Qara sózder (45-qara sóz)
Qudaı tabaraka ýataǵalanyń barlyǵynyń úlken dáleli - neshe myń jyldan beri árkim ártúrli qylyp sóılese de, bári de bir úlken qudaı bar dep kelgendigi, ýa hám neshe myń túrli dinniń bári de ǵadalát, mahabbat qudaıǵa laıyqty degendigi.
Biz jaratýshy emes, jaratqan kóleńkesine qaraı biletuǵyn pendemiz. Sol mahabbat pen ǵadalátke qaraı tartpaqpyz, sol allanyń hıkmetin bireýden bireý anyǵyraq sezbekpen artylady. Inandym, sendim demek ınandyramyn, sendiremin degen emes.
Adamshylyqtyń aldy - mahabbat, ǵadalát, sezim. Bulardyń kerek emes jeri joq, kirispeıtuǵyn da jeri joq. Ol - jaratqan táńiriniń isi. Aıǵyr bıege ıe bolmaqta da mahabbat pen sezim bar. Bul ǵadalát, mahabbat sezim kimde kóbirek bolsa, ol kisi - ǵalym, sol - ǵaqıl. Biz janymyzdan ǵylym shyǵara almaımyz, jaralyp, jasalyp qoıǵan nárselerdi sezbekpiz, kózben kórip, aqylmen bilip.
Bizdiń qazaqtar Bııskidegi, Kýzneskidegi qalmaqtardy "bileýt" deıdi. Meniń oıym: osy "bileýt", "brýt" bir sózden shyqqan deımin, o da qyrǵyzdyń násili bolmaǵy tań emes. Ol tatarlar urysshyl, ańshyl, ne bolsa, sony kıip, ne tabylsa, sony iship-jep júrgen bir turpaıy halyq eken. Olardyń orny Eneseı, Ańqara sýynyń bas jaǵynda bolypty. Solardan ańshylar jyl júrip, eki jyl júrip qaıtatuǵyn ádetteri bar eken. Sol ańshylardyń estigen, kórgen habarymenen buryn kórmegen jerge bolmaǵan maqtaý aıtylatuǵyn ádetimenen qysy az, jazy kóp degenge, áýelden ózderi jer sharýasyn qylmaı, mal saqtaýshy halyq bolǵan soń, "mal saqtaýǵa jaqsy jerge baramyz" dep, bul jaqqa qaraı neshe mártebe halqy shyǵypty. Sonyń biri bizdiń qazaq eken. Qaı-qaı jermenen kelgendigi, qansha jylda kelgendigi maǵlum emes. Áıteýir, Alataýdyń bókterine kelip, mekendep toqtapty.
Arǵy jer burynnan uıǵyr násildi halyqtyń ornyǵyp, ıelengen jeri bolyp, onan ári bara almapty. Ol uıǵyr halqynyń hany ózine qaraǵan halyqqa eseptep júripti. Bular qaradyq dese de, ishinen dushpan bolyp júripti. Áýelden ózin ózi bılep, azattyqpen júrgen halyq, biratola bireýge baǵynbaqty aýyr kóripti. Túbinde olar da mańǵul násildi bolsa da, bularǵa jat kórinipti. Sol ýaqyttarda arabtan bul Orta Azıaǵa din ıslamdy úıretýshiler kóp áskermen kelip, halyqty jańa dinge qaratyp júrgenderinde Qutaıba atty kisi Qashqarǵa sheıin kelip, halyqty ıslamǵa kóndirgende, bular da musylman boldyq depti. Sóıtse de, burynnan baqsy-balgerge ınanyp, otqa, shyraqqa tabynatyn ádetterimen
ıslamǵa tez túsinip kete almapty. Ol kezde shala-pula hat tanyǵan kisisi bolsa — ony "abyz" deıdi eken. Ol "abyz" demek áýelde shaman dinindegilerdiń óz moldasyna qoıatyn aty eken. Dúnıede ne nárseniń sebebine kózi jetpese, sol nárseni qudaı qylyp tur dep, din
tutynatuǵyn ádetteriniń sarqynyn biz de keı jerde kórgenimiz bar: kelin túskende úlken úıdiń otyna maı quıyp, "Ot ana, maı ana, jarylqa!" degizip, bas urǵyzǵan sekildi, "ólgen arýaqqa arnadyq" dep shyraq jaqqan sekildi, jazǵyturym áýel bult kúrkiregende, qatyndar shómishimen úıdiń syrtynan uryp, "Sút kóp, kómir az" degen sekildi. Buǵan uqsaǵan yrymdar kóp edi, qudaıǵa shúkir, bul kúnde joǵalyp bara jatqanǵa uqsaıdy.
Sol arabtar kóshpeli halyqtardy "hıbaı" dep, "huzaǵı" dep atapty. "Hıbaı" degeni kıiz shatyrmen júrýshi degen eken. "Huzaǵı" degeni óz júrtynda jáni huzaǵı degen kóshpeli halqy bar eken, soǵan uqsatyp aıtqan eken. Sol ýaqytynyń bir hany kóship kele jatqanda bulardyń tirkeýli túıesin kórip, "mine mynalar shynymen qaz-aq eken" depti, ádeıi qaıtqan qazǵa uqsaıdy-aq eken dep. Sonymen, bular ózin ózi de, ózge jurttar da qazaq atap ketipti, buryn ózderin "ulys" deıdi eken de, júre beredi eken.
Abaıdyń qara sózderi:
- Qara sózder (01-qara sóz)
- Qara sózder (02-qara sóz)
- Qara sózder (03-qara sóz)
- Qara sózder (04-qara sóz)
- Qara sózder (05-qara sóz)
- Qara sózder (06-qara sóz)
- Qara sózder (07-qara sóz)
- Qara sózder (08-qara sóz)
- Qara sózder (09-qara sóz)
- Qara sózder (10-qara sóz)
- Qara sózder (11-qara sóz)
- Qara sózder (12-qara sóz)
- Qara sózder (13-qara sóz)
- Qara sózder (14-qara sóz)
- Qara sózder (15-qara sóz)
- Qara sózder (16-qara sóz)
- Qara sózder (17-qara sóz)
- Qara sózder (18-qara sóz)
- Qara sózder (19-qara sóz)
- Qara sózder (20-qara sóz)
- Qara sózder (21-qara sóz)
- Qara sózder (22-qara sóz)
- Qara sózder (23-qara sóz)
- Qara sózder (24-qara sóz)
- Qara sózder (25-qara sóz)
- Qara sózder (26-qara sóz)
- Qara sózder (27-qara sóz)
- Qara sózder (28-qara sóz)
- Qara sózder (29-qara sóz)
- Qara sózder (30-qara sóz)
- Qara sózder (31-qara sóz)
- Qara sózder (32-qara sóz)
- Qara sózder (33-qara sóz)
- Qara sózder (34-qara sóz)
- Qara sózder (35-qara sóz)
- Qara sózder (36-qara sóz)
- Qara sózder (37-qara sóz)
- Qara sózder (38-qara sóz)
- Qara sózder (39-qara sóz)
- Qara sózder (40-qara sóz)
- Qara sózder (41-qara sóz)
- Qara sózder (42-qara sóz)
- Qara sózder (43-qara sóz)
- Qara sózder (44-qara sóz)
- Qara sózder (45-qara sóz)
You Might Also Like
-
Adam uǵyly eki nárseden: biri - tán, biri - jan. Ol ekeýiniń ortalarynda bolǵan nárselerdiń qaısysy jıbılı, qaısysy kásıbı - ony bilmek kerek. İshsem, jesem demektiń basy - jıbılı, uıyqtamaq ta soǵa...
-
Bir adam qyzyn eńbekshi adamǵa berem dep, suraǵan baı balalaryna bermepti. Bir kúni bashmaq tigip satatyn bir jas jigit suraǵan soń, soǵan beripti. Ol bashmaqshy tapqanyn araqqa salyp, kóńilin kótereti...
