Ózińdi jáne ózgeni tanı bil
Ózińdi jáne ózgeni tanı bil
(San qyrly psıhologıa ǵylymyna arnalǵan kesh)
Maqsaty: Oqýshylardyń jeke tulǵasyn jan - jaqty damytý, jeke bas erekshelikterin, qabiletin ashý, ózin ózi túsine bilý, unamdy jáne unamsyz qasıetterin tarazyǵa sala bilý, baıqaǵyshtyq pen baısaldylyqqa, zeıindilik pen zerektilikke, tapqyrlyq pen oıshyldyqqa baýlý, ózin ózi baǵalaı bilý.
Kórnekiligi:
Sharlar, taratpa qaǵazdar, slaıd prezentasıa, jańǵaq, túrli - tústi qaryndashtar
İ bólim Uıymdastyrý: Psıhologıalyq oıyn «Emosıa»
Balalar, qazir biz «Emosıa» atty psıhologıalyq oıyn oınaımyz. Men senderge sharlar taratamyn. Sol sharlardy úrleýimiz qajet. Árkim óz sharyn úrlep bitken ýaqytqa deıin ómirinde bolyp jatqan sátsizdikterdi, qıyndyqtardy, jaǵymsyz jaılardy oılaımyz. Úrlep bolsaq, shardy tezirek jaraıyq.
Talqylaý:
• Balalar, shardy úrlep jatqanda qandaı sezimde boldyńdar?
• Shardy jaryp tastaǵannan keıin qandaı kóńil - kúıge endińder? Kóńil - kúıleriń kóterildi me? Jaǵymsyz emosıadan aryldyq pa?
Balalar, tek qana jaqsylyqqa umtylyp, árqashan kóńil - kúıimiz kóterińki bolsyn.
İİ bólim «Jańǵaq» jattyǵýy
«Jańǵaq» jattyǵýy arqyly búgingi sabaǵymyzdyń maqsaty qandaı ekenin anyqtaımyz.
Meniń qolymdaǵy qaptyń ishinen qoldaryńa tıgen jańǵaqty tańdap alyńdar, endi jańǵaqty anyqtap qarap árkim óz jańǵaǵyn qapqa salady, men qapty aralastyryp ydysqa salamyn, al sender sol ydystan óz jańǵaqtaryńdy taýyp alýlaryń kerek. Tapsyrma uǵynyqty bolsa jattyǵýdy bastaımyz.
Talqylaý:
a/ Jańǵaqty taýyp alǵanda nege súıendiń?
á/ Qandaı strategıa qoldandyń?
b\ Álde bári alyp bolsyn qalǵany meniki dediń be?
Mine, balalar bir qaraǵanda jańǵaqtyń bári bir - birine uqsaıtyn sıaqty, biraq jaqsylap qarasaq, olardyń ár bireýiniń bir ereksheligi bar ekenin anyq bilýge bolady. Sol sıaqty adamdar da óte ár túrli, ár adamnyń jeke syzyqtary, qısyq jerleri, ózinshe ádemiligi, tartymdylyǵy bolady. Tek ony kóre jáne sezine bilý qajet.
Endeshe búgingi sabaǵymyzdyń maqsaty óz boıymyzdaǵy jaqsy qasıetterdi baǵalaı otyryp, ózin ózi tárbıeleý joldaryn anyqtaımyz.
Danyshpan fılosof Fales aıtqan eken,
Dúnıede eń úlken nárse KEŃİSTİK
Bárinen júırik OI
Bárinin dana ÝAQYT
Bárinen jeńil BASQAǴA AQYL AITÝ
Bárinen qıyn ÓZİŃDİ ÓZİŃ TANÝ
İİİ bólim «Órmekshi» ádisi
/oqýshylardy biri - birimen baılanysyn nyǵaıtý, oılarymen bólisý/
- Ózińdi taný degendi qalaı túsinesiń?
- Ózin – ózi baǵalaý degendi qalaı túsinesiń?
- Ózin ózi baǵalaý qundylyǵyna neni jatqyzamyz?
- Alǵa qoıǵan maqsatqa jetý úshin ne isteý kerek?
- «Ózgeni jaqsy kórý – ózińnen bastalady" nemese "Ózińdi jaqsy kóremeı turyp, ózgeni de jaqsy kóre almaısyń" degen qalaı?
Sonymen, balalar, osyǵan deıin ózińdi - óziń baǵalaý, taný úshin óz - ózińdi qadirleı bilý kerek ekenin túsindik. Óz – ózińdi baǵalaý – kemshilikterińdi jetistikterińdi basqa adamdarmen bólise otyryp, dostaryńa degen qarym – qatynastaryńdy, iltıpattaryńdy, is – áreketterińdi bilý degen sóz.
Adam ózin – ózi tárbıeleıdi, aldyna maqsat qoıa biledi, sol maqsatqa jetý úshin adamı qundylyqtardy baǵalaı otyryp, «óz ómirim ózime qundy» degen qaǵıdany basty nazarda ustaý qajet. Adam en bastysy joǵary adamgershilikte bolsa ǵana kóp nársege qol jetkize alady.
İÚ bólim «Men» jattyǵýy
- Qazir sizderge úlestirmeli qaǵazdar taratylyp beriledi, ondaǵy «Men kimmin, qandaımyn jáne men týraly basqalar ne dep oılaıdy?» degen suraqtarǵa jaýap jazasyzdar
Men_____________________________
Men______________________________
Men______________________________
Men______________________________
Men týraly basqalar ne dep oılaıdy?
Sizder ózderińizdiń qandaı ekenderińizdi, sonymen qatar sizder týraly ózgeler ne dep oılaıtynyn aıtyp óttińizder.
Adam balasy kez kelgen nárseni oqyǵanda nemese kórgen de odan ǵıbrat alý kerek eken. Olaı bolsa kelesi bólim:
Ú bólim Jaqsy men jaman qasıetter.
Ne nársede de jaqsy men jaman bar. Mysaly, adamnyń ómir súrý belesterinde, qoǵamnyń paıda bolýynda, ómir súrip júrgen, tirshilik jasap jatqan tabıǵattyń ózinde de «jaqsylyq» pen «jamandyq» kezek - kezek kezdesip otyratyn bárimizge belgili.
Osy jerde Abaı atamyzdyń «Segiz batyr» dep bastalatyn jumbaǵy eske túsedi.
Alla myqty jaratqan segiz batyr,
Baıaǵydan soǵysyp áli jatyr.
Kezek - kezek jyǵylyp, jatyp turyp,
Kim jeńeri belgisiz túbinde aqyr.
Mine, osy jumbaqtyń jaýaby, segiz batyrdyń birinshisi «jaqsylyq» bolsa, ekinshisi «jamandyq» eken. Kez - kelgen adamnyń minezinde de dál osy eki batyr bar. Ol ekeýin tabý úshin ózińizdiń aınadaǵy beıneńizge qarap oılanyńyz.
Talqylaý:
• Maǵan qarap turǵan kim?
• Ol qandaı adam?
Sizderge taratylyp berilgen paraqqa oń jaǵyna «jaqsy» «jaman» qasıetterińizdi tizip jazyńyz. Ol úshin aldymen ózińizdiń boıyńyzdy qandaı qasıetter bar sony oılanyp alyp, eki baǵanǵa bólip jazyńyzdar.
(3mınýt ýaqyt beriledi)
Talqylaý:
1. Qandaı qasıetterińizdi kóp jazdyńyzdar?
2. Qaısysynan ózińizdi kóbirek taptyńyz?
3. Osyǵan deıin osy jaıly oılanyp kórdińiz be?
Bul jattyǵýdy júrgizýdegi negizgi maqsatymyz birinshiden ózimizdi, ekinshiden basqa adamdardy tanyp bilý úshin bolsa, úshinshiden boıymyzdaǵy jaman qasıetterdi joıyp, jaqsy qasıetterimizdi asyrý bolatyn.
- Olaı bolsa, kelesi bólim:
Úİ bólim Ańyz «Tanymnyń qıyn joly» Ózińdi tanýdyń qıyn joly
Úlken kúmis tústi balyq ózende júzip júrip, domalaq ańqıǵan kózimen oınap júrgen bala - shaǵaǵa qarady da ań - tań bolyp …. Osylar sýǵa nesine qyzyǵady eken,- dep oılady. Olardyń jerlerinde qum, shóp, tas, jer taǵy men bilmeıtin talaı dúnıeler bar. Olarǵa ne jetispeıdi? Sý olarǵa ne kerek eken? Munda eshqandaı qyzyq joq qoı, dep ádettegideı jan jaǵyna shorshyp shomylyp, jasyl qalyn sý, aq qum, baldyr shóp, usaq oınaqtaǵan balyqtar, boldy fýýý ish pysady… dep, kúrsindi.
Bala - shaǵa sýǵa súńgip asyr salyp oınap jatty. Balyq oılady «Múmkin bular bir ortany, basqa ortaǵa aýystyrǵannan rahat alatyn shyǵar?» Endeshe men de sóıtip kóreıinshi dep, shortyp sekirip aspanǵa kóterilip qaıta sýǵa sholp etti de, «Iá» óte tamasha eken aýa jutym tamasha, degenshe bolǵan joq kóńil kúıi qaıta tústi.
«Men durys oılappyn, aýa ol óte tamasha eken.» Al sonda jer men ot qandaı eken? Egerde qumǵa sekirip shyqsam qalaı bolar eken degen oı kelip qumǵa sekirip shyǵady.
Sol aq eken balyq soqqyǵa túsip qum ústinde buralańdap jatqanda bir jany ashyǵan bala ony qaıta sýǵa ıterip jiberedi. Balyq óz - ózine áreń degende kelip tiri qaldy.
Esin jınaǵan soń «Iá» dep oılady balyq, men de osyny kútip edim. Adamdarǵa júzýdi úırený sıaqty, maǵan da áli óte uzaq júrýge úırený qajet eken,- dep jaǵaǵa qaraı qaıta jol tartty…
Talqylaý:
Balyqtyń is áreketin qalaı qarastyrýǵa bolady?
Úİİİ bólim «Meniń beınem» oıyny
Maqsaty: toptaǵy jumysqa qyzyǵýshylyqtaryn qalyptastyrý, oıynǵa qatysýshylardyń belsendiligin joǵarylatý, ózi jáne ózgeler jaıynda túsinikterin keńeıtý;
Biz adamdar men zattar áleminde ómir súremiz. Kóptegen zattardyń qasıetteri men sapasy týraly, mysaly, hrýstal vazanyń synǵysh zat, júnnen toqylǵan kıimniń jumsaq ári deneni jylytatynyn bilemiz. Adamdar álemi kúrdeli emes. Sondyqtan da ár adam óziniń erekshelikterin, basqalardyń qasıetterin bilý mańyzdy.
Qazir, ózińdi elestet, sizde basqa planetaǵa túsý múmkindigińiz bar. Biraq, óz deneńmen emes, bir zat, ósimdik, janýar nemese qus beınesinde. Basqa planetada ózińdi qandaı beınede kórer ediń, qandaı materıaldan jasalǵan, qandaı túste? Qandaı qasıetter men sapalardy meńgerer ediń? Baǵytyńyz qandaı bolmaq?
Eger siz ózińizdi jańa beınede elestetseńiz, sol beıneni salyńyz.
Talqylaý:
Júrgizýshi top múshelerine bir - biriniń sýretin kórýdi jáne ony birinshi jaqtan aıtýdy suraıdy. Mysaly: «Men túrli tústi, plasmassaly, óte berik ústel lampasymyn. Men bul planetada barlyǵyna jaryq syılaýshymyn».
Oıyn qarapaıym bolǵanymen, bul jattyǵý óte mańyzdy. Ol tek trenıńke qatysýshylar ózderin nemese ózderi jaıynda túsinikteri keńeıip qana qoımaıdy, ózderiniń múmkindikterin ashady jáne ómir súrip jatyrǵan álemge daıyn bolýdy meńgeredi.
İH bólim «Nurǵa bólený» refleksıa
Kózderin jumyp, zeıinderin aýtotrenıngke bóledi. Sońynda oqýshylar ózderiniń alǵan áserlerimen bólisedi.
H bólim Qorytyndylaý
Búgingi kezdesýimiz ózderińdi tolyǵyraq tanytýǵa, jaqsy qasıetterdi boılaryńa sińirýge, jaman qasıetterden aýlaq bolýǵa, tabıǵatqa, adamzatqa degen súıispenshilikke, sulýlyqty, ásemdikti sezinýge kómektesedi dep oılaımyn.
(San qyrly psıhologıa ǵylymyna arnalǵan kesh)
Maqsaty: Oqýshylardyń jeke tulǵasyn jan - jaqty damytý, jeke bas erekshelikterin, qabiletin ashý, ózin ózi túsine bilý, unamdy jáne unamsyz qasıetterin tarazyǵa sala bilý, baıqaǵyshtyq pen baısaldylyqqa, zeıindilik pen zerektilikke, tapqyrlyq pen oıshyldyqqa baýlý, ózin ózi baǵalaı bilý.
Kórnekiligi:
Sharlar, taratpa qaǵazdar, slaıd prezentasıa, jańǵaq, túrli - tústi qaryndashtar
İ bólim Uıymdastyrý: Psıhologıalyq oıyn «Emosıa»
Balalar, qazir biz «Emosıa» atty psıhologıalyq oıyn oınaımyz. Men senderge sharlar taratamyn. Sol sharlardy úrleýimiz qajet. Árkim óz sharyn úrlep bitken ýaqytqa deıin ómirinde bolyp jatqan sátsizdikterdi, qıyndyqtardy, jaǵymsyz jaılardy oılaımyz. Úrlep bolsaq, shardy tezirek jaraıyq.
Talqylaý:
• Balalar, shardy úrlep jatqanda qandaı sezimde boldyńdar?
• Shardy jaryp tastaǵannan keıin qandaı kóńil - kúıge endińder? Kóńil - kúıleriń kóterildi me? Jaǵymsyz emosıadan aryldyq pa?
Balalar, tek qana jaqsylyqqa umtylyp, árqashan kóńil - kúıimiz kóterińki bolsyn.
İİ bólim «Jańǵaq» jattyǵýy
«Jańǵaq» jattyǵýy arqyly búgingi sabaǵymyzdyń maqsaty qandaı ekenin anyqtaımyz.
Meniń qolymdaǵy qaptyń ishinen qoldaryńa tıgen jańǵaqty tańdap alyńdar, endi jańǵaqty anyqtap qarap árkim óz jańǵaǵyn qapqa salady, men qapty aralastyryp ydysqa salamyn, al sender sol ydystan óz jańǵaqtaryńdy taýyp alýlaryń kerek. Tapsyrma uǵynyqty bolsa jattyǵýdy bastaımyz.
Talqylaý:
a/ Jańǵaqty taýyp alǵanda nege súıendiń?
á/ Qandaı strategıa qoldandyń?
b\ Álde bári alyp bolsyn qalǵany meniki dediń be?
Mine, balalar bir qaraǵanda jańǵaqtyń bári bir - birine uqsaıtyn sıaqty, biraq jaqsylap qarasaq, olardyń ár bireýiniń bir ereksheligi bar ekenin anyq bilýge bolady. Sol sıaqty adamdar da óte ár túrli, ár adamnyń jeke syzyqtary, qısyq jerleri, ózinshe ádemiligi, tartymdylyǵy bolady. Tek ony kóre jáne sezine bilý qajet.
Endeshe búgingi sabaǵymyzdyń maqsaty óz boıymyzdaǵy jaqsy qasıetterdi baǵalaı otyryp, ózin ózi tárbıeleý joldaryn anyqtaımyz.
Danyshpan fılosof Fales aıtqan eken,
Dúnıede eń úlken nárse KEŃİSTİK
Bárinen júırik OI
Bárinin dana ÝAQYT
Bárinen jeńil BASQAǴA AQYL AITÝ
Bárinen qıyn ÓZİŃDİ ÓZİŃ TANÝ
İİİ bólim «Órmekshi» ádisi
/oqýshylardy biri - birimen baılanysyn nyǵaıtý, oılarymen bólisý/
- Ózińdi taný degendi qalaı túsinesiń?
- Ózin – ózi baǵalaý degendi qalaı túsinesiń?
- Ózin ózi baǵalaý qundylyǵyna neni jatqyzamyz?
- Alǵa qoıǵan maqsatqa jetý úshin ne isteý kerek?
- «Ózgeni jaqsy kórý – ózińnen bastalady" nemese "Ózińdi jaqsy kóremeı turyp, ózgeni de jaqsy kóre almaısyń" degen qalaı?
Sonymen, balalar, osyǵan deıin ózińdi - óziń baǵalaý, taný úshin óz - ózińdi qadirleı bilý kerek ekenin túsindik. Óz – ózińdi baǵalaý – kemshilikterińdi jetistikterińdi basqa adamdarmen bólise otyryp, dostaryńa degen qarym – qatynastaryńdy, iltıpattaryńdy, is – áreketterińdi bilý degen sóz.
Adam ózin – ózi tárbıeleıdi, aldyna maqsat qoıa biledi, sol maqsatqa jetý úshin adamı qundylyqtardy baǵalaı otyryp, «óz ómirim ózime qundy» degen qaǵıdany basty nazarda ustaý qajet. Adam en bastysy joǵary adamgershilikte bolsa ǵana kóp nársege qol jetkize alady.
İÚ bólim «Men» jattyǵýy
- Qazir sizderge úlestirmeli qaǵazdar taratylyp beriledi, ondaǵy «Men kimmin, qandaımyn jáne men týraly basqalar ne dep oılaıdy?» degen suraqtarǵa jaýap jazasyzdar
Men_____________________________
Men______________________________
Men______________________________
Men______________________________
Men týraly basqalar ne dep oılaıdy?
Sizder ózderińizdiń qandaı ekenderińizdi, sonymen qatar sizder týraly ózgeler ne dep oılaıtynyn aıtyp óttińizder.
Adam balasy kez kelgen nárseni oqyǵanda nemese kórgen de odan ǵıbrat alý kerek eken. Olaı bolsa kelesi bólim:
Ú bólim Jaqsy men jaman qasıetter.
Ne nársede de jaqsy men jaman bar. Mysaly, adamnyń ómir súrý belesterinde, qoǵamnyń paıda bolýynda, ómir súrip júrgen, tirshilik jasap jatqan tabıǵattyń ózinde de «jaqsylyq» pen «jamandyq» kezek - kezek kezdesip otyratyn bárimizge belgili.
Osy jerde Abaı atamyzdyń «Segiz batyr» dep bastalatyn jumbaǵy eske túsedi.
Alla myqty jaratqan segiz batyr,
Baıaǵydan soǵysyp áli jatyr.
Kezek - kezek jyǵylyp, jatyp turyp,
Kim jeńeri belgisiz túbinde aqyr.
Mine, osy jumbaqtyń jaýaby, segiz batyrdyń birinshisi «jaqsylyq» bolsa, ekinshisi «jamandyq» eken. Kez - kelgen adamnyń minezinde de dál osy eki batyr bar. Ol ekeýin tabý úshin ózińizdiń aınadaǵy beıneńizge qarap oılanyńyz.
Talqylaý:
• Maǵan qarap turǵan kim?
• Ol qandaı adam?
Sizderge taratylyp berilgen paraqqa oń jaǵyna «jaqsy» «jaman» qasıetterińizdi tizip jazyńyz. Ol úshin aldymen ózińizdiń boıyńyzdy qandaı qasıetter bar sony oılanyp alyp, eki baǵanǵa bólip jazyńyzdar.
(3mınýt ýaqyt beriledi)
Talqylaý:
1. Qandaı qasıetterińizdi kóp jazdyńyzdar?
2. Qaısysynan ózińizdi kóbirek taptyńyz?
3. Osyǵan deıin osy jaıly oılanyp kórdińiz be?
Bul jattyǵýdy júrgizýdegi negizgi maqsatymyz birinshiden ózimizdi, ekinshiden basqa adamdardy tanyp bilý úshin bolsa, úshinshiden boıymyzdaǵy jaman qasıetterdi joıyp, jaqsy qasıetterimizdi asyrý bolatyn.
- Olaı bolsa, kelesi bólim:
Úİ bólim Ańyz «Tanymnyń qıyn joly» Ózińdi tanýdyń qıyn joly
Úlken kúmis tústi balyq ózende júzip júrip, domalaq ańqıǵan kózimen oınap júrgen bala - shaǵaǵa qarady da ań - tań bolyp …. Osylar sýǵa nesine qyzyǵady eken,- dep oılady. Olardyń jerlerinde qum, shóp, tas, jer taǵy men bilmeıtin talaı dúnıeler bar. Olarǵa ne jetispeıdi? Sý olarǵa ne kerek eken? Munda eshqandaı qyzyq joq qoı, dep ádettegideı jan jaǵyna shorshyp shomylyp, jasyl qalyn sý, aq qum, baldyr shóp, usaq oınaqtaǵan balyqtar, boldy fýýý ish pysady… dep, kúrsindi.
Bala - shaǵa sýǵa súńgip asyr salyp oınap jatty. Balyq oılady «Múmkin bular bir ortany, basqa ortaǵa aýystyrǵannan rahat alatyn shyǵar?» Endeshe men de sóıtip kóreıinshi dep, shortyp sekirip aspanǵa kóterilip qaıta sýǵa sholp etti de, «Iá» óte tamasha eken aýa jutym tamasha, degenshe bolǵan joq kóńil kúıi qaıta tústi.
«Men durys oılappyn, aýa ol óte tamasha eken.» Al sonda jer men ot qandaı eken? Egerde qumǵa sekirip shyqsam qalaı bolar eken degen oı kelip qumǵa sekirip shyǵady.
Sol aq eken balyq soqqyǵa túsip qum ústinde buralańdap jatqanda bir jany ashyǵan bala ony qaıta sýǵa ıterip jiberedi. Balyq óz - ózine áreń degende kelip tiri qaldy.
Esin jınaǵan soń «Iá» dep oılady balyq, men de osyny kútip edim. Adamdarǵa júzýdi úırený sıaqty, maǵan da áli óte uzaq júrýge úırený qajet eken,- dep jaǵaǵa qaraı qaıta jol tartty…
Talqylaý:
Balyqtyń is áreketin qalaı qarastyrýǵa bolady?
Úİİİ bólim «Meniń beınem» oıyny
Maqsaty: toptaǵy jumysqa qyzyǵýshylyqtaryn qalyptastyrý, oıynǵa qatysýshylardyń belsendiligin joǵarylatý, ózi jáne ózgeler jaıynda túsinikterin keńeıtý;
Biz adamdar men zattar áleminde ómir súremiz. Kóptegen zattardyń qasıetteri men sapasy týraly, mysaly, hrýstal vazanyń synǵysh zat, júnnen toqylǵan kıimniń jumsaq ári deneni jylytatynyn bilemiz. Adamdar álemi kúrdeli emes. Sondyqtan da ár adam óziniń erekshelikterin, basqalardyń qasıetterin bilý mańyzdy.
Qazir, ózińdi elestet, sizde basqa planetaǵa túsý múmkindigińiz bar. Biraq, óz deneńmen emes, bir zat, ósimdik, janýar nemese qus beınesinde. Basqa planetada ózińdi qandaı beınede kórer ediń, qandaı materıaldan jasalǵan, qandaı túste? Qandaı qasıetter men sapalardy meńgerer ediń? Baǵytyńyz qandaı bolmaq?
Eger siz ózińizdi jańa beınede elestetseńiz, sol beıneni salyńyz.
Talqylaý:
Júrgizýshi top múshelerine bir - biriniń sýretin kórýdi jáne ony birinshi jaqtan aıtýdy suraıdy. Mysaly: «Men túrli tústi, plasmassaly, óte berik ústel lampasymyn. Men bul planetada barlyǵyna jaryq syılaýshymyn».
Oıyn qarapaıym bolǵanymen, bul jattyǵý óte mańyzdy. Ol tek trenıńke qatysýshylar ózderin nemese ózderi jaıynda túsinikteri keńeıip qana qoımaıdy, ózderiniń múmkindikterin ashady jáne ómir súrip jatyrǵan álemge daıyn bolýdy meńgeredi.
İH bólim «Nurǵa bólený» refleksıa
Kózderin jumyp, zeıinderin aýtotrenıngke bóledi. Sońynda oqýshylar ózderiniń alǵan áserlerimen bólisedi.
H bólim Qorytyndylaý
Búgingi kezdesýimiz ózderińdi tolyǵyraq tanytýǵa, jaqsy qasıetterdi boılaryńa sińirýge, jaman qasıetterden aýlaq bolýǵa, tabıǵatqa, adamzatqa degen súıispenshilikke, sulýlyqty, ásemdikti sezinýge kómektesedi dep oılaımyn.
You Might Also Like
