Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri
Karaǵandy oblysy, Prıozórsk qalasy.
Narkýlova Elmıra Jeksenbaevna
Taqyryby: Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri
Maqsaty: Oqýshylardy ultymyzdyń oıý - órnekterimen, olardyń túrlerimen tanys - tyrý. Oıý - órnekter túrlerin ózderi ajyrata bilýge, oıý - órnektermen órnekteı alýǵa úıretý.
Oıý - órnekterdi ózderine jasata otyryp, oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, belsendilikke balý, saýsaq qımyldaryn damytý.
Elin, jerin, ultyn súıýge, sonymen qatar ultymyzdyń salt - dástúrin bilip, ony qurmetteýge tárbıeleý. Ata - babamyzdan qalǵan ulttyq kórkem qolónerimizdi odan ári jalǵastyryp, ony jandandyratyn ózderi ekenin seziný.
Kórnekiligi: Oıý - órnekter sýreti, zattyq buıymdar, qaıyq, jazylǵan sózder, jylqy sýreti, ózen, jaılaý beınesi, kıiz úıdiń nusqasyn jasaý, ishin ulttyq buıymdarmen bezendirý.
Ádis - tásilderi: suraq - jaýap, toptyq, saıahat, sahnalaý.
Tárbıe saǵatynyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi:
Psıhologıalyq kóńil - kúı.(qoldarynan ustaıdy)
1 - qatar: Biz bir - birimizge jaqsylyq tileımiz.
2 - qatar: Biz bir - birimizge qýanysh tileımiz.
3 - qatar: Biz bir - birimizge sáttilik tileımiz.
Bári hormen: Biz bir - birimizdi jaqsy kóremiz.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N. Á. Nazarbaev: «Ulttyń muraty jolynda uıysaıyq, jahandaný jaǵdaıynda da erekshe qazaqy qasıetterdi saqtap qalý úshin biz kóp nárseni eskerýge tıispiz», - dep ulttyq bolmysty saqtaı otyryp, damýdyń alǵy shebine shaqyrǵany belgili. Halqymyz atam zamannan ómirlik tájirıbege, ata – babanyń dala tirshiligi qalyptastyrǵan dástúrine súıengen. El bolamyz desek, budan bylaıǵy maqsat sol zamanalar boıy ómir synynan ótken salt - dástúrlerdiń ozyq úlgilerin urpaq boıyna sińirip, rýhanı jaǵynan adam tárbıeleý - búkil qoǵam aldynda turǵan basty mindetimi
II. Qyzyǵýshylyqtaryn oıatý:
1. Eń aldymen sandar arqyly «órnek» sózin shyǵaryp alý. Mysaly birinshi «ó» árpin shyǵarý úshin tórt sanynyń ekinshi árpin taýyp alý kerek. Tórt sanynyń ekinshi árpi «ó». Osy ádispen kelesi áripterdi taba otyryp, «órnek» sózin shyǵaryp alý.
4 - 2 ------- 1 - 3 ------- 10 - 2 ----- 5 - 2 ----- 2 - 2
Ó ------------ R --------- N ----------- E --------- K
2. Toptastyrý.
- Órnek degende oılaryńa ne keledi?
III. Maǵynany taný. (Ózim tolyǵyraq órnek jaıly aıtyp ketemin)
- Durys balalar, órnek degenimiz - birneshe kórkemdep syzylǵan syzyqtar jıyntyǵynan quralǵan ásemdik syzba. Órnekter túri kóp. Ár ulttyń ózine tán oıý - órnekteri bar. Ótken beıneleý sabaǵynda biz «Órnekti tabaq» taqyrybyn ótkenbiz. Sonda qaı ulttyń órnegimen tabaqty órnektedik? (Orys halqynyń oıý - órnekteri bolatyn)
Al búgingi bizdiń taqyrybymyz «Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri» dep atalady. «Oıý - órnek» sózi - latynnyń «ornament» degen sóziniń balamasy. «Ornament» sózi –«sándeý» nemese «ásemdeý» degen uǵymdy bildiredi. «Oıý» sózi, birinshiden, aǵash nemese temir materıaldaryn oıyp, zatty kórkemdeý degendi bildirse, ekinshiden, materıaldy oıý nemese oıý úlgisin daıyndaý degendi bildiredi.(kórnekilikpen kórsetemin).
Oıý - órnek – bul syzba. Halyq sheberleri oıý - órnekti ósimdik, janýar, qus, ǵaryshtyq deneler beınesine uqsatyp qurastyra bilgen. Oıý - órnekti turmystyq múlikter men buıymdardy bezendirýge qoldanǵan. Ulttyq oıý - órnekterdiń san alýan túri baryn aıtý.
- Al, balalar, aıtyńdarshy, oıý - órnekterdi qandaı zattarda kezdestirdińder?
Oqýshylardyń jaýabyn tyńdap bolǵannan keıin:
- Oıý - órnekti kimder jasaıdy? (Ájelerimiz ben analarymyz)
Ájemizden oıý - órnekter týraly surap alýymyz kerek. Sol úshin, balalar, búgin jaılaýǵa ata - ájemizdiń úıine baramyz. Jaılaýǵa saıahattap kelemiz. Jaılaýǵa barý úshin jylqy kerek.(Osy kezde jylqynyń daýysy shyǵady, jylqynyń shaýyp kele jatqan dúbiri estiledi)
- Jylqyǵa minbes buryn biz bir suraqqa jaýap berýimiz kerek eken.
- Qazaqta kıeli san qandaı san? (7)
- Qazaqta 7 qazyna degen bar. Eger sender jeti qazynany atap berseńder jylqylar keledi. (1. Er jigit 2. Sulý áıel 3. Aqyl, bilim 4. Júırik at 5. Qyran búrkit 6. Beren myltyq 7. Júırik tazy. )
Ári qaraı júrsek aldymyzda ózen sulap jatyr.
- Ózennen ótý úshin bizge ne kerek? (Qaıyq)
- Qaıyqqa bárimiz birdeı syımaımyz. Sondyqtan bizge úsh qaıyq kerek. Ol úshin biz taǵy úsh suraqqa jaýap berýimiz kerek.
1. Jaqsylyq kúnderde, kelin túskende, alys sapardan jolaýshy kelgende, quda kelgende nemese zor qýanyshty kúnderde áıelder qurt, kámpıtten, teńgeden saltanatty dástúr jasaıdy. Sol dástúr qalaı atalady?(Shashý)
2. Sábıdi qaz turǵannan keıin tez júrip ketsin degen tilekpen jasalatyn ǵuryp? (Tusaýkeser)
3. Jańa týǵan náresteniń qurmetine jasalatyn oıyn - saýyq, toı? (Shildehana)
Bul kedergiden de múdirmeı óttik. Al endi qaıyqqa minip, ózennen óteıik. (Osy kezde sýdyń syldyrap aqqan daýysy estiledi)
- Balalar, mine biz jaılaýǵa da keldik.
Hormen:
Biz júrdik, júrdik, júrdik,
Jaılaýǵa jaqyn keldik.
Armysyń, ata!
Biz saǵan qonaqqa keldik.
(Osy kezde oqýshylardyń arasynan bir qyz ájeniń rólin, eki qyz nemereniń rólderin, bir bala atanyń rólin oınaıdy. Bul jerde áje – Isataı Hanshaıym,, ata - Aıdarhan Qarlybı, nemereleri - Shınalıev Ashat, Beısetaı Jansaıa)
Áje:
- Aınalaıyn, balalarym, kelip qaldyńdar ma? Joǵary shyǵyńdar. Kelý sebepterińdi aıta otyryńdar.
Balalar:
- Áje, biz sizden oıý - órnekter jaıly bilýge keldik, ári sizderge kómektesýge keldik.
Ata:
- Onda balalar durys kelipsińder. Ájeleriń oıý - órnektiń naǵyz sheberi. Ájeleriń senderge oıý - órnekter jaıly kóp nárse úıretedi. Sender oıý - órnekterińdi suraı berińder. Men qoılardy bir qarap keleıin.
Áje:
- Balalar, qane jaıǵasyp otyryńdar. Men senderdi oıý - órnektiń túrlerimen tanystyryp óteıin. Men jalǵyz emespin. Maǵan kómekshi eki nemerem bar. Bireýiniń aty - Jansaıa, ekinshisi Ashat. Eki nemeremde senderge oıý túrlerin tanystyryp ótedi.
Aldymen ájeniń ózi oıý - órnekterdiń birneshe túrimen tanystyrady.
Nemeresi Jansaıa birneshe oıý - órnek túrimen tanystyrady
Nemeresi Ashat birneshe oıý - órnek túrimen tanystyrady.
Oıýlar. F: Ońǵarsynova.
1. Túrin - aı tekemettiń! Asyl qandaı! Úńildim únsiz ǵana basymdy almaı.
Kele ǵoı, qoshaqanym, ózime!» dep Ájem kep, sıpaǵandaı shashymnan jaı.
2. Kúıimdi keshseńder - aý sol bettegi,
Turǵandaı ana - kóńil terbep meni.
Jan bitip, jaırańdaldy jan - jaǵymnan
Qazaqtyń qoshqar múıiz órnekteri.
3. Ańsaýmen kúnim ótti qansha meniń,
Jelbaýda, basqurda ma ańsaý elim,
Ájemniń taramysty saýsaqtaryn.
Taba almaı dala kezip sharshap edim.
4. Elestep kóz aldyma sán shaqtarym,
Kelgendeı qulaǵyma ańsatqan ún.
Túrinen tekemettiń kórip turmyn.
Ájemniń taramysty saýsaqtaryn.
5. Sheber bizdiń ájemiz,
Sheber bizdiń atamyz,
Sheber bolǵan babamyz,
Bizde sheber bolamyz.
6. Buıymdar men zattardy
Sándeý úshin kórnekti
Qıyn da bolsa qınalmaı
Mende úırendim órnekti.
Áje:
- Balalarym, sonymen qandaı órnekpen tanystyńdar?(Balalardyń jaýaby tyńdalady.)
- Óte jaqsy. Endi osy oıý - órnekterden tekemetti órnekteıik.
- Tekemettiń ne ekenin bilesińder me? (Tekemet týraly bir oqýshy tolyq málimet berip ketedi.)
Áje:
- Balalar, men tekemetti órnekteýdi jarys túrinde ótkizgim kelip tur. Qane, senderdi úsh topqa bólip alaıyn. Ol úshin sender mynaý turǵan oıýlardy tańdap, ondaǵy suraqqa jaýap berýleriń kerek.(Balalar sanyna baılanysty segiz - segizden úsh túrli oıý berilgen. Ár oqýshy kelip, ózine unaǵan oıýdy tańdap alady jáne ár oıýdyń artynda jazylǵan bir suraqqa jaýap berýleri kerek. Ondaǵy suraqtar qazaqtyń salt - dástúrine baılanysty berilgen. Ár oqýshy ózine unaǵan oıýdy tańdaıdy. Qandaı oıý ekenin ataıdy. Birdeı oıý alǵan balalar bir topqa jınaqtalady.)
Úsh top qurylady.
1 - top «Qoshqarmúıiz»
2 - top «Órkesh»
3 - top «Qyryqmúıiz»
Tolyq nusqasyn júkteý
Narkýlova Elmıra Jeksenbaevna
Taqyryby: Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri
Maqsaty: Oqýshylardy ultymyzdyń oıý - órnekterimen, olardyń túrlerimen tanys - tyrý. Oıý - órnekter túrlerin ózderi ajyrata bilýge, oıý - órnektermen órnekteı alýǵa úıretý.
Oıý - órnekterdi ózderine jasata otyryp, oqýshylardyń qyzyǵýshylyqtaryn arttyrý, belsendilikke balý, saýsaq qımyldaryn damytý.
Elin, jerin, ultyn súıýge, sonymen qatar ultymyzdyń salt - dástúrin bilip, ony qurmetteýge tárbıeleý. Ata - babamyzdan qalǵan ulttyq kórkem qolónerimizdi odan ári jalǵastyryp, ony jandandyratyn ózderi ekenin seziný.
Kórnekiligi: Oıý - órnekter sýreti, zattyq buıymdar, qaıyq, jazylǵan sózder, jylqy sýreti, ózen, jaılaý beınesi, kıiz úıdiń nusqasyn jasaý, ishin ulttyq buıymdarmen bezendirý.
Ádis - tásilderi: suraq - jaýap, toptyq, saıahat, sahnalaý.
Tárbıe saǵatynyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi:
Psıhologıalyq kóńil - kúı.(qoldarynan ustaıdy)
1 - qatar: Biz bir - birimizge jaqsylyq tileımiz.
2 - qatar: Biz bir - birimizge qýanysh tileımiz.
3 - qatar: Biz bir - birimizge sáttilik tileımiz.
Bári hormen: Biz bir - birimizdi jaqsy kóremiz.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N. Á. Nazarbaev: «Ulttyń muraty jolynda uıysaıyq, jahandaný jaǵdaıynda da erekshe qazaqy qasıetterdi saqtap qalý úshin biz kóp nárseni eskerýge tıispiz», - dep ulttyq bolmysty saqtaı otyryp, damýdyń alǵy shebine shaqyrǵany belgili. Halqymyz atam zamannan ómirlik tájirıbege, ata – babanyń dala tirshiligi qalyptastyrǵan dástúrine súıengen. El bolamyz desek, budan bylaıǵy maqsat sol zamanalar boıy ómir synynan ótken salt - dástúrlerdiń ozyq úlgilerin urpaq boıyna sińirip, rýhanı jaǵynan adam tárbıeleý - búkil qoǵam aldynda turǵan basty mindetimi
II. Qyzyǵýshylyqtaryn oıatý:
1. Eń aldymen sandar arqyly «órnek» sózin shyǵaryp alý. Mysaly birinshi «ó» árpin shyǵarý úshin tórt sanynyń ekinshi árpin taýyp alý kerek. Tórt sanynyń ekinshi árpi «ó». Osy ádispen kelesi áripterdi taba otyryp, «órnek» sózin shyǵaryp alý.
4 - 2 ------- 1 - 3 ------- 10 - 2 ----- 5 - 2 ----- 2 - 2
Ó ------------ R --------- N ----------- E --------- K
2. Toptastyrý.
- Órnek degende oılaryńa ne keledi?
III. Maǵynany taný. (Ózim tolyǵyraq órnek jaıly aıtyp ketemin)
- Durys balalar, órnek degenimiz - birneshe kórkemdep syzylǵan syzyqtar jıyntyǵynan quralǵan ásemdik syzba. Órnekter túri kóp. Ár ulttyń ózine tán oıý - órnekteri bar. Ótken beıneleý sabaǵynda biz «Órnekti tabaq» taqyrybyn ótkenbiz. Sonda qaı ulttyń órnegimen tabaqty órnektedik? (Orys halqynyń oıý - órnekteri bolatyn)
Al búgingi bizdiń taqyrybymyz «Qazaqtyń ulttyq oıý - órnekteri» dep atalady. «Oıý - órnek» sózi - latynnyń «ornament» degen sóziniń balamasy. «Ornament» sózi –«sándeý» nemese «ásemdeý» degen uǵymdy bildiredi. «Oıý» sózi, birinshiden, aǵash nemese temir materıaldaryn oıyp, zatty kórkemdeý degendi bildirse, ekinshiden, materıaldy oıý nemese oıý úlgisin daıyndaý degendi bildiredi.(kórnekilikpen kórsetemin).
Oıý - órnek – bul syzba. Halyq sheberleri oıý - órnekti ósimdik, janýar, qus, ǵaryshtyq deneler beınesine uqsatyp qurastyra bilgen. Oıý - órnekti turmystyq múlikter men buıymdardy bezendirýge qoldanǵan. Ulttyq oıý - órnekterdiń san alýan túri baryn aıtý.
- Al, balalar, aıtyńdarshy, oıý - órnekterdi qandaı zattarda kezdestirdińder?
Oqýshylardyń jaýabyn tyńdap bolǵannan keıin:
- Oıý - órnekti kimder jasaıdy? (Ájelerimiz ben analarymyz)
Ájemizden oıý - órnekter týraly surap alýymyz kerek. Sol úshin, balalar, búgin jaılaýǵa ata - ájemizdiń úıine baramyz. Jaılaýǵa saıahattap kelemiz. Jaılaýǵa barý úshin jylqy kerek.(Osy kezde jylqynyń daýysy shyǵady, jylqynyń shaýyp kele jatqan dúbiri estiledi)
- Jylqyǵa minbes buryn biz bir suraqqa jaýap berýimiz kerek eken.
- Qazaqta kıeli san qandaı san? (7)
- Qazaqta 7 qazyna degen bar. Eger sender jeti qazynany atap berseńder jylqylar keledi. (1. Er jigit 2. Sulý áıel 3. Aqyl, bilim 4. Júırik at 5. Qyran búrkit 6. Beren myltyq 7. Júırik tazy. )
Ári qaraı júrsek aldymyzda ózen sulap jatyr.
- Ózennen ótý úshin bizge ne kerek? (Qaıyq)
- Qaıyqqa bárimiz birdeı syımaımyz. Sondyqtan bizge úsh qaıyq kerek. Ol úshin biz taǵy úsh suraqqa jaýap berýimiz kerek.
1. Jaqsylyq kúnderde, kelin túskende, alys sapardan jolaýshy kelgende, quda kelgende nemese zor qýanyshty kúnderde áıelder qurt, kámpıtten, teńgeden saltanatty dástúr jasaıdy. Sol dástúr qalaı atalady?(Shashý)
2. Sábıdi qaz turǵannan keıin tez júrip ketsin degen tilekpen jasalatyn ǵuryp? (Tusaýkeser)
3. Jańa týǵan náresteniń qurmetine jasalatyn oıyn - saýyq, toı? (Shildehana)
Bul kedergiden de múdirmeı óttik. Al endi qaıyqqa minip, ózennen óteıik. (Osy kezde sýdyń syldyrap aqqan daýysy estiledi)
- Balalar, mine biz jaılaýǵa da keldik.
Hormen:
Biz júrdik, júrdik, júrdik,
Jaılaýǵa jaqyn keldik.
Armysyń, ata!
Biz saǵan qonaqqa keldik.
(Osy kezde oqýshylardyń arasynan bir qyz ájeniń rólin, eki qyz nemereniń rólderin, bir bala atanyń rólin oınaıdy. Bul jerde áje – Isataı Hanshaıym,, ata - Aıdarhan Qarlybı, nemereleri - Shınalıev Ashat, Beısetaı Jansaıa)
Áje:
- Aınalaıyn, balalarym, kelip qaldyńdar ma? Joǵary shyǵyńdar. Kelý sebepterińdi aıta otyryńdar.
Balalar:
- Áje, biz sizden oıý - órnekter jaıly bilýge keldik, ári sizderge kómektesýge keldik.
Ata:
- Onda balalar durys kelipsińder. Ájeleriń oıý - órnektiń naǵyz sheberi. Ájeleriń senderge oıý - órnekter jaıly kóp nárse úıretedi. Sender oıý - órnekterińdi suraı berińder. Men qoılardy bir qarap keleıin.
Áje:
- Balalar, qane jaıǵasyp otyryńdar. Men senderdi oıý - órnektiń túrlerimen tanystyryp óteıin. Men jalǵyz emespin. Maǵan kómekshi eki nemerem bar. Bireýiniń aty - Jansaıa, ekinshisi Ashat. Eki nemeremde senderge oıý túrlerin tanystyryp ótedi.
Aldymen ájeniń ózi oıý - órnekterdiń birneshe túrimen tanystyrady.
Nemeresi Jansaıa birneshe oıý - órnek túrimen tanystyrady
Nemeresi Ashat birneshe oıý - órnek túrimen tanystyrady.
Oıýlar. F: Ońǵarsynova.
1. Túrin - aı tekemettiń! Asyl qandaı! Úńildim únsiz ǵana basymdy almaı.
Kele ǵoı, qoshaqanym, ózime!» dep Ájem kep, sıpaǵandaı shashymnan jaı.
2. Kúıimdi keshseńder - aý sol bettegi,
Turǵandaı ana - kóńil terbep meni.
Jan bitip, jaırańdaldy jan - jaǵymnan
Qazaqtyń qoshqar múıiz órnekteri.
3. Ańsaýmen kúnim ótti qansha meniń,
Jelbaýda, basqurda ma ańsaý elim,
Ájemniń taramysty saýsaqtaryn.
Taba almaı dala kezip sharshap edim.
4. Elestep kóz aldyma sán shaqtarym,
Kelgendeı qulaǵyma ańsatqan ún.
Túrinen tekemettiń kórip turmyn.
Ájemniń taramysty saýsaqtaryn.
5. Sheber bizdiń ájemiz,
Sheber bizdiń atamyz,
Sheber bolǵan babamyz,
Bizde sheber bolamyz.
6. Buıymdar men zattardy
Sándeý úshin kórnekti
Qıyn da bolsa qınalmaı
Mende úırendim órnekti.
Áje:
- Balalarym, sonymen qandaı órnekpen tanystyńdar?(Balalardyń jaýaby tyńdalady.)
- Óte jaqsy. Endi osy oıý - órnekterden tekemetti órnekteıik.
- Tekemettiń ne ekenin bilesińder me? (Tekemet týraly bir oqýshy tolyq málimet berip ketedi.)
Áje:
- Balalar, men tekemetti órnekteýdi jarys túrinde ótkizgim kelip tur. Qane, senderdi úsh topqa bólip alaıyn. Ol úshin sender mynaý turǵan oıýlardy tańdap, ondaǵy suraqqa jaýap berýleriń kerek.(Balalar sanyna baılanysty segiz - segizden úsh túrli oıý berilgen. Ár oqýshy kelip, ózine unaǵan oıýdy tańdap alady jáne ár oıýdyń artynda jazylǵan bir suraqqa jaýap berýleri kerek. Ondaǵy suraqtar qazaqtyń salt - dástúrine baılanysty berilgen. Ár oqýshy ózine unaǵan oıýdy tańdaıdy. Qandaı oıý ekenin ataıdy. Birdeı oıý alǵan balalar bir topqa jınaqtalady.)
Úsh top qurylady.
1 - top «Qoshqarmúıiz»
2 - top «Órkesh»
3 - top «Qyryqmúıiz»
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
