InfoHub Logo

Beıneleý 6 synyp
Sabaq taqyryby: Oıý – órnekter túrleri
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdiligi: oqýshylarǵa oıý - órnek, onyń túrleri, jasalý joldary týraly maǵlumat berý. Oıýdyń maǵynasyn túsinip, jańa úlgilerin óz shyǵarmashylyǵynda oryndaý, oıýdy oıa bilýge úıretý.
2. Damytýshylyǵy: Oqýshylarǵa qaǵazdy qıý, búkteý, japsyrý tásilderin meńgertý; shyǵarmashylyq izdenisin damytý; ıkemdiligin, sabaqqa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý;
3. Tárbıeligi: oıý – órnek oıa otyryp, oqýshylardy sulýlyqqa, ásemdikke tárbıeleý; estetıkalyq talǵamyn arttyrý; qolónerge, eńbekke baýlý.
Ádisi: Suraq – jaýap, túsindirý.
Kórnekiligi: «Oıý – órnek túrleri» býkletti, «Oıý – órnektiń qoldanylýy» sýretti plakat, sózjumbaq – «Qolóner», test suraqtary.
Pánaralyq baılanys: eńbek.
Sabaqtyń barysy:

1. Uıymdastyrý kezeńi. Oqýshylardy sabaqqa daıyndaý. Jumys orynyn uıymdastyrý, qural – jabdyqtaryn túgendeý.

2. Jańa sabaq. Sabaq taqyrybyn habarlap, oıý – órnek týraly baıandaý.
Qazaqtyń ulttyq oıý - órnegi — qazaq jerin mekendegen kóshpeli taıpalar óneri áserimen ǵasyrlar boıy qalyptasyp, belgili bir júıege kelgen oıý - órnek túrleri. Ǵylymda oıý – órnekterdi 4 topqa bóledi. Olar: janýarlar tektes; ósimdik tektes; geometrıalyq jáne ǵaryshtyq dep bólinedi.

Qazaq oıýy, qazaqtyń oıý - órnegi — úı - jıhazdaryn, sándik, turmystyq buıymdar men kıimderdi naqyshtap bezendirýge qoldanylatyn órnekter. Jappaı damyǵan kezeńinde (19 ǵasyrdan keıin) qazaqtardyń úı jıhazdaryn áshekeıleýge keń kólemde qoldanǵan. Olardyń ishinde janýarlardyń syrtqy pishinine, múıizine, tyrnaǵyna, moınyna, tabanyna, t. b. múshesine uqsas oıý - órnekter halyq arasyna (zoomorftyq túr) keń taraǵan. Janýarlar tektes oıý - órnek kebeje, júkaıaq, ábdire, asadal sıaqty turmystyq buıymdar áshekeıinde jıi kezdesedi. Atalǵan oıý - órnekter kebeje búıirinde, kóbinese, tiginen bederlenip, bos jerlerin tolyqtyrǵan, al tósektiń jan aǵashy belgili bir yrǵaqpen túgel derlik órnektelgen. Keıde olardy ósimdik sıpatty órnektermen sabaqtastyryp, jarasymdy tutas kompozısıa quraǵan

Usaq ańdardyń tabandarynyń izderi júkaıaq, kebeje, asadaldyń kórnekti jerlerine salynǵan. Sonymen qatar bul órnek túrin úı jıhazdarynyń jıekterinen, buryshtarynan kezdestirýge bolady. Janýarlyq tektes órnekte tórt túlik maldyń abstraksıalyq pishini erekshe oryn alady. Oǵan mysal retinde qoshqarmúıiz, tórtqulaq, túıetaban, botamoıyn, túlkibas, qusqanat jáne taǵy basqa oıýlaryn ataýǵa bolady.

1. «Múıiz» - qazaq oıýynyń eń kóne máneri. Oıý - órnektiń bul elementi múıizdi megzeýden shyqqan. «Muıiz» oıý - órnek keıde usaq, keıde iri bolyp keledi. Usaq túrleri aǵash, súıek, múıiz sıaqty názik qolóner salasynda qoldanady. İri túrleri syrmaq, tekemet, alasha, kilem, sáýlet ónerinde san túrli mánerde qoldanylady. Múıiz elementteri «aımúıiz», «qosmúıiz», «syńarmúıiz», «synyqmúıiz», «qyryqmúıiz», «maralmúıiz», «erkeshmúıiz», «qoshqarmúıiz» t. b. túrlerge bólinedi. «Múıiz» órnegi úı jıhazdarynda (kilem, syrmaq, tekemet, alasha, kórpe, túskıiz, shymshı), turmystyq zattarda (saba, shanash, kúbi, oqshantaı, torsyq, sandyq t. b.), sondaı - aq qarý - jaraqtarda (qynap, oqshantaı, torsyq, sadaq), kıim - keshek, at ábzelderinde (ertoqym, aıyl) qoldanylady, jalpy bul elementtiń qoldanbaıtyn jeri joq dese de bolady.

2. «Qosmúıiz» oıý - órnegi qoıdyń, eshkiniń, sıyrdyń eki múıizin ǵana beıneleıdi jáne keıde «yrǵaq», keıde «ilmek» dep atalatyn oıýlardy «qosmúıiz» deıdi. Úı jıhazdary men turmystyq zattardy, kıim - keshek, qarý - jaraqtardy bezendirý úshin paıdalanatyn qoı, eshki, sıyr, buǵy, maral sıaqty janýarlardyń qos múıizin beıneleıtin oıý - órnek. Qazirgi kezde «qosmúıiz» oıý - órnegin sáýkelege, aıyr qalpaqtyń tóbesine, shetine, qamzoldyń aldyńǵy jaǵyna, etiktiń qonyshyna salady.
3. «Arqarmúıih» dep atalatyn oıý - órnek qoıdyń múıizin beıneleıtin oıýdyń túri. Bul element «qoshqarmúıizge» óte uqsas, biraq, oǵan qaraǵanda shıyrshyqtanyp, tarmaǵy odan kóbirek bolyp keledi (kilem, tuskıiz, syr - maq, keste, kıim - keshek pen úı jıhazdarynda kezdesedi).