InfoHub Logo

(Hızmet Abdýllın týraly)

Men ózim jurtpen birden-aq uǵysa ketýge de, juǵysa ketýge de joqtaý adammyn. Birge qyzmet isteıtin kisilermen de sypaıy sálemdeskenim bolmasa, basqalar sıaqty ápiń-kúpiń aralasyp-quralasyp kete almaı, kópke deıin oqshaýlaý, ońasha júrip alatynym bar. Qazaqstan Jazýshylar odaǵyna eń kishi qyzmetker — keńesshi bolyp kelgen kezim edi. Bir bólmede Qadyr Myrzalıev, Qalıhan Ysqaqov jáne Amanjol Shamkenov aǵamyz bar, qatar otyryp jumys istedik. Ol kezde birinshi hatshy Ánýar Álimjanov, ekinshi bastyǵymyz İlıas Esenberlın bolatyn. Keńesshiler de kóp edi, ony sekretarıat májilisine jınalǵanda baıqap júrdim. Sonda uıgyr ádebıetiniń ókili retinde Hızmet Abdýllın oqta-tekte sóılep qoıatyn. Onyń oryndy aıtylǵan tujyrymdy pikirimen basshylar da, basqalar da kelise ketetin. Sózi jerde qalmaıtynyn baıqap, qyzyǵa qarap júrdim.

Birde belgili qalamger, asa bıazy aǵamyz Balamer Saharıev pen Hızmet akanyń kóshede áldenege daýlasyp, ekeýara dabyrlasyp kele jatqandarynyń ústinde ushyrasyp qaldym.

— "Bul qazaqqa berseń de jaqpaısyń, bermeseń de jaqpaısyń" degen ras eken ǵoı ózi, — dep kúledi Hızmet-aka alpamsadaı denesi selkildep.

— Qoıa tur, — deıdi Balaǵam burtıyp.

Sodan keıin maǵan qarap, bolǵan oqıǵany túsindire bastaıdy: "Úıge qonaq kelip qalyp, — deıdi Balaǵań jedeldete tez-tez sóılep, — myna bir dúkenge barmaımyn ba et izdep. Bireýlerdiń qymqyryp-jymqyryp et alyp jatqandaryn kórdim, al men barsam, satýshy "joq" deıdi de turady. Myna Hızmet ushyrasyp qaldy da, qınalǵan jaıymdy aıtpaımyn ba, ol ertip apardy da, álgi satýshy baladan: "gósh ba ma?" dep surap edi, anaý "ba,ba!" dep taqyldap, tutas bir sandy sýyryp bere salǵany. Alatyn men, aqsha meniki. Maǵan "joq" deıdi de, mynaǵan "ba, ba!" dep shyǵa kelgenine jynym kelip....", — dep kúıinedi.

Eńgezerdeı denesimen selkildeı kúlip, Balaǵańdy ıyǵynan oraı qushaqtaǵan Hızmet-aka:

— Osydan keıin qazaqqa jaqsylyq jasap kór! Já, bizdi sorpa ishýge shaqyrmassyń, osy arada alǵan etińdi jýyp jiber Sáken ekeýmizge, — deıdi.

Hızmet-akamen tildesýdiń, az-kem suhbat qurýdyń sáti alǵash ret solaı túsip edi.

Alpysynshy jyldardyń basynda Qazaqstan Kompartıasynyń Ortalyq Komıtetin basqarýǵa Ismaıl Iýsýpov kelip, keıbir óresi tar uıǵyr aǵaıyn oryndy-orynsyz bylaıǵy elte qoqılanyp, qyr kórsetpek bolǵanda:

— Áı, aǵaıyn-aı, Ismaıl-aka da keter-aý bir kúni, sonda bárińniń uıatyńdy men kóteretin bolamyn túbinde, — deıtin Hızmet Abdýllın sózi jazýshylar arasyna keń tarap ketip edi.

Sol kezgi kórkem ádebıetti nasıhattaý búrosynyń komandırovkasymen Amantaı Sataev, uıǵyr jazýshysy Shaıym Shavaev úsheýimiz Taldyqorǵan oblysyna sapar shekkenimiz bar. Shaıymdy alǵash ret kórýim, astymyzda sonyń mashınasy, aıdaıtyn ózi. Sodan da bolar, "Jaıaý Musa" bizderden góri óktemirek sóılep, erkindeý basady aıaǵyn. Bir úıde túnegeli otyrǵańda, qalamdas aǵaıyndar, jalpy jazýshylar jóninde áńgime bolyp qaldy da, aty atalǵan bir-eki táp-táýir jazýshy jóninde Shaıym, "áı, solardy qoıshy" degendeı syńaı tanytyp, asa qulap túse qoımady. Júz gramdatyp otyrǵanda artyq-kem sóıleı beremiz ǵoı, ol túni úndemeı qaldym da, ertesinde Shaıymǵa: "Sen ekeýmiz qurdas ekenbiz, sol úshin artyq aıtsam, keshir. Biraq men osy saparǵa deıin Shaıym Shavaev degen jazýshy baryn estisem, qulaǵym kereń bolsyn. Almatyda qalǵan jazýshylar jaıly áńgime bolǵanda, eshkimniń basyn kemitpeı, sózimizge abaı bolaıyq. Bir-birimizdi syrttan jamandap ne tabamyz?" — dedim.

Sol sózge Shaıym, shamyna tıip ketti-aý deımin, ókpelegendeı bolyp, áıteýir, Almatyǵa qaıta oralǵansha menimen ashylyp sóılespeı qoıdy. Birazǵa deıin tomaǵa tuıyq, dúrdaraz qalpymyzda júrip aldyq.

Biraz kúnnen soń "Qalamger" dámhanasynda tústenip otyryp, men osy oqıǵany shyp-shyrǵasyn shyǵarmaı Hızmetke áńgimelep berip edim, sol kezde ústimizge Shaıym kele qalǵany. Hızmet-aka maǵan álgi áńgimeni qazbalap qaıta aıtqyzdy. Shaıym qyzarańdap, úndemeı qalyp edi, Hızmet-aka: "Tur da, baryp Rymkeshten bir shólmek konák alyp kel, sodan keıin áńgimelesemiz",— dedi.

Sol konák ústinde, áıteýir, bir-birimizdi syılap, qadirlep, qatar júrýimiz kerek ekendigi jaıynda ol kisi biraz áńgime aıtyp, Shaıym ekeýmizdi de uıaltty, qyzartty, aqyry tatýlastyryp, dostastyryp tyndy. Sodan keıingi kezde Shaıym ekeýmiz sháı desip qabaq shytysyp kórgen emespiz. Kúni búginge deıin tatý kele jatyrmyz.

"Qalamger" atalatyn kúni-túni isteıtin bar bolýshy edi, Rymkesh, Rázıa deıtin kelinshekter qyzmet isteıtin. Aqshamyz bolmaı qalǵanda qaryzǵa jazdyryp, áıteýir, kúni boıy úlken-kishi jazýshylar gý-gýlesip sonda júrýshi edik. Kóp áńgimeniń tıegi de sonda aǵytylatyn. Birinshi hatshymyz Ánýar:

— Bir tostaq kofe, — dep Rymkeshke ymdaıdy. Rymkesh quıyp beredi. Hızmet-aka baıqap júredi eken, kofe emes, ol kisi konák ishedi eken ǵoı. Birde Ánýarmen ıyqtasyp tura qalyp:

— Bizge de birinshi hatshynyń kofesinen quıyp jibershi, dámi qandaı bolady eken, — degeni ǵoı.

Ánýar qolyn bir siltep, shıqyldaı kúlip, máz boldy da qaldy.

Sol Ánekeńniń Djabaharlal Nerý atyndaǵy Halyqaralyq jáne máskeýlik bir jýrnaldyń syılyǵyn alǵan kezi edi. Hızmet-aka korıdorda birinshi hatshyny toqtatyp qoıyp, bárimizge qarata bir áńgime bastady:

— Áneke, ózińiz de bilesiz, aýladaǵy kóp taýyq ishinde bir átesh bolatyn edi. Jalǵyz dán taýyp alsa, qylqyna qyt-qyttap, jan-jaǵyna jar salyp taýyqtardy túgel jınap alady da, bári jınalyp bolǵanda, álgi dándi ózi jep qoıatyn. Qalǵandary qaıtsin, jaıylyp, qaıta bet-betine ketedi. Siz de "pálen jerde pálendeı syılyq bar, ony alýdyń joly mynandaı" dep aıtyp júresiz de, jeme-jemge kelgende ózińiz ıemdene qoıatynyńyz ne osy?

Biz de kúlip jatyrmyz. Ánekeń de qolyn siltep: "Áı, qoıshy sen!" — dep qaqalyp-shashalyp kúlsin kelip.

Hızmet-akanyń basqa da ázil aralas biraz qylyǵyn qazaq dostary jazǵan shyǵar dep, toqtalyp jatpadym. Qashanda júrgen jerine nur shashyp, árdaıym aınala sáýle túsirip júretin bólek jaralǵan tulǵa edi ol kisi. Qandaı jazýshy, qandaı dárejedegi aqyn edi, ol jaǵyn ádebıet synshylary aıtyp, baǵasyn bere jatar. Men birer jyl qatar qyzmet istegende er minezi, ózgeshe bitim-bolmysy, álgindeı el aýzyndaǵy áńgimeleri arqyly tóńiregindegilerdi ózine úıire tartyp, qylyǵymen qyzyqtyryp, úlgi bola bilgen aǵamyzdyń ózim kýá bolǵan birer qyryna ǵana toqtaldym.

Qaıtalanbas minezdiń adamy edi ol degen. Sol úshin de úlken-kishi jaqsy kórip, asa qadirlep syılaıtyn.

---