Oqýshylardy shyǵarmashylyqqa baýlý ádistemesi
Ádebıettik oqý sabaǵynda oqýshylardy shyǵarmashylyqqa baýlý ádistemesi
Búgingi urpaq – tarıhı kezeńde ómir súrip, ulttyń, eldiń, jerdiń bolashaǵy úshin úlken jaýapkershilik mindetin arqalap otyrǵan urpaq.
Ǵasyrlar boıy babalarymyzdyń armanyna aınalǵan Táýelsizdigimizge qol jetkizip, egemendikti enshilegen urpaq. Olardyń bolashaqta ulttyq dástúr men salt - sanany berik saqtaıtyn, sanaly da parasatty bolyp ósýiniń bir kilti ustazda dep bilemiz.
Naǵyz ustaz qaı ǵasyrda da - ustaz bolyp qala bermek. Ustazǵa qoıylatyn talap men tilek qashan da ortaq. Ol - Bilimdilik, Imandylyq, Parasattylyq.
Jas urpaqtyń jańasha oılaýyna, olardyń birtutas dúnıetanymynyń qalyptasýyna álemdik sapa deńgeıindegi bilim, bilik, negizderin meńgerýine yqpal etetin jańasha bilim mazmunyn qurý - jalpy bilim berý júıesindegi ózekti máseleniń biri.
Jańa tıpti qazaq mektepterine óz halqynyń ádet - ǵurpyn, tarıhyn jaqsy biletin,
ómir aǵymyn jete túsinetin, oıshyl, bilimdi, jańalyqqa jany qumar ustazdar kerek.
Qazirgi tańda jas ustazdardyń qazaq tilin jetik meńgerse de, til baılyǵynyń jutańdyqtary seziledi. Sóz sóıleı bilý, ony shákirtterine jetkize bilý, sheshendik qabilet – ustazdyń eń basty qasıetteriniń biri.
Birinshi synyptan bastap oqýshyǵa til erekshelikterin, onyń qyry men syryn túsindirýimen qatar, onyń adamgershilikke baýlý jaqtaryn úıretip, úlkendi syılaý kishige qamqorlyq, baýyrmaldyq sıaqty asyl qasıetterin boıyna sińirýi kerek. Árqashan da ana tiliniń róli aıryqsha. Sondyqtan da halqymyz «Ana súti – boı ósiredi, ana tili - oı ósiredi»- degen.
Qazaq tili pániniń muǵalimi sóz óneriniń asyl qazynasyn jete meńgerýge jáne sol tilde ádebı taza sóıleýge mindetti.
Hİ ǵasyrdaǵy túrki ǵalymy Mahmut Qashqarı: «Tárbıe basy - til» dese, zamanymyzdyń belgili aqyny O. Súleımenov: «Adam taǵdyryn tárbıe sheshedi, tárbıe quraly - sóz» deıdi.
Jastardy tárbıeleýde onyń qudiretti kúshin paıdalanýdyń zor mańyzy bar. Eger tilge jete mán bere qarap, ana tilimizdiń barlyq baılyǵy sarqa paıdalansaq, bul mindetti abyroımen atqarýǵa bolady.
Táýelsizdik elimizge kózqarasty túbegeıli ózgertti, úlken betburys jasady. Jastardy oqytý, tárbıeleý qazirgi ómir aǵysyna beıimdeý ustazdar aldynda turǵan eń basty, jaýapty mindet.
Bilim berý - oqytý men tárbıeleýdiń úzdiksiz prosesi. Qazirgi kezde bilim berýdegi maqsat – jan - jaqty bilimdi, ómir súrýge beıim, ózindik oı - talǵamy bar, adamgershiligi joǵary qabiletti jeke tulǵany qalyptastyrý.
Qazaqstan Respýblıkasy «Bilim týraly» Zańynda qoǵamdy izgilendirý, ıaǵnı adamdar arasynda birin - biri syılaý, kómektesý, qamqorlyq jasaý sıaqty adamgershilik tárbıe negizderin oqýshynyń dúnıetanymdaǵy basty qundylyqtar retinde qalyptastyrý qajettiligi aıtylǵan.
Qazirgi tańda ózimniń sabaq ótkizý baǵytynda sabaqtyń sapasyn mazmunyn, ádisterin jańa deńgeıge múmkindigimizshe kóterýge tyrysamyn.
Sabaq - oqytýdy uıymdastyrýdyń negizgi formasy. Oqýshylardyń alatyn bilim sapasyn oqytý dárejesine táýeldi. Elimizdiń erteńi, órimtal urpaǵymyzdy óz ultyn súıý, ata - baba rýhyn, salt - dástúrin qurmetteýge úıretý ustazdyń mindeti. Ustazdyq sheberliktiń synǵa túsetin sáti de - osy kez. Oqýshy janyn dúr silkindirer qolaıly tyń derekter, oqıǵalar, estelikter muǵalimniń utymdy oı - pikirleri arqyly astasyp jatýy kerek.
Mine, sonda ǵana shyǵarmashylyq proseske bastaıtyn shyǵarmashylyq kóńil kúı týady. Sabaqta balalarǵa aýyr bolady dep keıbir teorıalyq – praktıkalyq mindetterden bas tarýǵa bolmaıdy.
Adamzat jınaǵan mádenı qundylyqtardyń bárinen oqýshyny beıtarap qaldyrmaı, sabaq maksımaldy tanym, bilim, bilik, daǵdyny damytýǵa qurylýy tıis.
Men ózim ádebıet sabaǵynda oqýshy boıyndaǵy ádebı shyǵarmashylyq qabiletti oıatýǵa túrtki retinde ár túrli ádistemelik tásilderdi oqytý – jańa tehnologıanyń ozyq ıdeıalaryn paıdalanyp, iske asyrýdy kún tártibine qoıdym.
Kórkem mátin boıynsha damytyla júrgiziletin shyǵarmashylyq jumystardyń túrlerin:
a) avtor stıline jaqyndap, elikteı otyryp shyǵarmashylyq jumys júrgizý,
á) kórkem mátin ishine avtorlyq ıdeıaǵa, oqıǵaǵa, keıipkerler tabıǵatyna ózgeris ákelmeıtindeı «óz mátinin» engizý,
b) keıipkerlerdiń mátinde joq monolog dıalogyn jazǵyzý,
v) mátindegi keıipkerlerdiń portretin ózi jasaý, týra minezdeýdi tolyqtyrý,
e) avtordyń shyǵarmasyndaǵydan basqadaı tyń kórkemdik sheshim tabý, oqıǵa qurý t. s. s.
Tolyq nusqasyn júkteý
Búgingi urpaq – tarıhı kezeńde ómir súrip, ulttyń, eldiń, jerdiń bolashaǵy úshin úlken jaýapkershilik mindetin arqalap otyrǵan urpaq.
Ǵasyrlar boıy babalarymyzdyń armanyna aınalǵan Táýelsizdigimizge qol jetkizip, egemendikti enshilegen urpaq. Olardyń bolashaqta ulttyq dástúr men salt - sanany berik saqtaıtyn, sanaly da parasatty bolyp ósýiniń bir kilti ustazda dep bilemiz.
Naǵyz ustaz qaı ǵasyrda da - ustaz bolyp qala bermek. Ustazǵa qoıylatyn talap men tilek qashan da ortaq. Ol - Bilimdilik, Imandylyq, Parasattylyq.
Jas urpaqtyń jańasha oılaýyna, olardyń birtutas dúnıetanymynyń qalyptasýyna álemdik sapa deńgeıindegi bilim, bilik, negizderin meńgerýine yqpal etetin jańasha bilim mazmunyn qurý - jalpy bilim berý júıesindegi ózekti máseleniń biri.
Jańa tıpti qazaq mektepterine óz halqynyń ádet - ǵurpyn, tarıhyn jaqsy biletin,
ómir aǵymyn jete túsinetin, oıshyl, bilimdi, jańalyqqa jany qumar ustazdar kerek.
Qazirgi tańda jas ustazdardyń qazaq tilin jetik meńgerse de, til baılyǵynyń jutańdyqtary seziledi. Sóz sóıleı bilý, ony shákirtterine jetkize bilý, sheshendik qabilet – ustazdyń eń basty qasıetteriniń biri.
Birinshi synyptan bastap oqýshyǵa til erekshelikterin, onyń qyry men syryn túsindirýimen qatar, onyń adamgershilikke baýlý jaqtaryn úıretip, úlkendi syılaý kishige qamqorlyq, baýyrmaldyq sıaqty asyl qasıetterin boıyna sińirýi kerek. Árqashan da ana tiliniń róli aıryqsha. Sondyqtan da halqymyz «Ana súti – boı ósiredi, ana tili - oı ósiredi»- degen.
Qazaq tili pániniń muǵalimi sóz óneriniń asyl qazynasyn jete meńgerýge jáne sol tilde ádebı taza sóıleýge mindetti.
Hİ ǵasyrdaǵy túrki ǵalymy Mahmut Qashqarı: «Tárbıe basy - til» dese, zamanymyzdyń belgili aqyny O. Súleımenov: «Adam taǵdyryn tárbıe sheshedi, tárbıe quraly - sóz» deıdi.
Jastardy tárbıeleýde onyń qudiretti kúshin paıdalanýdyń zor mańyzy bar. Eger tilge jete mán bere qarap, ana tilimizdiń barlyq baılyǵy sarqa paıdalansaq, bul mindetti abyroımen atqarýǵa bolady.
Táýelsizdik elimizge kózqarasty túbegeıli ózgertti, úlken betburys jasady. Jastardy oqytý, tárbıeleý qazirgi ómir aǵysyna beıimdeý ustazdar aldynda turǵan eń basty, jaýapty mindet.
Bilim berý - oqytý men tárbıeleýdiń úzdiksiz prosesi. Qazirgi kezde bilim berýdegi maqsat – jan - jaqty bilimdi, ómir súrýge beıim, ózindik oı - talǵamy bar, adamgershiligi joǵary qabiletti jeke tulǵany qalyptastyrý.
Qazaqstan Respýblıkasy «Bilim týraly» Zańynda qoǵamdy izgilendirý, ıaǵnı adamdar arasynda birin - biri syılaý, kómektesý, qamqorlyq jasaý sıaqty adamgershilik tárbıe negizderin oqýshynyń dúnıetanymdaǵy basty qundylyqtar retinde qalyptastyrý qajettiligi aıtylǵan.
Qazirgi tańda ózimniń sabaq ótkizý baǵytynda sabaqtyń sapasyn mazmunyn, ádisterin jańa deńgeıge múmkindigimizshe kóterýge tyrysamyn.
Sabaq - oqytýdy uıymdastyrýdyń negizgi formasy. Oqýshylardyń alatyn bilim sapasyn oqytý dárejesine táýeldi. Elimizdiń erteńi, órimtal urpaǵymyzdy óz ultyn súıý, ata - baba rýhyn, salt - dástúrin qurmetteýge úıretý ustazdyń mindeti. Ustazdyq sheberliktiń synǵa túsetin sáti de - osy kez. Oqýshy janyn dúr silkindirer qolaıly tyń derekter, oqıǵalar, estelikter muǵalimniń utymdy oı - pikirleri arqyly astasyp jatýy kerek.
Mine, sonda ǵana shyǵarmashylyq proseske bastaıtyn shyǵarmashylyq kóńil kúı týady. Sabaqta balalarǵa aýyr bolady dep keıbir teorıalyq – praktıkalyq mindetterden bas tarýǵa bolmaıdy.
Adamzat jınaǵan mádenı qundylyqtardyń bárinen oqýshyny beıtarap qaldyrmaı, sabaq maksımaldy tanym, bilim, bilik, daǵdyny damytýǵa qurylýy tıis.
Men ózim ádebıet sabaǵynda oqýshy boıyndaǵy ádebı shyǵarmashylyq qabiletti oıatýǵa túrtki retinde ár túrli ádistemelik tásilderdi oqytý – jańa tehnologıanyń ozyq ıdeıalaryn paıdalanyp, iske asyrýdy kún tártibine qoıdym.
Kórkem mátin boıynsha damytyla júrgiziletin shyǵarmashylyq jumystardyń túrlerin:
a) avtor stıline jaqyndap, elikteı otyryp shyǵarmashylyq jumys júrgizý,
á) kórkem mátin ishine avtorlyq ıdeıaǵa, oqıǵaǵa, keıipkerler tabıǵatyna ózgeris ákelmeıtindeı «óz mátinin» engizý,
b) keıipkerlerdiń mátinde joq monolog dıalogyn jazǵyzý,
v) mátindegi keıipkerlerdiń portretin ózi jasaý, týra minezdeýdi tolyqtyrý,
e) avtordyń shyǵarmasyndaǵydan basqadaı tyń kórkemdik sheshim tabý, oqıǵa qurý t. s. s.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
