InfoHub Logo

Qońyr kúzdiń jaımashýaq kúnderiniń birinde aýyl aqsaqaldary Keldibek bıdi ortaǵa alyp, tóbe basynda otyrady. Alystan arnaıy kelgen bes-alty jolaýshy at basyn bıdiń alty qanat aq úıine tiredi de, kóp kidirmeı májilis tóbege qaraı qaıta buryldy. Japyrlasa attan túsip Keldibek bıge, alqaqotan otyrǵan aqsaqaldarǵa sálem berip, amandyq-saýlyq surasyp bolǵan soń, jolaýshylardyń ishindegi jasy alpystar shamasyndaǵy ajarly adam sóz bastady.

— Arǵy atamyz — naıman, onyń ishinde syban bolamyz. Nyspym — Qadyrbaı, — dep ózderin qysqasha tanystyryp ótti de, alystan at arytyp, ádeıilep kelgen sharýalaryna oıysty, — malym kóp emes, eki aıǵyr úıir jylqym bar. Ony jazy-qysy atan jilikti eki jigit baǵady. Bir kúni jaıaý borandatyp, jaılaýda jatqan jylqyma keldim. Jaýraǵan jylqyshylardy qos basyna jiberip, ózim sonda qaldym. Sol kúni keriala baıtal tumsa qulyndady. Meniń qatty tańǵalǵanym: jańa týǵan jas qulyn atyp turyp, sharanasyn silkinip-silkinip jiberdi de, jylqyny aınala shaba jóneldi. Qaıta aınalyp kelip, enesin emgen soń álgi áreketin qaıtalady. «Myna qulyn báıgeniń aldyn bermeıtin tulpar bolǵaly tur eken» degen qýanyshpen úıge qaıttym. Jylqyshylar da tamaqtanyp bolyp, atqa qonǵaly jatyr eken. Olarǵa kórgenimdi aıtyp, jas qulynǵa saq bolýlaryn qatty tapsyrdym. Amal ne, qyzyl ińirde jylqyshylarymnyń biri kelip, qulynnyń ushty-kúıli joǵalǵanyn habarlady. Qasqyr jedi, qoldy boldy deıin desek, eshbir belgi joq.

Týǵan kúni joǵalǵan sol qulyndy besti at bolǵanda tanyp otyrmyn. ýaq ógizbaı degen kisiniń asynda kerbesti birinshi, meniń atym ekinshi bolyp keldi. «Keri at — meniki, qaıtar» desem, myna kisi: «ózimniń kók bıemnen týǵan qulyn. Senbeseń, janymdaǵy kýágerlerden sura», — dep mańaılatpaıdy. Kýá túgil janyn berse de senbeımin, at — meniki. Sizdi ádil bı dep estýshi edim, tóreligin ózińiz aıtyńyz.

Keldibek bı uzaq oılanyp, otyryp-otyryp:

— Muny men sheshe almaımyn, qıyn bılik eken, — depti. Sonda tas atyp oınap júrgen toǵyz jasar Qazybek:

— Áke, osy bılikti maǵan berińizshi, men shesheıin, — deıdi.

— Men sheshe almaǵan daýdyń túıinin sen qaıdan sheshesiń, — dep balasyna zekip tastap, únsiz otyrǵan jolaýshylarǵa qarady, — munyń bıligin sheshe almaımyn dedim ǵoı. Bosqa ýaqyt ótkizbeńder. Qonamyn deseńder, úı — minekı!

— Áke, maǵan berińiz, men sheshemin, — bala taǵy da surady.

Keldibektiń bılik aıtpaıtynyna kózderi jetken soń:

— Aıtsyn. Osy balanyń bıligine rızamyz, — dep daýǵa túsken eki jaq ta kelisimin beredi. Bılik ózine tıgen bala daýgerlerdiń aldyna túsip, óristegi saýlyq qoılarǵa alyp keledi.

— Myna maldyń ishinen ekeýińiz eki qoı ustap, Moıyndaryna belbeýlerińizdi baılap jiberińizder. Sonan soń aýyldaǵy kógennen osylardyń qozysyn tanyp ákelińizder!

Qadyrbaı aqsaqal kógennen bir qozyny aǵytyp alyp, aldyna óńgerip, aýyldan shyǵa bere: «men belbeý baılaǵan qoıdyń egiz qozysy bolýy kerek» degen oıǵa kelip, keri burylady da, taǵy da bir tóldi alady. Ol ekeýin baǵanaǵy qoıǵa aparǵanda enesi men qozylary mańyrasyp tabysady. Al qarsy jaq aparǵan qozy belbeý taǵylǵan qoıǵa jolamaı, óz betimen ketedi. Sonda Qazybek turyp:

— At — myna kisiniki, ózine qaıtaryńyz, — deıdi oǵan. Eki jaq ádil bılikke bitiskennen keıin, jınalǵan halyq mánisin aıtyp berýin suraıdy.

Sonda kerbestini qulyn kezinde urlaǵan jigit:

— At shynynda Qadyrbaı aqsaqaldiki. Men ony qulyn kúninde alyp ketip edim. Aıakóz mańynda turatyn naǵashyma baryp, qaıtyp kele jatsam, ústindegi sharanasy áli túgel keýip úlgermegen qula qulyn jylqyny aınala shaýyp júr eken. Meniń báıge kók bıemniń barlyq kemshiligi — týa salysymen qulynyn tarpyp óltirip tastaıtyn. Ólgen qulynyn izdep arqyrap turǵan bıege qula qulyndy jibergenimde mekirenip, emize bastady. Sóıtip, qulyndy ıemdenip kettim.

— Meniń ulym joq bolǵanmen, barlyq dáýletim — eki aıǵyr úıir jylqymnyń ishinen bir báıge at ketken emes, —  dedi Qadirbek aqsaqal sóz kezegi kelgende. — Meniń ker atym ylǵı báıgeniń aldyn bermeıtin, bul joly birinshi bolyp kerbesti keldi. Anyq zer salyp qarasańyzdar, ker at pen kerbestiniń bir bıeden týǵanyn bilesizder, óıtkeni ekeýiniń túr-túsinde esh aıyrmashylyq joq.

Jınalǵan halyq Qazybektiń qazylyǵyna rıza bolyp tarasady.

---