InfoHub Logo

Qazaqtyń biriniń birine qaskúnem bolmaǵynyń, biriniń tileýin biri tilespeıtuǵynynyń, ras sózi az bolatuǵynynyń, qyzmetke talasqysh bolatuǵynynyń, ózderiniń jalqaý bolatuǵynynyń sebebi ne? Hámma ǵalamǵa belgili danyshpandar áldeqashan baıqaǵan: árbir jalqaý kisi qorqaq, qaıratsyz tartady; árbir qaıratsyz qorqaq, maqtanshaq keledi; árbir maqtanshaq qorqaq, aqylsyz, nadan keledi; árbir aqylsyz nadan, arsyz keledi; árbir arsyz jalqaýdan suramsaq, ózi toıymsyz, ónersiz, eshkimge dostyǵy joq jandar shyǵady.

Munyń bári tórt aıaqty maldy kóbeıteminnen basqa oıynyń joqtyǵynan, ózge egin, saýda, óner, ǵylym - solar sekildi nárselerge salynsa, bulaı bolmas edi. Árbir mal izdegen malym kóp bolsa, ózimdiki de, balalarym da maldy bolsa eken deıdi. Ol mal kóbeıse, malshylarǵa baqtyrmaq, ózderi etke, qymyzǵa toıyp, sulýdy jaılap, júırikti baılap otyrmaq. Qystaýy tarlyq qylsa, aryzy jetkendik, syıy ótkendik, baılyq qyzmetinen bireýdiń qystaýyn satyp almaq, eptep almaq, tartyp almaq. Ol qystaýynan aıyrylǵan jáne bireýge tıispek, ıa bolmasa orynsyzdyǵynan elden ketpek - ár qazaqtyń oıy osy.

Osylar birine biri dostyq oılaı ala ma? Kedeı kóp bolsa, aqysy kem bolar edi, maldan aıyrylǵandar kóbeıse, qystaýy bosar edi dep, men anany kedeı bolsa eken dep, ol meni kedeı bolsa eken dep, áýelde ishimizben qas saǵyndyq. Ári-beriden soń syrtymyzǵa shyqty, jaýlastyq, daýlastyq, partıalastyq. Osyndaı qastarǵa sózim ótimdi bolsyn jáne de eptep mal jıýǵa kúshim jetimdi bolsyn dep, qyzmetke bolystyq, bılikke talastyq.

Sonan soń ne momynnyń balasy bóten jaqqa shyǵyp, eńbek qylyp, mal izdemeıdi, egin, saýdanyń keregi joq bolady. Óz basyn ózi osyndaı talaspenen kisi kóbeıtemiz dep partıa jıǵandardyń búgin bireýine, erteń bireýine kezekpen satady da júredi. Urylar tyıylmaıdy. El tynysh bolsa, onyń urlyǵyn eshkim súıemes edi. El eki jar bolǵan soń, kim ant iship aqtap, aramdyǵyn jaqtap, súıeımin dese, soǵan jaq bolyp súıenip, burynǵydan urlyǵyn áldeneshe ese asyrady.

Eldegi jaqsy adamdardyń báriniń ústinen beker, ótirik «shapty, talady» degen ártúrli ýgolovnyı is kórsetip, aryz beredi. Oǵan doznanıe - tergeý shyǵarady. Ótirik kórmegenin kórdim deýshi kýálar da áldeqashan daıyndap qoıylǵan, baǵanaǵy jaqsy adam saılaýǵa jaramasy úshin. Ol adam basyn qutqarmaq úshin jamandarǵa jalynsa, onyń da adamdyǵynyń ketkeni, eger jalynbasa, tergeýli, sotty adam bolyp, eshbir qyzmetke jaramaı, basy qaterge túsip ótkeni. Ol bolys bolǵandar ózi qýlyq, aramdyqpenen bolystyqqa jetken soń, momyndy qadirlemeıdi, ózindeı aram, qýlardy qadirleıdi, ózime dos bolyp, járdemi tıedi dep, eger qas bolsa, bir túrli ózime de zalal jasaýǵa qolynan keledi dep.