InfoHub Logo

Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi: Oqýshylardyń organızmniń ishki suıyq ortasy qan jáne qan jasýshalary, olardyń qyzmeti, erıtrosıtter týraly bilimderin jetildirý.
Damytýshylyǵy: Oqýshylardyń oı - órisin bilimin tıanaqtaý. Oılaý qabiletterimen tanymdyq ereksheligin arttyrý.
Tárbıeligi: Urpaq tazalyǵynyń ult bolashaǵy ekendigin uǵyndyrý, jaman ádetten jırenýge, salaýatty ómir súrýge tárbıeleý
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádisi: túsindirý, bıologıalyq dıktant, sáıkestendirý testisi, problemalyq suraqtar, termındermen jumys
Aǵzanyń ishki ortasyn – qan
- lımfa
- ulpa suıyqtyǵy quraıdy.
İshki ortanyń turaqtylyǵy ( gomeostaz) aǵza ulpalarynyń tirshiligi, durys qyzmet atqarýy úshin óte mańyzdy. Gomeostazdy júıke jáne endokrındik júıeler retteıdi.
Qan – dáneker ulpaǵa jatady.
- qan aınalym júıesinde tamyrlar boıymen qozǵalyp júrip birneshe
qyzmet atqarady.
- ottegi men kómirtegini tasymaldaıdy.
- qorektik zattardy, gormondardy tasymaldaıdy.
- zat almasý barysynda túzilgen qajetsiz ónimderdi alyp ketedi.
- jasýshalardy bir - birimen baılanystyrady.
- ımýndyq jaýaptarda qyzmet etedi.
- jasýshalardyń qyshqyldyq jáne sý deńgeıin qalypty usta
- qannyń uıý qasıeti bar.

Eresek adamnyń ortasha qan kólemi 5 - 6 l.

Qan – plazma ( qannyń sarǵyshtaý tústi suıyq bólimi)
- qan jasýshalary – erıtrosıt
- leıkosıt
- trombosıt

Eger eritindi qosylǵan uıymaıtyn qandy ydysqa quıyp tundyrsa, 3 qabat aıqyn bilinedi. Sonyń eń ústińgi sarǵysh tústi móldirleý qabaty - plazma dep atalady.

Plazma – sý – 90 - 92%
- glúkoza – 0, 12%
- maı – 0, 7 - 0, 8%
- tuz – 0, 9%
- sút qyshqyly
- fermentter, garmondar
- nárýyz – 7 - 8% – albýmınder (4, 5% )
- globýlınder (1, 7 - 3, 5%)
- fıbrınogender (0, 4%)
Fıbrınogender – qannyń uıýyna qatysady.
- quramyndy fıbrınogen nárýyzy bolmaıtyn qan plazmasyn – qannyń sarysýy (syvorotka) deıdi.
Glúkoza – jasýshalar úshin negizgi qýat kózi. Plazmada glúkoza mólsheri 0, 04% - dan az bolsa, mı jasýshalary qatty qozyp, bulshyqetter jıyrylyp, tyrysyp (sýdorogı) qalady.

Qan jasýshalary – erıtrosıtter (qannyń qyzyl túıirshikteri)
- leıkosıtter (qannyń tússiz jasýshalary)
- trombosıtter (qan plasınkalary)

Erıtrosıtter. – ıadrosy joq. Olardyń ortasha d – 7, 2 - 7, 5mkm – quramynda qyzyl tústi beretin gemoglobın nárýyzy bar
Gemoglobın quramynda temir (gem ) jáne nárýyzdyq bólikter (globın ) kiredi. – qannyń 1mm kóleminde 4, 5 - 5mln erıtrosıt bar.
- olardyń ortasy qysyńqy tegershik pishindi. Bul erıtrosıtterdiń betin 1, 5 ese úlkeıtedi jáne gazdardyń mol kólemde almasýyna beıimirek keledi.
- ortasha tirshilik uzaqtyǵy 120 kún.
- súıektiń qyzyl kemiginde túziledi.
- baýyr men kókbaýyrda joıylyp otyrady.
- qyzmeti: ókpeden ulpalarǵa ottegini, al ulpalardan ókpege kómirtegini tasymaldaıdy.

Qanazdyq (anemıa) aýrýynyń paıda bolý sebepteri:
1. Qandaǵy erıtrosıtter sanynyń kemýinen, gemoglobın mólsheriniń azaıýynan.
2. Adamnan kóp qan ketken jaǵdaıda.
3. Intoksıkasıada.
4. V12 vıtamıniniń jetispeýinen de bolady.

IV. Jańa sabaqty bekitý
1. Sáıkestendirý testisi
Qan
Ottekti tasymaldaıdy
Erıtrosıtter
Qan uıymaıtyn aýrý

Gematolog
Qannyń qyzyl tústi jasýshalary

Gemofılıa
Organızmniń aınasy

Gemoglobın
Qan aýrýyn emdeıtin dáriger

Globýlın
Plazmadaǵy belok

2. Bıologıalyq dıktant
1. Aǵzanyń ishki ortasyna qan, ulpa suıyqtyǵy, lımfa jatady.
2. Qan dáneker ulpasynyń suıyq túri.
3. Erıtrosıtter súıek kemiginde túziledi.
4. Qannyń quramy – plazma jáne qan jasýshalarynan turady.
5. Aǵzadaǵy qannyń mólsheri 4, 5 - 5 l
6. Glúkoza - jasýshalar úshin negizgi qýat kózi.