InfoHub Logo

Meniń Qadirbek Ýalıev deıtin dosym bar, qurdasym. Ózi de osal emes, belgili teatr synshysy, dramatýrg, aýdarmashy, jýrnalıs, áldeneshe kitap jazǵan qalamger, qoıshy, áıteýir, bir basyna jeterlik ataq-abyroıy bar áıgili azamat. Ol men ǵana emes, úlken-kishi demeı, qalam ustar aǵaıynnyń birazymen syılas dos, bárimen de ázili jarasyp júre beretini bar kóp sózdileý bolsa da, asa jaǵymdy jigit.

Ózi de qyzyq, keıde adam uǵyp bolmastaı arsalańdap keledi, ondaıda sózi de oıqy-shoıqy, qaljyńy da túıeden túskendeı dúńk etpe dókir bolyp jatady da, endi birde aıaq astynan jýasyp, qoı aýzynan shop almas momyn bireý bolyp shyǵa keledi. Mundaıda qaljyńy da jarasymdy shyǵyp, artyq aýys sózi de azaıa túsedi.

Bizdiń tanysýymyz da qyzyq. Qazaq ýnıversıtetiniń fılologıa fakúltetine túseıik dep emtıhan tapsyryp jatqanbyz. Ońda men óleń jazyp, jazǵandarymnyń birli — jarymy gazet-jýrnaldarda basylyp, óz qurbylarymnyń ishinde "dardaı" aqyn bolyp tanylyp qalǵan kezim edi. Qasyma jalpaq bet, shúńirek kózdeý palýan deneli jigit yrǵala basyp, shaıqaqtaı túsip keldi de:

— Tanysyp qoıaıyq, men Qaly Qadyr Ýálı degen bolam, — dedi

Sózi keńirdeginiń arjaǵynan bireý kórikpen basyp jatqandaı bolyp, til arasynan syzdyqtaı shyǵatyn saqaýlaý kórindi.

— Ne jazasyń, óleń be? — dedim men.

— Joq, men kınodramatýrgpin ǵoı, eki senarıim boıynsha kıno túsip jatyr, taǵy bir-ekeýin kınostýdıaǵa ótkizdim, — degeni álginiń.

Mássaǵan kerek bolsa!

Ózimshe "aqynmyn" dep mardymsyp-aq tur edim, aıaǵymdy jınaı qoıdym. Kınony dál osyndaı kisi jaza qoıady — aý degen oı úsh uıyqtasam túsime kirmes edi. "Mynaý bir dóı boldy-aý, shamasy!" — dep oıladym ishimnen. Biraq arsy — gúrsileý minezine qarap kóńil túkpirinde az-kem kúdik te qylt ete qalǵany ras.

Bu jigittiń taǵy bir tosyn qylyǵyna qazaq tilinen aýyzsha emtıhan tapsyrǵanda kýá boldym. Ol menen burynyraq bılet alyp, onysyn kóz júgirte tez qarap shyqty da, taltańdaı basyp baryp jaýap berýge oqtaldy. Ózi jaqsy oqyǵan neme bolýy kerek, gramatıkaǵa múdirmeı sýsyldatyp jaýap bere batady. Jaqsy jaýap berip otyrǵan adamǵa ustazdardyń da oń qabaq tanytyp, kidirip bara jatsa, aýyzyna sóz salǵysy kelip, demep jiberýge daıyn turatyn ádeti ǵoı. Qadirbek sondaı tasyrqaǵan bir tusta emtıhan alyp otyrǵan adam bir járdem jasaýǵa umsyna berip edi, bul: "Tss, — dep, saýsaqtaryn tarbıta alaqanyn muǵalimge qaraı kótergen kúıi, ornynan atyp turdy da, — Á, ıá! — dep qaıta otyryp, ári qaraı zýyldata jóneldi. "Jyndy ma, nemene ózi!" — dep oıladym men ishimnen.

Oqý bitirgennen keıingi biraz jylymyz ár jaqta ótti de, ol ekeýmiz qaıtyp jolyqpaı ketkenbiz...

Men keshirek baryp úılengen adammyn. Úılený toıymyz ótip, oryssha aıtqandaǵy "medovyı mesás" aıaqtala bere aýdandyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy bolyp isteıtin Toqtar Janǵozın deıtin dosym telefon soǵyp:

— Sáken, bizge obkomoldyń atynan eki jas jazýshy kelip edi, seni tanıdy eken, úıine ertip bar desedi, qazir baramyz, — dedi de, men olar kimder dep surap úlgermeı, trýbkany tastap jiberdi.

"E, kim de bolsa, kele kórermiz", — dep men qaldym.

Toqtar ertip kelgen jigitterdiń biri eski dos Qaırat Jumaǵalıev eken de, ekinshisi sol baıaǵy Qadirbek bolyp shyqty. Ózi ájeptáýir tolysyp, saqaıyp qalǵan. Aýzy-basyn túp-túgel jún-jún etip qaýǵadaı saqal qoıypty. Biraq minez — qulqy túk ózgermegen eken.

Jas kelinshegim ekeýmiz jik-japar bolyp, qýana qarsy alyp jatyrmyz. Qaırat qyzdaı syzylyp, yzdıǵan qalpynan aınymaıdy. Qadirbek balpyldap sóz arasynda: "Qaraǵym — aı, jaqsy bala ekensiń, biraq mynaý sıaqty oqymaǵan adamǵa qaıdan tap bolyp ediń?" — degeni ǵoı áıelime.

Sháı quıyp otyrǵan Márıa sasyp qaldy ma, bilmeımin, sál titirkene tistenip, selk etip:

— Qoıyńyz, o ne degenińiz, maǵan ózi QazGÝ — di bitirdim dep edi ǵoı, dep abyrjyp-aq qalǵany.

Munyń qaljyń ekenin Qaırat ekeýmiz qarqyldaı kúlýmen áreń uqtyrǵan boldyq.

Taǵy biraz otyrystan keıin asúıge qaraı shyǵyp ketken kelinshegimniń qaıta oralar tusyn kútip turyp, ótirik sybyrlaǵan bolyp maǵan:

— Áı, bul qaı qylyǵyń seniń? Almatyda shyryldap jatqan bala-shaǵań anaý, shubyrtyp jetemiz dep edi, biz ázer bastyq, uıat boldy ǵoı! — dep úzile sóıleı bergeni. Sybyrlaǵan bolady, onysy asúı túgil, aınaladaǵy kórshi-qolańǵa da estilerdeı dabyrlaı, dańǵyrlaı shyǵady.

Jańa túsken kelinshegim súlderi quryp, surlana túsip, stol basyna ázer ilikti... Kúlerimdi de, jylarymdy da bilmeı men qaldym.

Qonaqtar ketkesin, Márıany jubatar bir amalyn oılastyrýym qajet boldy. Qaırat: "Bul qurdas bolǵan soń, aýzyna kelgenin aıta beredi, ılanyp qalyp, kóńilińe alyp júrme!" — dep qatty-qatty shegelep ketken.

Zaıybymmen ońasha qalǵan sátte Qadirbektiń ıt terisin basyna qaptata silikpesin shyǵardym — aý bir: "Bul ózi qoıanshyq neme bir júrgen, — dedim. — Aýzyna kelgenin aıta beredi. Kózin kórmeımisiń — alaq — julaq etip oınaqshyp turǵan. Qaırat aıtty, jaqynda ǵana jyndyhanadan shyǵypty dep, qarsy kelseń, jyny qozyp ketedi eken. Sen ekeýimizdiń úndemegenimiz mundaı jaqsy bolar ma?"

Márıa degen bylaı da sózge aldanǵysh áıel. Álgindeı maıy tamǵan "shyndyqqa" senbeýge, ılanbaýǵa amaly qalmady.

Keıin Almatyǵa kóship kelgende de Qadirbekti kósheden kóre sap:

— Oıbaı, ana bir jyndy bar ǵoı, baıaǵy she, sol kele jatyr, júrshi bylaı, burylyp keteıik! — dep meni súıreı jónelgeni bar.

Keıin, bertinde meniń inim Seken sol Qadirbektiń Qarasýdaǵy úıin satyp alyp, esep aıyrysýǵa jeńgesin erte kúrmesin be. Basynda janyna bara almaı, alystan sóılep, oraǵyta oıqastaı synap kórdi de, birte-birte boıy úırenip, ári Kadirbektiń múláıim keziniń de kýási bolǵannan ba, boıy ábden úırenip aldy. Bir kúni Qadirbektiń "kempiri" Qymbat ekeýiniń áńgimesiniń sońyn estip qaldym. Márıam: "Qaıdan bileıin, jyndy degenge, ańqaý basym, shyn eken dep júrippin — aý", — dep sylq-sylq kúlip otyr eken, meni kóre áńgime sap tyıyldy. Biraq isimdi sóz etip otyrǵandary aıtpasa da túsinikti edi...

Tórt-bes jigit bas qosyp, araǵa ishimdik aralasyp, uzaq otyryp tarasqan túnderden keıingi bir kúni túski as isheıin dep "Qalamger" kafesine kirsem, Qadirbek otyr eken. Qasyna taıap kelgen meniń sálemimdi almaı, tyrjıyp — byrjıyp qıǵylyq saldy.

— Óı, saǵan ne bolǵan? — deıin men túkke túsinbeı.

Ol kópke deıin melshıe siresip, sóılemeı otyrdy da:

— Sáken, osy men saǵan ne istedim, sony aıtshy? — dedi qabaǵy túıe kirjıip.

— E, ne bolyp qalypty?

— Keshe ǵoı, áke-sheshemnen túk qoımaı boqtap, jurt aldynda masqaramdy shyǵardyń. Ne jazyǵym bar edi, sonshama jábirleıtindeı. Kóp bolsa, jazýshylar odaǵynyń múshesi emes deıtin shyǵarsyń, — dep kemsendeı me, kijine me, áıteýir basylar bolmady.

— Áı, qoı, qaıdaǵyny shyǵarmaı. Sap-saý júrip seni boqtap ne kórinipti maǵan, — deımin.

Sóıtse de abyrjı bastadym.

— Oıbaı-aý, jurt estip otyr ǵoı, olahı-bıllahı, tipti, ótirik deseń, mine, nan ustaıyn! — dep aldyndaǵy nannan bir úzip aldy.

Nan ustaıyn degendi estip men shyndap sasaıyn dedim. "Apyr-aı, shynymen bir sátke esimnen aıyrylyp qaldym ba eken, Qudaı uryp", — dep te oıladym.

— Keshegiler túgel estidi ǵoı, nanbasań, ortamyzda bolǵan Qastekten, Qoǵabaıdan sura, — dep ol da taqymdap qoıar emes. Qarap otyryp esim shyqty.

Qastekti izdep júrip áreń taýyp aldym da, kúmiljı otyryp jón-josyq suraımyn ǵoı endi. "Men Qadirbekke qashan tıisip júrmin? Ne dedim ózi?" — degen bolamyn.

— Eshteme bolǵan joq, sap-saý kúıimizde tarasqanbyz. Qaljyńdaǵan ǵoı, Qadirbekti bilmeısiń be, ne? — deıdi ol.

Qabaǵymdy barynsha qatty túıip alyp, "Qazaq ádebıeti" gazetindegi Qadirbekke keleıin endi men.

— Seniki ne, eı, osy, kisini sonsha kúıdirip? — deımin túıilip, — ázildiń de ólshemi bolmaıtyn ba, túge!

Ol yrjalańdap kúle beredi.

— It-aý, nan ustaǵanyń ne? Ony qalaı túsindik? — deımin men.

— E, nandy kúnde ustap, kúnde jep júrgen joqpyn ba, — deıdi ol beti búlk etpesten, sol yrjalańdaǵan qalpy.

Qurdas shirkinniń osyndaı da qaljyńy bolatynyn sonda baryp ańǵardym ǵoı men.

Endi óz aýzynan estigen bir áńgimege keleıin. Jazýshy Adam Mekebaev birde:

— Pesa jazsam dep edim, qalaı qaraısyń? — dep syr bólisedi ǵoı Qadirbekpen.

— E, jaz. Bul kúnde ıttiń uly ıtaqaı dramatýrg bolyp jatqan joq pa, solardan kembisiń. Biraq sen eń aldymen Gorohovodaskııdiń "Darmatýrgıa teorıasy" degen kitabyn oqyp al. Sonda pesa jazǵyshtardyń birazynyń enesin uryp jiberetin bolasyń, — dep kópshik qoıa qaıraıdy Qadirbek ony.

Adam da ańqaý jigit bilem, álgi kitapty Almatydaǵy kitap dúkenderinen izdep biraz sharlaıdy, tabannan taýsylyp kitaphanalardy kezedi. Joq. Aqyry ózine keldi.

— Álgi Gorohovodaskııdi tappadym. Ózinde bolsa, bershi, — deıdi ol.

— "Erteń "Qaırat" oınatyn edi, soǵan bılet al, stadıony Gorohovodaskııdiń ózi kelem degen, — deıdi Qadirbek.

Ekeýi fýtbol kórip otyrady. "Qaırattyń" shabýylshysy Gorohovodaskıı bir-eki dop engizip, aty stadıondy jańǵyrtady. — Gorohovodaskıı degen famılıa qulaǵynda ábden jattalyp qalǵan Adam alańǵa bir, Qadirbekke bir qarap, túkke túsine almaı, álek bolady ǵoı.

— Bul fýtbol degeniń de tolǵan drama ǵoı, á! — dep qoıady Qadirbek.

Sonda ǵana túsingen Adam ishteı jerge bir túkirip, óz jónine ketedi.

Qadirbek yrjalańdaı kúlip, oıyn kórip otyryp qapty.

---