InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Qazaqtyń kórnekti ǵalymy - Shoqan Ýalıhanov (prezentasıasymen)
Sabaqtyń maqsaty:
1. Qazaqtyń tuńǵysh ǵalymy týraly bilimderin keńeıtý.

Shoqan Ýálıhanovtyń ómiri men shyǵarmashylyq - ǵylymı eńbekteri, saıahattary, zertteý jumystary týraly uǵymdarynyń deńgeıin tolyqtyrý.
2. Ólmeıtugyn artyna sózi men isin qaldyrǵan Shoqan ómirin úlgi ete otyryp, adamgershilikke, ultjandylyqqa tárbıeleý.

Bilim alýdyń mańyzdy ekendigin uǵyndyra otyryp ǵylymı izdeniske baýlý.
Sabaqtyń túri: aralas
Sabaqtyń tıpi: izdený, bilimderin jınaqtaý.
Ádis - tásilderi: toppen jumys, tapsyrmalar.
Kórnekilikter: Shoqan Ýálıhanovtyń portreti, Qazaqstan kartasy, ınter -
aktıvti taqta, prezentasıa.
Pánaralyq baılanys: tarıh, geografıa, beıneleý óneri, ádebıet.
Sabaqtyń barysy:

İ Uıymdastyrý kezeńi.
İİ Taqyrypty anyqtaý kezeńi. Oı qozǵaý.
Gúlder solyp, juldyzdar sónip, adamdar ólip jatady.
Biraq, adamzattyń bir ereksheligi sol – odan iz qalady, is qalady, sóz qalady. (Y. Jaqaev)

Suraq: Qandaı adamdardan iz, is, sóz qalady?
Artyna umytylmas iz qaldyrǵan qandaı uly tulǵalardy bilesińder?
Artyna óshpes iz, mol ǵylymı mura qaldyrǵan uly tulǵalardyń biri –
qazaqtyń kórnekti ǵalymy Shoqan Ýalıhanov
Jańa sabaq jospary: 1. Bala Shoqan
2. Shoqan kadet korpýsynda
3. Ǵalym Shoqan
4. Geograf - saıahatshy Shoqan
5. Uly dostyq - Shyǵysty zertteýshi ǵalymdarmen.
6. Shoqan týraly estelik

Búgingi sabaqta biz Shoqan Ýálıhanovtyń ómiri men shyǵarmashylyq jolyna, ǵylymı eńbekterine, jasaǵan saıahattaryna, zertteý jumystaryna sholý jasaımyz.
Qazir osy taqyrypqa baılanysty ár toptyń ózderiniń daıyndap kelgen málimetterin tyńdaıyq:
İ. top - ǵalym - tarıhshylar
İİ. top - geograf - saıahatshylar
İİİ. top - sýretshiler
IV. top - ǵalym ádebıetshiler

İ. top Ǵalym - tarıhshylar: Bala Shoqan
Shoqan Shyńǵysuly Ýálıhanov 1835jyldyń qarasha aıynda Qostanaı oblysy Qusmuryn bekinisinde dúnıege kelgen. Shoqannyń azan shaqyryp qoıǵan aty Muhammedhanafıa. Shoqannyń balalyq shaǵy tabıǵaty kórkem Qusmuryn, keıin Syrymbet taýynyń baýyrynda Kókshetaýda ótti. Arǵy atasy – Abylaı han. Shoqannyń ákesi – Qusmuryn beketiniń ataqty aǵa sultany Shyńǵys Ýálıhanov. Anasy - áıgili Shorman bıdiń qyzy Zeınep. «Shoqan» degen at – áke - sheshesiniń erkeletip qoıǵan aty. «Shoqydaı bıik, taýdaı asqaq» degen maǵynany bildiredi. Aqyldy, parasatty Shoqan Aıǵanym ájesiniń baýyrynda ósti. Jastaıynan tarıhı óleń - jyrlardy, ańyz - áńgimelerdi qyzyǵa tyńdap, erte hat tanydy. Ol sýret salýdy da úırendi. Sóıtip, ol óz zamanyna Shoqan esimimen tanyldy. Bilim alǵan ordasy. 1847 jyldyń kúzinde ákesi on eki jastaǵy Shoqandy Ombydaǵy kadet korpýsyna oqýǵa berdi Kadet korpýsynda bilim alyp, ony 1853j bitiredi. «Atty ásker korneti» degen ataq alyp shyǵady, óz mamandyǵy boıynsha qyzmetke ornalasady. Onda áskerı sabaqtarǵa qosa jalpy jáne Reseı geografıasy men tarıhy, batys fılosofıasy, fızıka, matematıka, shetel tilderi oqytylǵan. Áýeli oryssha bir aýyz sóz bilmegen. Biraq ol óz zerektigimen arab, parsy, uıǵyr tilderin úırengen.«Osy áskerı bilim beretin oqý ornynda Shoqan jetildi, orys joldastaryn basyp ozdy. Eki - úsh jyldan soń Shoqan ózinen eki jas úlkenderdi de ıdeıa jaǵynan basyp ozdy» dep jazdy birge oqyǵan dosy G. N. Potanın.
Shoqannyń zertteýshilik qabileti oqyp júrgende damı bastady. Jazǵy demalys kezinde ol el ishindegi ańyz - áńgimelerdi, jyrlardy jınaqtady, sýret salýmen
shuǵyldandy. Endi Shoqan saıahatshy bolýdy armandady.