InfoHub Logo

(Qastek haqynda)

1

Qastek ekeýmiz bir aýylda týyp qana qoıǵan joqpyz, ómir jolymyz da uqsas, sanaly ǵumyrdyń kóbin qatar keship kele jatqan jandarmyz.

Ekeýmiz Alakól aýdandyq gazetiniń redaksıasynda eki — úsh jyl birge qyzmet istedik. Osy jyldarda ol balalarǵa arnap óndirte jazyp júrdi de, "Arǵymaq" atalatyn tuńǵysh kitabyn shyǵardy.

Sol bir tusta "Baldyrǵan" jýrnalynda isteıtin Qadyr Myrzalıevpen jıi aralasyp, dos bolýy — Qastektiń balalar ádebıetine túbegeıli den qoıýyna birsypyra áser etti ǵoı deımin. Áıteýir, ol jattalýy jeńil, uǵymǵa ońaı, ońqaı asyqtaı oınaǵan jup — jumyr taqpaq, jańylpash, jumbaqtar, keıde tipti oqıǵasy birsydyrǵy tartymdy ertegiler jazyp, jıi-jıi jarıalap júrdi. Ózi de úbirli-shúbirli kóp balaly áýletten shyqqan, baǵban atasy Baıanbaı men áńgimeshil ájesi Úmithannyń baýyrynda ósken, ómiriniń kóbin týǵan aýylynda, el arasynda, quıma qulaq qarttarmen áńgime-dúken ishinde ótkizgen aqyn tildiń dámin, sazyn, qunaryn qandaı jaqsy bilse, eldiń turmys-saltyna, arǵy-bergi tarıhyna da barynsha suńǵyla, sodan da baryp onyń óleńderiniń ásirese ulttyq boıaýlary qanyq bolyp keledi. Bul rette aqynnyń burynyraq jaryq kórgen "Ásem álem" kitabyna júginip, sondaǵy jyrlardy sóz etpeı bolmaıtyn sıaqty.

Burynǵy birqatar jınaqtarynyń basyn qaıta biriktirgen bul kitap Qastek Baıanbaıdy búgingi balalar ádebıeti kórnekti ókilderiniń qataryna shyǵarǵanyn aldymen aıtýymyz kerek. Munda bári bar: balalyq shaqtan ózi kórip, kókiregine túıgen barlyq asyl oıy da, asqarly armany, ázili men ájýasy da bir-birimen zańdy jalǵasyp, tustasa birigip turǵan minezi bólek erekshe álemge kezigesiń.

Ol neni jazsa da ornyqty, oıly, qyzyqty etip jazady. Bala qyzyǵyna kúlesiń, orasholaq ıkemsizdigine kúıgelektigine kúıinesiń, renjısiń, ashýlanasyń, taǵy da máz bolyp, masaıraısyń — tek enjar qala almaısyń. Jylýy mol jol, shýaqty shýmaqtar, astarly ájýa, oınaqy áýen jaıbaraqat qaldyrmaıdy.

Jaılaý jaıyn kim bilgen,
Qaıran qalyp júrmin men.
Tekemetti túre sap,
Terip jeısiń búldirgen.

Ózimiz san kórgen taýdaǵy jaılaý, jan baspaǵan kókoraı shalǵyn kóz aldyńa kelip tura qalmaı ma? Al etnografıadan da habar beretin ǵıbraty mol kıiz úı, onyń ýyǵy men keregesi, túńligi men týyrlyǵy, shańyraǵy men kúldireýishi týraly óleńderdi oqyp kórińiz. Balaǵa ǵana emes, ulttyq dástúrdi, kóneden kele jatqan dúnıe men tirlikti umytyp bara jatqan ózimizge de bereri mol týyndylar emes pe?! Qaı — qaısysynda da biregeı tutasqan oı kıiz úı tikkendeı birte — birte boı kóterip, ajarlanyp, anyqtalyp sala beredi.

Qastektiń qalamger retindegi qarymyna, alymy men arynyna tereńdeı qanyǵa túsý úshin "Jol" kitabyna bir soqpaı bolmas edi. Seleýi, selkeýi múlde az, kileń bir qunarly topyraqta jaıqala ósken quraqtaı qulpyrǵan jyrlar arqyly aqynnyń ótken joly, ónegeli ómiri, kókeıkesti muńy, bárimizge aqtarar syry túp-túgel jarqyraı kelip, tutas bir tvorchestvolyq kúrdeli tirlik tulǵasy aıqyndalyp shyǵady. Bul kitap arqyly búgingi kúıinishi de, súıinishi de, arqa qarıtyn aıazy da, ottaı ystyǵy da bar barsha tirligimizdiń, sonyń bárin óz basynan da túgel ótkerip kele jatqan túıgeni mol, tilegeni kileń jaqsylyq bolyp keletin búgingi kún aqynynyń, sol arqyly óz zamandasymyzdyń telegeı taǵdyryna kýáger bolasyń. Aqyn azamattyń birte-birte óse túsken oıy túgel kórinip otyrady. "Syrtym men ishim" deıtin óleńinde ol:

Kórinbek joq ǵurpymda
Jurtqa júdeý pishinde,
Qýanyshym — syrtymda,
Qaıǵym bolsa — ishimde.
Joqpyn jaǵa jyrtýǵa,
Tekke kúıip-pisýge.
Bar sabyrym — syrtymda,
Ashý bolsa — ishimde, —

dep kelip:

Qyrym, syrym maqtaýly
Kórinse eken syrtymnan.
Al ishimde jatqandy
Jasyramyn jurtymnan,—

dep túıindeıdi. Bul álgi aıtqan ashshyly-tushshyly tirliktiń qyr-syryna qanyq azamattyń rýhanı berik ishki baılamy, ózi usynǵan shyndyqtyń shytyrman bir túıini dep bilemiz. Óleńde tini berik, tili taza adamnyń qalmynan shyqqandaı ǵana birtoǵa tutas portret bar.

Aqyn ár sózin shashaý shyǵarmaı, árdaıym oıyn jınaqy ustap, artyq álem-jálemsiz yqsham qaıyryp, tap-tuınaqtaı etip dál túıindep otyrady. Basqadan bir oqshaý ereksheligi de osy ma dep uǵam. "Ádeti" deıtin óleńde:

Týlaǵan teńizge qaraıtyn —
Tógetin aqynnyń ádeti.
Ózimen jaýyn teń sanaıtyn —
Jeńetin batyrdyń ádeti.
Qasyńa damylsyz janaıtyn —
Belgili pysyqtyń ádeti, —

deıdi ol. Eki-aq shýmaq óleńge bozbalanyń jarǵa degen bar meıiri, yqylas-ynta, qumarlyq — qushtarlyǵy syıyp tur. Mundaı bas-aıaǵy bútin shyqqan, ári sátti týyndylarynyń bárin atap jatý múmkin emes, áıtse de osy saryndas sypaıy kóńil kúıinen shymyrlap qaınap shyqqan "Ekinshi baqyt", "Sol kúnderim", "Oralý", "Suraqtar", "Dosymmen tanysym", "Adamdyq pen qasqyrlyq", "Taıaq", "Meniń anam", "Meniń ákem", "Balalyq", "Qus súti" sıaqty birqatar jyrlarǵa jurt nazaryn aýdarmaı ketý jáne obal sıaqty. Qastektiń aqyndyq kredosy da osy jyrlar arqyly aıqyn ashylady.

Bul bir jaǵy Qastektiń balalar aqyny retindegi qolmen ustatqandaı, naqpa-naqtyqqa tóselgen sheberligine de baılanysty bolsa kerek. Balalar óleńindegi basy artyq sózge sarańdyq, qashanda qıynnan qıystyrýǵa tyrysatyn qaǵıda, qalyptasqan daǵdy keıde Uzaq silteýge beıim taqyryptyń ózin de, az sózge kóp maǵyna syıdyryp otyryp, qysqa qaıyrýǵa ádettendiretin bolsa kerek. Áıteýir, sheberlikke daq túsirmes mundaı uǵymdy, utymdy jaǵyn quptaǵym keledi de turady. Minez — tirligindegi tıanaq, qunttylyqtyń ıisi ańqyǵan ár shyǵarmasynan aqynnyń ózin kórgendeı bolamyn.

Qastek Baıanbaı kórkem aýdarma salasynda da birqydyrý mol jumys atqarǵan oljaly tabysy bar aqyn. Sondyqtan da bolar, ol aýdarǵan E. Verharn, A. Isaakán, S. Mıhalkov, A. Barto, Semen Danılov, R. Rojdestvenskıı shyǵarmalary túpnusqadaǵy boıaýdan álsiremeı qazaq óleńińdeı jup-jumyr bolyp, qulpyra jutynyp shyqqan.

Kúni keshe kishkene oqyrmandar qolyna tıgen jańa kitaby — "Tátti sabaqta" da sol az sózge kóp maǵyna syıǵyzatyn, syrbaz, qyzyl sóz ben qysyr áńgimege sarań, oıǵa jomart aqyndy kórdik.

Qastek Baıanbaıdyń ádebı eńbegi ornymen baǵalanyp, oǵan Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń syılyǵy berildi. Aqyn jolynyń durystyǵy, qalamynyń qýattylyǵyna bul da úlken aıǵaq bola alady. Ol týraly shaǵyn ǵana pikirimizdi osylaı tujyrymdaı turaıyq...

2

Bala bolsyn meıli,
Dana bolsyn meıli.
Kindik kesken jerin
Altyn besik deıdi,—

dep jazǵan edi Qastek Baıanbaı óziniń bir eleńinde. Onyń da altyn besigi — týǵan aýyly Taldybulaq ekeni shúbásiz.

Aýyldy uzyna boıyna ortasynan taspadaı qaq tilip Taldybulaq atalatyn kishigirim ózen aǵyp jatar edi. Bala kezimizde turqy qysqa bola tura ol da bizge keń aıdyn darıadaı bolyp kórinetin. Jaz boıy sýyna túsemiz, tas arnasyna jasyrynǵan maıshabaǵyn aýlaımyz. Odan keıingi basty bir ermegimiz Qastektiń óz atasy Baıanbaı qarttyń alma baǵyn ańdý bolatyn. Almasy jańa túıindeı bastaǵannan-aq sol baqty jaǵalap, almasynyń qyzaryp kózge ilingeni bolsa, úzip — julyp ala berýge daıyn turýshy edik. Qastektiń uly ájesi Úmithan baqty bizden qorı ma, bizdi kók almadan qorı ma, áıteýir: "Oıbaı-aý, kókteı úzbesendershi, júgermekter. Osyny erteń sender jemeı, men tórkinime alyp keter dep pe edińder", — dep, óńkeı shıborbaı bizdi kórse, aldyna salyp qýalap júretini de esimde qalypty. O kisiniń tórkinin bizdiń el ekenin de úı-ishimniń áńgimesinen ańǵaryp qalǵam, sondyqtan da óz balalarynan góri, baqqa kirý "joryǵy" kezinde bárinen de men batylyraq qımyldaýshy edim.

Kók almadan tisimiz bekilip, júrek kilkı aınyǵan kezde aýyldy órlep áride kólbeı sozylǵan uzyn saıǵa túsýshi edik. Sol bir ańǵary keń uzyn saıdyń sol jaq qaptalynda ádeıi qoldan qashap jasalǵandaı tórt jaǵy túgel jumyr bıik jartas turatyn. Aýyl adamdary ony Kindiktas dep ataıdy. Jalǵyz ózi japanǵa ıelik etkendeı qasqaıyp dara turǵan sol tastyń túbine bir top bala jup jazbaı jıi barýshy edik. Bizden sál ǵana eresekteý (onyń ózi ol kezde 4 — 5 jasar, bizdiń aldymyz — 4, artymyz 2-3 jasar balalar edik) Qastektiń Kindiktasqa órmelemek bolyp or qyrynan bir baıqap kóretini bolatyn. Biraq qasqıǵan qara tas basyna órlep shyǵý qaıda! Ol bizge ertegilerde kezdesetin syry jumbaq sıqyrly ǵımarat sıaqty kórinýshi edi. Ústine bir shyǵyp, aınalaǵa kóz salyp qarasaq dep bárimiz de armandaıtynbyz. Biraq bıik qara tas aldyra qoımaıtyn.

Keıin Qastek sol sıqyrly qara tasqa shyqty ma, shyqpady ma, Kindiktas ústinde turyp tóńiregin shola aınalasyna qarady ma, joq pa, — o jaǵyn men bilmeıin. Kindiktas mańyna ózimniń aıaq baspaǵanyma da jarty ǵasyrdan asyp ketken eken. Sol jalǵyz jartastyń baıaǵy ornynda bar-joǵy da maǵan kúni búginge deıin beımálim.

Bul kúnderi ıisi qazaqqa belgili bolǵan áıgili de áıdik aqyn Qastek Baıanbaıdyń shyǵarmashylyq jolyna úńilsem — aq, meniń esime, nelikten ekeni belgisiz, Taldybulaq aýylynyń joǵarǵy jaǵyndaǵy sol Kindiktas túse beredi.

Túse beredi de, áli kúnge deıin: "Áı, endi me! Áı, osy joly ma!" — dep alaqanyna túkirip qoıyp, Kindiktasqa bir shyǵýǵa qumartyp tyrmysa órmelep bara jatqan bala Qastek elesteıdi kózime. Keıde qopańdap, bala kúndegideı qoltyǵynan demep, dosymnyń bıikke tez shyǵyp ketýine járdemdeskim de kelip turatyny bar.

Arman degenniń ózi de ár adamnyń tirliginde ústine bir jetip alýdy ańsaıtyn Kindiktas shyǵar dep oılaımyn. Qastek Baıanbaıdyń qanshama jyldar boıyna kúnine ashshy terin úgip otyryp móldirete jyr jazyp kele jatýy da sol bir bala kezde qumartqan Kindiktasynyń arqasy shyǵar. Kóz ushynda buldyrap kóriner bıik muraty bolmasa, kóp asýdan qalaı ońaı óte qoısyn — aý!

Ol jetken bıik, ol asqan asý kóp oqyrman úshin aldyra qoıýy qıyn, shoqtyǵyna shyǵara qoıýy ekitalaı sol bir kók tiregen Kindiktasqa uqsap kórinýi de múmkin. Áıteýir, Qastek jetken bıikke jetsem dep armandaǵan jastarǵa bul da bir nysana ekendigi kóńilge medeý. Jastar ǵana emes, qurbylar, turǵylastary ishinde de Qastektiń Kindiktasyna qyzyǵa qaraýshylar joq emes.

Ol ózi:

Men edim moıyl qara qulynymda,
Aınaldym búgin kelip býrylǵa.
Shań qaýyp kelem shaýyp top ishinde,
Qaqym joq qara joldan burylýǵa.
Ázirge jel qaıyqtaı jeńil denem,
Qansha ter qaldy deısiń tógilmegen.
Taqymyn qysyp alyp, uran salyp,
Arqamda atshym otyr Ómir degen,—

deıdi.

Arqaly aqynnyń bul sózine alyp — qosarymyz joq, aty boldyrmaı, arbasy búlinbeı, aman júre bersin deımiz tek qana.

3

Qastek Baıanbaıdyń ózi ustaǵan, áke deseń, aınymaıtyn qatyp qalǵan qatań qaǵıdasy bar. Basqamyz bolsaq, eshkimge zıany joq jerde kóńilshekte bolyp ketemiz, qataıyp otyryp, bireý kúle qarasa, jaıylyp sala beretin kezimiz de az bolmaıdy. Al Qastek ondaıǵa joq. Óz degeni bolmasa, aıtqanyńa ıip ákelip kóndirý áste qıyn. Sonysymen de qyzmet basynda otyrǵan kezde kóp adamdarǵa jaqpaı júrdi.

Jalyn" baspasynan kezekti bir kitabym jaryq kórmek edi. Kitap redaktory Serikbaı Ospanov oqyp shyǵyp, maqtaı otyryp qol qoıdy da, ári qaraı syrǵytty. Endi qoljazba poezıany qaraıtyn bas redaktordyń orynbasary Qastek Baıanbaıdyń aldyna barady. Ol biraz shuqshıyp qarady — aý deımin. Bir kúni Serikbaı: "Eki-úsh óleńińizdi alyp tastady degen", — degen habar aıtty. Bas-aıaǵy oılanyp jasalǵan kitap edi, "qaı óleńimdi jaratpady eken" dep, degbirim qalmaı, Qastekke jeteıin. Ásirese sol kezdiń ólshemimen asa táýir degen... "Bir aqboz at túsime kóp kiredi" deıtin óleńimdi alyp tastaǵany janyma qatty batty. "Oý, aǵaıyn, munyń qalaı!" — deımin ǵoı shyr-pyr bolyp. "Bolmaıdy, munda ultshyldyqtyń ıisi bar", — deıdi Qasekeń. "Al myna "Jeti ata jyrynyń" taqyrybyn nege ózgertip júrsiń?" — "Jeti ata " desek eskilik saryndy megzeıdi", — dep taǵy ketti. Olaı da bulaı úgittep, aǵaıynshylyq jolymen aınaldyryp kórdim, miz baǵyp jibı qoımady. Men de qatty ketip, endi kórmesteı bolyp-aq esigin qatty jaýyp shyǵa jóneldim — aý deımin.

Ekeýmiz sózge barysyp júrgende, álgi óleńder qoljazbamnyń birinshi danasynan alynbaı, sol qalpy terýge kete bergen eken.

Kitap endi-endi shyǵady — aý degen mólsherde korektýrasyn qarap edim, baıaǵy alyp tastalǵan óleńder de júr eken. Serikbaıdan surap edim: "Ózi jiberdi ǵoı deımin, esimde joq", — dedi.

Rıza bolyp kettim de, Qasekeńe baryp: "Yryldarsyń — qappassyń, menen jaqsy tappassyń" degen, basarazdyqty qoıaıyqshy osy, ekeýmizge ne jetpeı jatyr sonshama!" — dep tatýlyqqa shaqyrdym. Qaıtadan dostasyp ketip ek.

Araǵa kún salmaı alqynyp Serikbaı tur: "Oıbaı, Qasekeńe qol qoıdyrýǵa aparyp edim, baıaǵy óleńderdi nege alyp tastamaǵansyń dep, eki aıaǵymdy bir etikke tyqty. Alyp tastap, áreń qutyldym. Menen kórip júrmeńiz", — deıdi.

— Qap, keshe ǵana qaıta tatýlasyp em, asyǵystyq jasaǵan ekem-aý! — dedim qaljyńdap. — Meıli, ne istermiz. Kitap shyǵa bersin.

Sol sózimdi Serikbaı da shyp-shyrǵasyn shyǵarmaı qaz — qalpynda jetkizip barsa kerek, qaıyra bir kezikkende Qasekeń: "Sen tatýlasqanyńa ókinip júr deıdi ǵoı", — dep, salqyn amandasqan qalpy, qasymnan óte shyqty.

Bul da bolsa onyń alǵan betinen qaıtpaıtynyn, birbetkeıligin kórseter edi. "Aıttym — boldy!" — dep qatady da qalady. Iitem, jumsartam deýiń bos áýreshilik. Ol minezin bilgendikten, ókpeleýdi qoıǵam. Basqalar qalaı qaraıtynyn bile almadym. Ózi ásire adal adam ózgeden de sony talap etkisi keletini bolady. Bireýdiń ospadar qylyǵyn, óreskel ólermendigin kórse, odan birjola túńilip, qalǵan kóńil — shyqqan jan, qaıtyp burylmasy bar. Jurt qusap ótirik kólgirsip jatpaıdy. Bireýge jaǵady, bireýge jaqpaıdy. Oǵan bola ózi ustanǵan haq jolynan aınyp jatqan Qastek joq, birqalypty ógiz aıańmen jazaryn jazyp qoıyp, adal tirlik keshýde.

4

Qastek Baıanbaıdy bireýler sarańdar sapyna qosady. Keıde bir joq jerden prınsıpshil bola qalyp, qurby-qurdastarynyń yńǵaıyna jyǵyla qoımaıtyn, jetekke ermeıtin birmoıyn qylyǵyna qarap ta solaı deıtin bolar. Meniń ózim de sol pikirdi qýattap júrem. Bizdiń árirekten baryp qosylatyn naǵashyly — jıendigimiz de bar. Dostyǵymyz taǵy belgili. Birer jas kishiligimdi maldanyp, orynsyz adyrandaı erkelep ketetinim óz aldyna áńgime.

Tikeleı qaryz suraı baryp, qur qol qaıtqan kezderim de bolǵan. Ondaı renish-ókpeni maıda jyly sózben jibite qoıý da qıyn. Soǵan oraı jasaǵan birli-jarym erkeligim búgin eske túsip otyr.

Onda men Máskeýde oqyp júr edim. Orda buzar otyzdaǵy kezim ǵoı, aqsha degen qurǵyrdyń da birde jetip, birde jetispeı jatatyn kezi. Kezekti kanıkýldyń birinde Almatyǵa soǵyp, bireýlermen Kóktóbedegi restoranǵa barmaımyn ba. Qasymdaǵylar áıel joldastar edi, tartyna ma desem, bolmady, ártúrli taǵam, sırek ushyrasatyn ishimdikterge zakazdy ústi-ústine bergizip, biraz jerge bardyq — aý deımin. İshteı óz qaltamdy mólsherlep kórsem, áı, jete qoıatyn túri kórinbeıdi. Ótirik ishi aýyrǵan adam sıaqtanyp: "otyra turyńdar, qazir", — dep syrtqa shyqtym da, jandármen bir taksıdi ustaı sap, Qastektiń úıine tarttym. Mashınany syrtta qańtaryp qoıyp, aty-jóni joq kirip bardym da: "Maǵan 100 som bere turyńdar!" — dep, "otyr, sháı ish!" degenderine qaramaı, bergen aqshalaryn alyp, taıyp turdym. Restoran mázirine jetpeı qala ma dep qoryqpaı, syrttan myǵym basyp kirip, meniń bar-joǵymdy baıqamaı da qalǵan álgi serikterime qaıta qosyldym — aý. Kúnderdiń kúninde (araǵa alty-jeti aı túsip ketti ǵoı deımin) sol Almatyda taǵy bir jolyqqanda Qastek:

— Sáken, sen osy bizden azyn-aýlaq tıyn-teben alǵan sıaqty ediń, sony qaıtaratyn oıyń joq pa? — dep surady.

— Oı, Qaseke — aı, aǵaıyn adambyz. "Alysta júr ǵoı, qysylyp qalmasyn" dep jekjat — juraǵat qaltamyzǵa birdemelerin tyqqyshtap jatady, sondaıdyń bir joralǵysy shyǵar dep júrsem, bul ne degeniń, — deımin ǵoı men ázilge buryp.

— Áı, ózim de sony aıtady — aý deýshi edim, jaraıdy, endeshe, solaı-aq bolsyn! — degeni ǵoı Qasekeńniń.

Endi bir kúni Sabyrhan Asanov, Qoǵabaı Sársekeev, Tutqabaı Imanbekov sıaqty jigittermen bas qosyp qalyp, birimizdi birimiz qıyp kete almaı, onyń ústine, qalta túbi de qaǵylyp degendeı, kóshede daǵdaryp júrip aldyq. Otyzdan endi asqan, teńiz sýy tobyqtan kelmeıtin shaq. Qoǵabaı turyp qaltasyndaǵy ýaq tıyndaryn saldyrlatty da: "Qane, kimde qansha bar, shyǵaryńdar, bálkı, bir shólmekke jetip qalar", — dedi. Syldyr qaqqan kúmisi men baqyry bar, bir ýys tıyn qurastyryp, "Almaty" qonaqúıiniń segizinshi qabatyna kóterildik. Ol kezde basymyz qosyla qalsa, solaı qaraı tartatynbyz. Sol segizinshi qabattaǵy býfetke kirsek, oń jaqtaǵy buryshta, qasynda ol kezdegi jas jýrnalıs — jazýshy Káken Qazmın bar, Qastek otyr eken. Amandasa sala, býfetshi áıelge jaqyndap, daýysymdy qatty shyǵaryp: "Anaý otyrǵan qalpaqty kisi meniń dosym Qastek Baıanbaı degen áıgili aqyn. Sonyń esebinen bir shólmek konák bere ǵoı, ózi tóleıdi", — dep edim, tileýińdi bergir, tilge kelgen joq, suraǵanymdy aldymyzǵa qoıa saldy. Bárimizge teń etip quıyp, daýryǵysa turyp tartyp saldyq ta, sol jup jazbaǵan qalpymyzben syrtqa bettegen edik.

Ertesinde Qastek telefon soǵady. Daýysynda keıis bar:

— Seniń bul qaı qysastyǵyń! — deıdi sál býlyǵa sóılep. — Eger mende aqsha bolmaı qalsa, qaıter edim? Masqara emes pe? Aıtyp ketpeısiń be, tym bolmasa!?

— Qaseke-aý, árkimniń bir senetin adamy bolady. Sizde aqsha bolmaı qalady dep oılap kórgen joqpyn ǵoı men beıbaq. Onyń ústine, sampyldap qatty sóılep turdym emes pe? — deımin aqtalǵan bolyp.

Ol yzamen telefonyn tastaı saldy.

Qastek salynyp araq iship kórmegen adam. Birer aı, birer apta ishse boldy, aýyryp qalatyn da, bes-alty jyl boıy tatyp almaı ketetini bar. Sondaı bir ishpeı júrgen kezi edi. Ondaıda ózi kisikıiktenip, joldastaryna da kóp jolaı bermeıtin. Demalys kúni meni telefonmen taýyp aldy da: "Bir qupıam bar aıtatyn, kóshege shyǵyp ket!" — dedi.

Kóshede biraz qydyrystap júrgen boldyq. Qasekeń ashyla qoımady.

— Al ne aıtaıyn dep ediń? — deımin men.

— Júrshi, restoranǵa baraıyq, júz gramdatyp tamaq jibite otyryp aıtpasam, retin keltire alatyn emespin, — dedi ol.

Restoranda da boldyq. Biraz býfetterdi de aralap shyqtyq. Qasekeń bas shaıqap, úndeı qoımady. "Joq, sál qyzbasam, aıta alar emespin!" — deıdi taǵy. Men qyzyǵa túsem. Aqyry, qoıshy, oınasaq ta biraz jerge baryppyz degendeı, ekeýmiz de qyzara bórtken zamatta "qupıasyn" aıtqan boldy — aý. Qazan-oshaqtyń kezekti bir syldyry kezinde kelinshegine ókpelep úıden shyǵyp ketipti de, sony jaqyn bireýge aıtqysy kelgendegi áreketi eken bar bolǵany. "Túý, sony da sóz dep! — deımin men rıza bolmaı qalyp. — Biz ondaıdy kúnde kórip júrgen joqpyz ba?".

— Já, sen bir jarty konák al, sony isheıik te kóbeıeıik, — dedi ol.

— Oý, Qaseke, mende aqsha bolsa, kúni boıy seni shyǵyndatyp nem bar. Bizdiń qaltanyń túbi tesik bolatynyn bilesiń ǵoı, — deımin men.

— Endeshe, men 10 som berem. Keıin qaıtarasyń! — deıdi ol shegelep.

Álgi segizinshi qabatqa kóterilip, bir shólmek konák aldyq. İshkimiz de kelmeıdi. Sondaǵy bir orys jigitke quıyp berdik, tógildi, shashyldy. Beker rásýa boldy.

Kúnderden kún ótkende Qasekeń:

— Sáken — eı, sonaý bir kúni menen 10 som alyp ediń ǵoı, qaryz kúlip baryp, jylap qaıtatyn edi, qaıtarshy, — degeni.

İship júrse de umytpaǵanyna tańqalyp:

— Oý, aǵaıyn, ol on somǵa alǵanymyz bir jartylyq edi. Birazyn men, sonshamasyn sen, qalǵanyn qaıdaǵy bir qańǵybas orys ishti. Tógilgeni tógildi, shashylǵany shashyldy. Sol eseppen alǵanda tórtten birin, ıaǵnı 2 som 50 tıynyn qaıtaraıyn, — dedim miz baqpaı.

Ol qolyn bir siltedi de, qaıtyp lám-mım demesten jónine kete berdi.

Sońynan kúlip men qaldym.

Bizdiń aramyzda mundaı da qyzyqtar bolyp turady.

---