qubylysynyń oı shıryǵyp, sana serpiler mán maǵynasynyń birine aınaldyrady. Sondyqtan da bolar, adam týǵan anasyna qandaı ózegin úzse, týǵan jerine de sondaı ózegin úzedi. Onyń aldynda amalsyz eshkimge ımeıtin asqaq basyn sol ekeýiniń aldynda ıedi,- deıdi zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy, Mańǵystaý topyraǵynan shyqqan qoǵam qaıratkeri Ábish Kekilbaev.
Búgingi tárbıe saǵatymyzda 2 top saıysqa túsedi, olar:
«Murager» jáne «Beıneý qyrandary»
Beıneý aýdany 1973 jyly naýryzda quryldy. Aýdan Atyraý, Aktóbe oblystarymen jáne Qaraqalpaqstan, Túrkmenstan memleketterimen shektesip jatqan, toǵyz joldyń torabynda ornalasqan. Keshe qumnyń ishinde turǵan shaǵyn ǵana eldi meken búgingi kúni ádemi túrge engen. Aldymen aýdanymyzdyń búgingi kelbetine kóz júgirtip, ekranǵa nazar aýdaraıyq(beınetaspa kórsetiledi).
Kirispe bólim. Vıktorınalyq suraqtar.
Zer salyp, kóńil bólińiz,
Kelesi suraq - jaýap bólimimiz.
1. Mańǵystaý oblysy qaı jyly quryldy(1973. 20. 03)
2. 1990 jylǵa deıin Mańǵystaý qaı oblystyń quramynda boldy(Atyraý)
3. Beıneý aýdanynda qazaqtarmen qatar qandaı ult ókilderi turady(orys, tatar, ýkraın )
4. Aýdanymyzdaǵy eldi mekenderdi ata(Aqjigit, Turysh, Eset, Tólep, Qyzylásker, Syńǵyrlaý)
5. Aýdanda 1985j 1. 07 bastap shyǵatyn gazetti ata(«Raýan»)
6. Beıneý oblys ortalyǵy Aqtaýdan qansha shaqyrym qashyqtyqta jatyr?(500km)
7. Mańǵystaý oblysynyń jalpy kólemi qansha jáne Qazaqstannyń qaı aımaǵynda ornalasqan?(QR - nyń ońt - bat. Kólemi 16, 7 mln ga )
8. Beıneý aýdanynyń jer kólemi qansha?(4, 05 ga)
9. Qazirgi kezde aýdan ákiminiń qyzmetin atqaryp otyrǵan kim?(B. Ázirhanov)
Negizgi bólim:
Muǵalim: Beıneýdegi qandaı tarıhı - mádenı eskertkishterdi bilesińder?
Oqýshylar: Eski Beıneý qorymy, Amanturly, Asaly - Kóketaı, Kórkembaı meshiti, Asaý - Baraq t. b.
El tarıhy urpaq úshin mańyzdy,
Ótken kúnnen aıtaıyn bir ańyzdy.
Asaly - Kóketaı, Beket Ata týraly ańyzdar aıtylady.
Mańǵystaý syndy ólkeniń armanda ketken ǵashyqtary Qurymsy men Kejek, Aqshora men Belturan, Asaly men Kóketaı, Qarabota men Dóńqara, Aqbóbek pen Qaıyp syndy ǵashyqtar týraly el aýzyndaǵy derekter men ańyzdar óte kóp. Solardyń biri Asaly - Kóketaı týraly ańyz aıtylady.
Beket Ata jas kezinde taǵdyr tarshylyǵymen ártúrli kúnkóris úshin jaqsyly - jamandy qaraketter istese kerek. Bir sapardan kele jatsa, ózennen óter kezde sý ishinen áýeli bir saýsaq kórinedi. Keıinnen bes saýsaq kórinedi. Ol batyp ketip, artynan otyz saýsaq kórinedi. Muny Beket Atadan basqa eshkim kórmeıdi.
Beket Ata aýylyna kelipti. Saparda kórgen qubylysty áıeline jorytypty. Bir saýsaq – bir Qudaıdy bil, bes saýsaq – bes ýaqyt namazyńdy, otyz saýsaq – otyz kún orazańdy umytpa,- degeni depti áıeli. Beket Ata ózge qaraketteriniń bárinen tyıylyp, izgilik, ımandylyq jolǵa endigi jerde birjola berilipti.
Muǵalim: Ósimdik pen janýarlar álemi,
Týǵan jerim, tabıǵatyń ádemi!- dep bizder endi aýylymyzda kezdesetin janýarlar men ósimdikter álemi týraly sóz qozǵaımyz. Oqýshylar ózderi daıyndaǵan gerbarıı jáne ósimdikterdi kórsetip(jýsan, adyraspan, sekseýil), solar týraly maǵlumat beredi.
Sońǵy bólim: Oqýshylar Beıneýdiń úsh arysy Ý. Qaıralapov, Jamanbaev, Jylqybaevtyń óleńderin, estelikterin aıtady.
Ýáıis Qaıralapov «Ústirtte»
Ústirttiń baryp, kórdiń be
Taqtaıdaı tegis dalasyn.
Ómirine mán berdiń be
Kórgende qaıran qalasyń.
Mezgildiń ózi bastaıtyn -
Árbir jyldyń kóktemi
Tabıǵat kilem tastaıtyn
Aınala tegis kóktedi.
Kilemdi qaıtsiń, batpaq shól
Shapshań – aq jınap altyn
Telmirip, jalpaq quba bel
Sarǵaıatyn da qalatyn.
Qarjaýbaı Jylqybaev «Kórisermiz kóktemde»
Atameken ejelden –
Syńǵyrlaýdyń balasy.
Kimderge qonys bolmaǵan
Saıy menen salasy
«Elim» dep munda erjetken
Qazaqtyń talaı balasy.
Nebir abzal jigitter
Halqynyń bolǵan panasy
Ábdibek Jamanbaev «Pana da bola biledi»
«Bala ǵoı» deımiz balany,
At ta joq basqa beretin
Baladan óser – danany
Kózde joq bizde kóretin
Bir kúni jaınap sol bala,
Eldiń shyqsa kógine.
«Bala ǵoı» deımiz sonda da,
«Dana deý» artyq kórine!
Oıanyp asyl armandar,
Uıqysyz máńgi óter – aý.
Eline bala bolǵandar,
Pana da bolar eken - aý.
«Maqal - sózdiń máıegi» deıdi dana halqymyz. Olaı bolsa 2 top maqal - mátel aıtyp jarysaıyq. Maqal - mátelder týǵan elge, jerge baılanysty bolýy kerek.
Qorytyndy sóz:«Jerge ter tógip, halyqqa qan tógip qyzmet etýden jalyqpa»- deıdi B. Momyshuly. Demek biz elimiz úshin eshteńeden aıanbaýymyz kerek eken.
Mine, balalar, búgingi tárbıe saǵatynda aýdanymyzdyń tarıhy, ósimdigi men janýarlary, aqyndary týraly biraz málimet aldyq dep oılaımyn. Bul áli de az. Sondyqtan málimetterdi tolyǵyraq bilgimiz kelse myna kitaptardy oqýǵa usynys beremin.
Shadmanov Baqytjan. Án «Beıneý».
You Might Also Like
-
Ibamen quıǵan shaıyna, kópshilik berse alǵysyn
