InfoHub Logo

Ertegige qatysýshy keıipkerler:
1. Áje
2. Nemere
3. Ana
4. Qarlyǵash
5. Aıdahar
6. Masa
7. Túlki
8. Ýázirler
9. Bıshi tyshqandar
10. Jolbarys
Ertegi dekorasıalary: Kıiz úı beınesi, aǵash qarlyǵashtyń uıasymen, besik, shıyrmalar, esek, eliktiń maketi.

Birinshi bólim:
Kıiz úı beınesi. Baıaý kúı oınalyp turady. Ájesi urshyq ıirip, nemeresi kitap oqyp jatady. Osy mezgilde shańyraqqa uıa salǵan qarlyǵash tóbeden aınala ushyp shıqyldaıdy. Nemeresi shańyraqqa qarap:
- Áje, anany qarańyz, qarlyǵash bizdiń shańyraqqa uıa salypty ǵoı.
Ájesi qolyn kólegeleı tóbege qarap:
- E - e, bárekeldi, jarqynym.... Shańyraǵymyzda qut - bereke bolady eken, qarlyǵash qus tóresi, kıelisi ǵoı.
- Áje, osy qarlyǵash adamdarǵa nege úıir bolady. Ári basqa qustardaı emes quıryǵy nege aıyr, áje.
- Áı, tentegim - aı, aqylyńnan aınaldym seniń. Qane, jumysymyzdy aıaqtaıyq.... Qazir saǵan qarlyǵashtyń quıryǵynyń nege aıyr bolǵany
jaıly halyq ertegisin aıtyp bereıin, sonda túsinersiń, qulynym. Ekeýi zattaryn jınaı bastaıdy.
- Júr, botaqanym, ana bir tóbeniń basyna shyǵaıyq.
Ájesi nemeresimen oryndarynan turyp alǵa júredi.
- Balam, mine qarashy, mynaý darhan dalamyz tósi jupar gúlge tolǵan, alqaby malǵa tolǵan netken sulý, kórkem edi deseńshi.
- Ia, ata., tamasha kórinis eken.
- Mine, balam, osy qazaq jerinde bul kóne zamanda bolǵan eken.......
Birinshi bólim.
(baıaý kúı oınalady)
Sahnada kıiz úı. Janynda úlken báıterek ósip tur. Báıterek basynda qarlyǵash uıasy. Kıiz úı ishinde bala terbetip otyrǵan ana:
Áldı, áldı, aq bópem.
Aq besikke jat bópem.
Besigińnen bastalar,
Quny qymbat qut - meken.
Bir mezgilde qarlyǵash shıqyldap sahnaǵa shyǵady da, balapandaryna tamaq bere bastaıdy. Qarlyǵash bıi: Qanatyn joǵary - tómen qaǵa aıaqtyń ushymen zaldy aınalyp aǵash tusyna keledi.. 1 - 2 sanyna qanatty joǵary kótere, oń aıaqty alǵa soza oń aıaqqa turý, sol aıaq ókshesi kóteriledi, 3 - 4 sanyna qaıtadan sol aıaqqa otyrý. Osy qımyl 2 ret qaıtalanady. 8 sanyna aıaqtyń ushymen jybyrlaı, qoldy kezekpe - kezek joǵary - tómen kótere ortaǵa kelý. 1 - 2 sanyna ońǵa aınalys, 3 - 4 sanyna oń jaqqa qoldy joǵary kótere sozylý, tómen túsirý. Osy qımyl solǵa qaıtalanady.
Bir kezde balapanynyń biri jerge túsip ketedi.(balapandardyń shıqyldaǵan dybysy shyǵady.) Qarlyǵash shyr - pyr bolady da qalady.
Besik terbetip otyrǵan ana qarlyǵashtyń shıqylynan, ne boldy eken dep syrtqa shyǵady. Qarlyǵash adamdy kórip qasyna keledi:
- O, adamzat maǵan járdemdese kórińiz?
Ana júgire basyp baryp balapandy uıasyna salady.
- Rahmet, adamzat, bul jaqsylyǵyńdy umytpaspyn - dep ana aldynda bas ıedi.

Ekinshi bólim:
(Sahnada aıdahar patsha saraıy kórinisi)
Ájeıdiń daýysy: Sol mańdaǵy taý qyrattyń ortasynda bir aıdahar da ómir súripti. Ol jer betindegi tirshilik ataýlyny jaıpap otyrǵan toıymsyz zalym bolypty.
Ár jerde qannen - qapersiz otyrǵan ańdar. Bir mezgilde sahnaǵa jantalasa saýysqan shyǵady:
- Oıbaı, qashyńdar! Sumdyq - sumdyq, aldyndaǵynyń bárin jaıpap aıdahar patshamyz kele jatyr! Qashyńdar shapshań, tiri qalǵan pende joq.
Bári sasqalaqtap jan - jaqqa qasha jóneledi. Jerdi tarsyldata aıaǵymen soǵa Aıdahar shyǵa keledi. Aqyryp tósin soǵyp:
- Men jer betindeginiń eń kúshtisi bolamyn.
Ýázir - 1:- Iá, taqsyr, siz kúshtisiz.
Ýázir - 2:- Sizge jeter eshkim joq.
Ýázir - 3:- Taqsyr búgin kún uzaqqa tynym kórgen joqsyz, sál demalyp alyńyz.- dep aıdahardyń jan - jaǵyna shyǵyp báıek bolyp, jastyq salyp, jelpip áýrege túsedi.
Shıyrma jabylady.

Úshinshi bólim.
Ájeıdiń daýysy:
- Mine, osylaı aıdahar patsha bop kóp jyl turypty. Jyldardan - jyldar ótkende qaıraty qaıtyp, kárilik jyljyp jetipti.
Shıyrma ashylady da, abyrjyǵan - abdyraǵan ýázirler shaýyp júredi.:
1 - eýi:- (basyn ustap) Patshamyz dertke uryndy.
2 - eýi:- (demin tyńdap, bas shaıqaıdy) Tynysy ábden taryldy.
3 - eýi:- (qanatyn kóterip, keýdesin sıpap) Kózden ot, betten sán ketti.
Keýdeden qýat ál ketti. – dep úsheýi betine úńiledi.
Jolbarys shyǵyp:
- Patshamyzdyń halin bilýge túlki hanym kelip tur.

Bári jalt qarap, shýlaı:
- Kelsin, kirsin, tezirek.
Túlkiniń jolyna qyzyl kilemshe tóseledi. Ortaǵa qıralańdaı basyp kerbezdene túlki shyǵady.
Ýázirler bas ıip taǵzym etedi. Túlki patshanyń aldyna bir, artyna bir shyǵyp, qanatyn kóterip, tyń - tyńdap, tamyryn ustaıdy. Qolyna qaýyrsyn men aq qaǵaz alyp jaza bastaıdy:
- Tátti qan izdep tapsańyz, jazylar edi patshamyz!- qaǵazdy orap jan - jaǵyna qaraıdy.
- Kim, izdep dárý tabady?
Osy kezde yzyńdap masa keledi:
- Men. men izdep tabamyn!
Ýázirlerde jamyraı:
- Iá, ıá masa tapsyn. Ush tezirek.
Masa men túlki shyǵyp ketedi.
Aıdahar yńyrsyp qozǵalady. Osy kezde Ýázirler aqyldasa:
- Masa, patshamyzdyń dárýin ákelgenshe, kóńilin kótere turaıyq.
1 - ý:- Bálkim, patshamyzǵa dámi til úıirer taǵamdar ákeleıik.- dep úsheýi ydysqa salynǵan neshe túrli taǵamdar (taýyq eti, jemis - jıdekter, shujyqtar, sýsyndar) ákeledi. Aıdahar taǵamdarǵa qarap kóz salady da, bas shaıqaıdy.
Ýázirler shegine shyǵyp ketedi. Qaıta oryndaryna kelip sasa bastaıdy.
2 - ý:- Bálkim, saraıymyzdaǵy bıshi tyshqandardy shaqyraıyq.
Úsheýi aspaptarda (daýylpaz, dombyra, sybyzǵy) oınaı bastaıdy, qyzdar (tyshqandar) bı bıleı jóneledi.
Tyshqandar bıi: Barabannyń daýysymen júgire basyp, ortaǵa shyǵady. Oń qoldy joǵary sol aıaqty ushyna kóteredi. 4 sanyna sol jaq myqyndy solǵa laqtyra qozǵaý, basyn sol jaqqa buryp ustaý. Osy qımyl 4 sanymen sol qoldy kóterip, oń jaqtan qaıtalanady, basty oń jaqqa burý. Kelesi qımylda bári tike alǵa qarap tura qalady. 8 sanymen beldi ońǵa - solǵa qozǵaı sál otyryp - turý. Eki qoldy aldan buraı bir - birimen aıqastyra joǵary kóterý, osy kezde qol qımylymen birge sál otyra joǵary turý. Bul qımyl 2 ret qaıtalanady.
Aıdahar basyn kótere qaraıdy da, «keregi joq» degen ısharamen eki jaqqa shaıqaıdy, osy kezde qyzdar bıin toqtatyp keri shegine shyǵyp ketedi.
Shıyrma jabylady.