InfoHub Logo

Tehnıkalyq jáne qyzmet kórsetý eńbeginiń kadrlaryn daıarlaý eldiń turaqty ekonomıkalyq damýyn qamtamasyz etetin orta býyndy kásibı mamandar daıarlaý úshin negiz qalaıdy. Elimizdiń ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damý mindetteri aýqymynyń jedel qarqynymen ósýine baılanysty tehnıkalyq jáne qyzmet kórsetý eńbeginiń kadrlaryn daıarlaýda sapaly umtylystyń qajettiligi týyndap otyr. Osyǵan baılanysty elimizde zaman talabyna saı bilimdi, ozyq tehnologıalardy jetik meńgergen, kásibı bilikti jumysshy mamandar daıarlaýda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim beretin oqý oryndarynda úlken mindetter men talaptar júktelelip otyrǵany belgili.

Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý uıymdary ındýstrıalyq-ınnovasıalyq damytýdyń  memlekettik baǵdarlamasyn iske asyrýda erekshe ról atqarady. Qazirgi tańda kásiptik salada jan-jaqty bilimdi, bilikti, básekege qabiletti maman daıarlaý olardyń áleýmettik, kásiptik, ózindik jumys jasaı alý qabiletterin damytýmen belgilenedi.

Kásiptik bilim berdýdiń sapasyn odan ári jaqsartý jáne olar kásibı daıarlyǵyn jetildirý XXI ǵasyr deńgeıinde bilim berý men kásiptik daıarlaýdyń negizgi mindetteriniń bir bolyp tabylady.

Synı turǵydan oılaý-bilim berýdi damytý  úshin mańyzdy bolyp tabylatyn  eń basty pedagogıkalyq tehnologıa.

Synı turǵydan oılaý – baqylaýdyń,tájirıbeniń,oılaý men talqylaýdyń nátıjesinde alynǵan aqparatty oılaýǵa taldaýǵa jáne sıntezdeýge baǵyttalǵan pándik sheshim.

Synı turǵydan oılaý kóbinese qarsy pikir aıtýǵa, balamaly sheshimderdi qabyldaýǵa oılaý jáne is-áreketimizge jańa nemese túrlendirilgen tásilderdi engizýge  daıyn bolýǵa, uıymdastyrylǵan qoǵamdyq áreketterge jáne basqalardy synı turǵydan oılaýǵa baýlýdy bildiredi.

Synı turǵydan oılaý «oılaý týraly oılaný» dep sıpattalǵan. Olar qoldanatyn kez kelgen nysannyń artynda obektıvti nemese jetkilikti dárejede obektıvti emes normalarmen standarttar ǵana emes,sondaı-aq balanyń,damýy,oqýy jáne yntasy týraly túsinik,  sonymen qatar ózin-ózi baǵalaý,qabilettilik jáne kúsh-jiger sıaqty uǵymdarǵa qatysty qundylyqtar jatady. Ǵylymı zertteý nátıjelerine súıensek synı turǵydan oılaý stýdentterdiń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrýmen qatar olardyń bilim deńgeıleriniń kóterilýine yqpal etedi.  Men tájirıbelik  sabaqtarymdy ótkizý  barysynda osy synı turǵydan oılaý tehnologıasynyń ádis-tásilderin jıi qoldanamyn. Bul ádisti qoldanǵandaǵy maqsatym barlyq stýdentterdi taqyryp boıynsha óz oılaryn tolyq jetkizýge, synı oılaýyn damytýǵa, sabaqqa degen yntasyn arttyrýǵa yqpal etedi dep oılaımyn.

Syn turǵysynan oılaý  arqyly stýdentter belgili bir mazmunǵa syn turǵyda qarap mol aqparattar aǵymynan ózine qajettisin tańdap alýǵa, sanaly sheshim qabyldaýǵa, suraq qoıa bilýge, ár kez sol suraqqa jaýap izdeýge úırenedi,  oıy damıdy. Oqytýshy stýdenttiń bilim alýǵa baǵyttalǵan ás-áreketin baqylaı alady, baǵyt-baǵdar beredi. Stýdentter jańa sabaqty, aqparattardy óz betimen meńgeredi.

Dýaldy oqytý júıesi jóninde Elbasy N.Nazarbaetyń «Máńgilik el» bolýdy murat etken «Qazaqstan - 2050» Strategıasy» saıası mańyzy zor tarıhı Joldaýynda taıaýdaǵy 2-3 jylda dýaldyq, tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berýdiń ulttyq júıesiniń negizin qalyptastyrý kerektigi jáne keleshekte jastardyń tehnıkalyq bilim alýyn memlekettik kepildendirýge kóshýdi qarastyrý qajettiligi naqty aıtylyp ótti.

Kásiptik jáne tehnıkalyq bilim berýdi damytý, bilim berýdi dúnıejúzilik standarttarǵa sáıkestendirý óte mańyzdy másele, óıtkeni, ishki eńbek naryǵy jańa aqparattyq tehnologıalarmen qarýlanǵan kásiptik jáne tehnıkalyq bilimi bar óz kadrlarymyzben qamtamasyz etýdi talap etýde.

Inovasıalyq ekonomıkany qurastyrýdyń qajetti sharty bilim berý júıesin modernızasıalaý bolyp tabylady. Onyń basty faktory 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan kásiptik jáne tehnıkalyq bilim berýdi damytýdyń memlekettik baǵdarlamasy bolyp esepteledi. Kásiptik jáne tehnıkalyq bilim berýdiń zamanaýı úlgisin qurý baǵdarlamasynyń júıelik ózgeshelikterin negizi qalandy. Eńbek naryǵy sharttarynyń ózgerýin eskere otyryp bilikti mamandar daıyndaý júıesin qurýdaǵy áleýmettik seriktestikterdiń qurylymyn belsendi paıdalaný qajet. Kásiptik bilim berý salasynda áleýmettik seriktestiktiń baılanysy arqyly stýdentterdiń tańdaǵan mamandyq týraly túsinikterin qalyptasady, oqý posesinde alǵan teorıalyq bilimderin tájirıbede paıdalaný daǵdylaryn tereńdetedi, óndiristik jaǵdaıda sheshim qabyldaý  iskerligi qalyptasady.

Oqý ornyndary men jumys berýshilerdiń arasyndaǵy kelisim sharttardyń quramy:

- óndiristik tájirıbeden ótý;
- oqý oryndaǵy materıaldyq-tehnıkalyq bazany bekitý;
- túlekterdi jumyspen qamtý.

Dýaldyq júıe boıynsha oqytý stýdentterdiń kásibı bilikter men daǵdylardy, iskerlikterdi tikeleı jumys ornynda meńgerip, jan-jaqty kásibı damýyna múmkindik berip, túrli júıelerdiń – bilim, ǵylym, óndiristiń – ózara baılanysyn, ózara áserin, ózara kirigýin qamtamasyz etý arqyly kásiptik bilim berý júıesiniń sapasyn arttyratyndyǵy sózsiz.

Dýaldyq júıe óz máninde bilim berý mekemesi men óndiriste  qatar bilim alýdy bildiredi. Bilim berý teorıa men tájirıbeniń baılanysy prınsıpine negizdeledi. Dýaldyq júıede taraptardyń qarym-qatynasy tepe teńdik jáne ádildik prınsıpteri negizinde qurylady. Áleýmettik seriktestikke qatysýshylar oqytý nátıjesine ǵana emes, sonymen qatar oqytýdyń mazmunyna, onyń uıymdastyrylýyna múddeli. Stýdentterdi kepildikke ıe bolýǵa jáne básekege qabiletti maman bolýǵa, memlekettiń kásibı mamandardy daıarlaýǵa tapsyrystyń qalyptasýyna jáne oryndalýyna, óndiristiń ómirge jáne jumysqa jaqsy daıyndalǵan bilimdi mamandardyń kelýine, oqý ornynyń bilim berý qyzmetine suranystyń artýyna degen maqsattary oryndalady.

Mamandardy daıarlaý barysynda oqytýdyń dýaldy júıesi mańyzdy rol atqarady. Onyń ereksheligi sol, kásiptik oqytý úrdisiniń basym bóligi oqý ornynda emes, kásiporynda ótedi. Qazaqstandaǵy tehnıkalyq jáne kásiptik bilimdi jańǵyrtý úrdisin tereńdetýge dýaldy júıeni engizý úlken múmkindikter berdi. Oqý úrdisiniń barlyq deńgeılerinde sapaly, tıimdi áleýmettik daıyndyqtar joǵarylatyldy. Osy arqyly jahandyq bilim básekelestigindegi kásibı maman daıarlaýda kásibı sheberlikke, iskerlikke qol jetkizýge bolady. Sapasy joǵary bilimi bar urpaq tárbıeleý arqyly ǵana elimiz básekege qabiletti memleket bolatyny anyq.

Búgingi zaman talaby - jan-jaqty damyǵan, ózindik "meni" qalyptasqan "tulǵa" tárbıeleý. Stýdent "tulǵa" bolyp qalyptasýy úshin onyń boıynda túrli jaǵdaıattaǵy prob­lemany anyqtaýǵa, ózindik tujyrym jasaı bilýge, ózindik baǵalaýǵa, synı aqparattardy óz betimen tabýǵa, taldaýǵa logıkalyq operasıalardy qoldana otyryp dáleldeýge jalpy alǵanda jeke adamnyń quzirettilikteri qalyptasýy qajet.

Dýaldy júıemen oqytýdyń jetistigi kóp: 

Birinshiden, bitirýshi túlekterdiń jumysqa ornalasý kórsetkishi joǵary bolady, sebebi oqý barysynda óndirispen tyǵyz baılanysta bolǵan stýdent jumys berýshiniń barlyq talaptaryn ıgerip, meńgergen jumysshy maman bolady. 

Ekinshiden, jaqsy bilimdi, bolashaq jumysshy maman psıhologıalyq jaǵynan jańa ortaǵa beıimdelgen daıyn maman bolyp shyǵady. Óndiriste ózdiginen sheshim qabyldaı alady. Teorıa men tájirıbeni meńgerip, bekitilgen jumysqa degen jaýapkershilik sezimi joǵarylaıdy. Óndiriste bolǵandyqtan ujymmen jumys júrgizedi jáne óndiristegi jumystarǵa beıimdeledi. 

Úshinshiden, «tájirıbeden teorıaǵa» prınsıpimen jumys júredi, stýdent teorıalyq, ıaǵnı tekstpen aıtýdan góri, óndiristegi jaǵdaıattarǵa sáıkes jumys júrgizedi. Teorıadaǵy qıyndyq keletin termınder men esepterdi tájirıbe júzinde sheshedi. 

Tórtinshiden, jumys berýshiniń stýdentke bergen baǵasy daıyndalǵan mamannyń biliktiligimen baıqalady. Alǵashqy kúnnen bastap uzaq ýaqyt óndiriste jumysshy bolǵan stýdent, óziniń bilim men yntasyn kórsetedi.

Besinshi, oqytýshy tek qana teorıany ǵana meńgermeı, óndiristegi sońǵy jańalyqtardy bilip, zamanaýı talaptardy meńgeredi.

Altynshy, búdjettik shyǵyn azaıady, sebebi oqýǵa ketken shyǵynnyń biraz bóligi óndiriste bolǵandyqtan stýdent ony kúndelikti kórip, ıgeredi.

Joǵaryda atalǵan máselelerdiń barlyǵy dýaldy oqytý tehnologıasy engizilip, júzege asqan kezde qol jetkizetin nátıjeler. 

Dýaldy oqytý úderisinde synı turǵydan oılaý tehnologıasyn paıdalanýdyń mańyzy zor. Synı turǵydan oılaý- oqý men jazýdy damytý baǵdarlamasy. Stýdenttiń oqytýshymen, qatarlastarymen erkin sóılesýge, pikir talastyrýǵa, bir-biriniń oıyn tyńdaýǵa, qurmetteýge, qıyndyqty jeńýge baýlıtyn baǵdarlama.

Synı oılaýdaǵy stýdent áreketi:

Óz oıyn erkin jazý
Ózgeni tyńdaı bilý jáne kómektesý
Birlese áreket etý
Óz áreketin taldaý
Óz maqsatyn anyqtaý

Dýaldy úlgide syn turǵysynan oılaý baǵdarlamasy boıynsha  sabaq josparynyń kezeńderi:
Qyzyǵýshylyqty oıatý – burynǵy biletin jáne jańa bilimdi ushtastyrýdan turady.Úırenýshi jańa uǵymdardy, túsinikterdi, óziniń burynǵy bilimin jańa aqparatpen tolyqtyrady, keńeıte túsedi.Sondyqtan da, sabaq qarastyrylǵaly turǵan másele jaıly stýdent ne biledi, ne aıta alatyndyǵyn anyqtaýdan bastalady.

Maǵynany taný - úırenýshi jańa aqparatpen tanysady, taqyryp boıynsha jumys isteıdi, tapsyrmalar oryndaıdy. Onyń óz betimen jumys jasap, belsendilik kórsetýine jaǵdaı jasalady.

Oı-tolǵanys – baǵdarlamanyń úshinshi kezeńi. Kúndelikti oqytý úderisinde stýdenttiń tolǵanysyn uıymdastyrý, ózine, basqaǵa syn kózben qarap, baǵa berýge úıretedi. Stýdentter óz oılaryn, ózderi baıqaǵan aqparattardy óz sózderimen aıta alady. Bul satyda stýdentter bir-birimen áserli túrde oı almastyrý, oı túıistirý, óz úırený jolyn, kestesin jasaý maqsatynda basqalardyń ár túrli kestesin bilip úırenedi.

Oqytýdyń osyndaı jańa pedagogıkalyq tehnologıalaryn sabaqqa endirý búgingi tańda árbir ustazdyń basty maqsaty bolýy kerek. Sebebi, elimizge zaman talabyna saı qalyptan tys oılaı alatyn, shuǵyl sheshimder qabyldaı biletin, belsendi, shyǵarmashyl azamattar qajet. Sabaqta tek bilimdilik maqsattardy sheship qoımaı, balalardyń jekelik qasıetterin, qabiletterin damytýdyń joldaryn qarastyrýda dástúrli oqytý men damyta oqytýdyń aıyrmashylyǵyn salystyrý kestesi arqyly kórsetýge bolady. Oqytýshy bul júıemen jumys jasaǵanda, únemi stýdent sanasynda bolyp jatqan ózgeristerdi baqylap, onyń damýyn jan-jaqty zertteı otyryp, óz sabaqtaryn soǵan saı ózgertip otyrýy tıis.

Qoryta kelgende dýaldy oqytý jaǵdaıynda synı turǵydan taldaý júrgizý stýdentterdiń teorıada alǵan bilimin praktıkada paıdalanýyna jáne óz mamandyǵyn jetik bilýine múmkindik týǵyzady. Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý salasynda dýaldy oqytýǵa kóshý shákirtterimizdiń bilimdi jáne bilikti maman bolýynyń negizgi qozǵaýshy kúshi bolyp tabylady.

Paıdalanylǵan ádebıetter:

1. Bilim berý mekemesi basshylarynyń anyqtamalyǵy №11 (71) 2012 jyl
2.  N.Á. Nazarbaevtyń «Qazaqstan-2050» strategıasy – qalyptasqan memlekettiń jańa saıası baǵyty» atty Qazaqstan halqyna Joldaýy 2012 jyl
3. Qazaqstan Respýblıkasy bilim berýdi damytýdyń 2011-2020 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy
4. Egemen Qazaqstan gazeti, 7 aqpan 2013 jyl
5. Internet materıaldary
6. «Tehnıkalyq jáne kásiptik bilim» aqparattyq – ádistemelik jýrnal 2014 jyl

Malybaev Sharhan Seıdahmetovıch
Almaty oblysy, Balqash aýdany, Baqanas aýyly,
Baqanas agrarly–ındýstrıaldyq kolejiniń
óndiristik oqytý sheberi

---