Qazirgi zamannyń rýhanı – adamgershilik damý aspektisi jáne jastardy otansúıgishtikke tárbıeleý
Qaraǵandy oblysy, Sátbaev qalasy,
"№3 jalpy orta bilim beretin mektebi" KMM
bıologıa pániniń muǵalimi
Adamánova Sholpan Sovetovna
Qazirgi zamannyń rýhanı – adamgershilik damý aspektisi jáne jastardy otansúıgishtikke tárbıeleý.
«Jaman balasynyń jaman qulqy jaratylysynan emes, ósken orta, kórgen úlgi – ónege biletindiginen, kópshilikti adamshylyqqa tárbıeleý úshin jas býyndy jaqsylap tárbıeleý kerek»
(M. Áýezov).
Qazaqstan - táýelsiz memleket. Táýelsiz eldi órkenıetti álemge tanytatyn, damyǵan elder qatarynda terezesin teń etetin kúsh - bilim jáne bilimdi urpaq. Bilimdi urpaq - egemendi eldiń berik tiregi. Biz bilimdi urpaq bilimdi tulǵa degende rýhanı jan dúnıesi baı, bilimi men biliktiligi joǵary, talap - talǵamy tereń, salaýatty ómir saltyn durys qalyptastyrǵan tulǵany aıtamyz. Túbegeıli ózgeristerge bet burǵan jańa qoǵamda tek bilimdi bolý jetkiliksiz, sondyqtan árbir jeke tulǵanyń boıynda adamgershilik, izgilik, kishipeıildilik, qaıyrymdylyq, batyrlyq, otansúıgishtik, t. b. qasıetter bolýy kerek. Ol úshin jas urpaqqa tárbıe berýde ar - uıat, adaldyq, rýhanı, adamgershilik, izgilik máselelerin qatar qoıý qajet.
Bolashaq urpaqty tárbıeleý júıesinde rýhanı - adamgershilik tárbıe asa mańyzdy oryn alady. Adamgershilik - tulǵanyń sana - sezimin, is - áreketin qalyptastyratyn, qundylyq baǵdaryn aıqyndaıtyn qural. Sondaı - aq tulǵanyń ar - ojdanyn, tanymdyq qyzyǵýlaryn keshendi damytady.
Adamgershilik – adamdy súıýdi jáne onyń qadir - qasıetin qurmetteýdi, raqymshylyq pen shynshyldyq qasıetterin qalyptastyrady. Adamgershilik týa bitken qasıet emes. Adamgershilik ustanymdary tatýlyqta ómir súrý, baqytty bolýǵa umtylý bala men kárige járdemdesýdegi qajettiligin seziný men moıyndaý sıaqty faktorlar negizinde qalyptasady. Adamgershiliktiń qalyptasýyna minez - qulyq úlken rol atqarady. Halyq danalyǵynda «Aqyldy kimge kerek, minez - qulqyń bolmasa» deıdi. Demek jaqsy minez adamdarǵa meıirimdi, kishipeıil, raqymshyl bolý – adamgershilik minez - qulyq.
Adamgershilik tárbıeniń túp negizi otbasynan bastalady. Ata - analar balalaryn jaqsy minez - qulyqqa tárbıeleı otyryp, qalyptasqan daǵdyǵa, ádetke aınaldyrý arqyly adamgershilik qasıetterdi olardyń boıyna sińiredi. Bala ata - anaǵa qarap, eliktep ósedi. Keıbir ata - analardyń aıtar aqyldary, kúndelikti tirshiliktegi is - áreketteri, minez qulyqtary balany teris tárbıeleıdi.
Otbasynan tárbıe almaǵan balany mektep qabyrǵasynda tárbıeleý mindettimiz.
Adamgershilik tárbıe berý bilim berýmen shektelmeıdi, Bul balanyń sezimine áser etý arqyly ishki dúnıesin oıatýdyń nátıjesinde dúnıetanymyn qalyptastyrady. Balanyń sana - sezimin adamgershilik murattaryn qalyptastyrý tárbıeniń eń birinshi mindeti.
Oqý men tárbıe árýaqytta egiz. Tárbıe prosesinde ustazdar sheshýshi rol atqarady. Uly pedagog K. D. Ýshınskıı «Tárbıeniń qaınar kózi urpaqqa tálim - tárbıe beretin adamdy óte joǵary baǵalap, osy máńgi nurdyń qyzmetshisi» dep ataýy beker emes. Balalardyń jeke tulǵa bolyp qalyptasýyna muǵalimder qaýymynyń eńbegi zor. Muǵalimder oqýshylarǵa adamgershilik tárbıesin synyptan tys is - sharalar arqyly (oıyndar júgizý, áńgime ótkizý, dóńgelek stol, debat, úgit - nasıhat tobynyń jarystary, saýalnama alý, belgili bir saladaǵy mamandarmen kezdesý t. b.) júzege asyrady.
Oqýshylarǵa rýhanı - adamgershilik tárbıe berý - qazirgi mektep kitaphanalarynyń eń mańyzdy mindetteriniń biri. Bul zańdy da, óıtkeni, bizdiń qoǵam ómirinde adamgershilik bastamalarynyń róli barǵan saıyn artyp, moraldyq faktordyń yqpal aıasy keńeıip keledi. Rýhanı – adamgershilikke tárbıeleýdiń maqsaty oqýshylardyń belsendi ómirlik jolyn, qoǵamdyq boryshqa sanaly kózqarasyn, sóz ben istiń birligin qamtamasyz etip, adamgershilik normalarynyń aýytqýshylarǵa jol bermeýdi qalyptastyrý bolyp tabylady.
Mektep kitaphanasynda oqýshylarǵa rýhanı – adamgershilik tárbıe berýde ár - túrli qyzmet túrleri qoldanylady.[1]
Aýyzsha túri:
- leksıa, oqý keshi, fakúltatıvtik sabaqtar;
- bıblıografıalyq sholýlar, suhbattar, keńester;
- oqyrman konferensıalary;
- shyǵarmashylyq, ádebı - mýzykalyq, taqyryptyq keshter;
- tanymal tulǵalarmen kezdesý keshi;
- dıspýtter, dóńgelek ústelder, debat - klýbtar;
- prezentasıalar;
Kórnekilik túri.
- aralas kórmeler;
- stendter
Baspa basylymdary:
- bıblıografıalyq, bıobıblıografıalyq kórsetkishter;
- aqparattyq materıaldar: baspaǵa beretin pres - relızder men maqalalar;
- jarnama materıaldar: habarlandyrý, shaqyrý qaǵazdary, t. b.
Keshendi túri:
- ár túrli úlgidegi (aýyzsha, kórneki, baspa) kitaphanalyq sabaqtar (aptalyq, onkúndik, aılyq), ekskýrsıa.
Oqýshylarǵa rýhanı - adamgershilik tárbıe berýde kitaphanashylarda naqty jaǵdaı men alǵyshart bolýy qajet, oǵan mynalar qatysty:
- oqýshylardyń talaptaryn jaqsy bilý;
- rýhanı - adamgershilik tárbıe berý maqsatynda oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýdaǵy iskerlik; kitaphanada jaqsy anyqtamalaq - bıblıografıalyq apparattyń bolýy. Osyndaı jumystardy iske asyra otyryp, árbir muǵalim
Abaı atamyzdyń
«Bes nárseden qashyq bol,
Bes nársege asyq bol,
Adam bolam deseńiz», -
degen óleń joldaryn árdaıym este saqtap, bolashaq urpaqtyń sanasyna quıǵan jón.
"№3 jalpy orta bilim beretin mektebi" KMM
bıologıa pániniń muǵalimi
Adamánova Sholpan Sovetovna
Qazirgi zamannyń rýhanı – adamgershilik damý aspektisi jáne jastardy otansúıgishtikke tárbıeleý.
«Jaman balasynyń jaman qulqy jaratylysynan emes, ósken orta, kórgen úlgi – ónege biletindiginen, kópshilikti adamshylyqqa tárbıeleý úshin jas býyndy jaqsylap tárbıeleý kerek»
(M. Áýezov).
Qazaqstan - táýelsiz memleket. Táýelsiz eldi órkenıetti álemge tanytatyn, damyǵan elder qatarynda terezesin teń etetin kúsh - bilim jáne bilimdi urpaq. Bilimdi urpaq - egemendi eldiń berik tiregi. Biz bilimdi urpaq bilimdi tulǵa degende rýhanı jan dúnıesi baı, bilimi men biliktiligi joǵary, talap - talǵamy tereń, salaýatty ómir saltyn durys qalyptastyrǵan tulǵany aıtamyz. Túbegeıli ózgeristerge bet burǵan jańa qoǵamda tek bilimdi bolý jetkiliksiz, sondyqtan árbir jeke tulǵanyń boıynda adamgershilik, izgilik, kishipeıildilik, qaıyrymdylyq, batyrlyq, otansúıgishtik, t. b. qasıetter bolýy kerek. Ol úshin jas urpaqqa tárbıe berýde ar - uıat, adaldyq, rýhanı, adamgershilik, izgilik máselelerin qatar qoıý qajet.
Bolashaq urpaqty tárbıeleý júıesinde rýhanı - adamgershilik tárbıe asa mańyzdy oryn alady. Adamgershilik - tulǵanyń sana - sezimin, is - áreketin qalyptastyratyn, qundylyq baǵdaryn aıqyndaıtyn qural. Sondaı - aq tulǵanyń ar - ojdanyn, tanymdyq qyzyǵýlaryn keshendi damytady.
Adamgershilik – adamdy súıýdi jáne onyń qadir - qasıetin qurmetteýdi, raqymshylyq pen shynshyldyq qasıetterin qalyptastyrady. Adamgershilik týa bitken qasıet emes. Adamgershilik ustanymdary tatýlyqta ómir súrý, baqytty bolýǵa umtylý bala men kárige járdemdesýdegi qajettiligin seziný men moıyndaý sıaqty faktorlar negizinde qalyptasady. Adamgershiliktiń qalyptasýyna minez - qulyq úlken rol atqarady. Halyq danalyǵynda «Aqyldy kimge kerek, minez - qulqyń bolmasa» deıdi. Demek jaqsy minez adamdarǵa meıirimdi, kishipeıil, raqymshyl bolý – adamgershilik minez - qulyq.
Adamgershilik tárbıeniń túp negizi otbasynan bastalady. Ata - analar balalaryn jaqsy minez - qulyqqa tárbıeleı otyryp, qalyptasqan daǵdyǵa, ádetke aınaldyrý arqyly adamgershilik qasıetterdi olardyń boıyna sińiredi. Bala ata - anaǵa qarap, eliktep ósedi. Keıbir ata - analardyń aıtar aqyldary, kúndelikti tirshiliktegi is - áreketteri, minez qulyqtary balany teris tárbıeleıdi.
Otbasynan tárbıe almaǵan balany mektep qabyrǵasynda tárbıeleý mindettimiz.
Adamgershilik tárbıe berý bilim berýmen shektelmeıdi, Bul balanyń sezimine áser etý arqyly ishki dúnıesin oıatýdyń nátıjesinde dúnıetanymyn qalyptastyrady. Balanyń sana - sezimin adamgershilik murattaryn qalyptastyrý tárbıeniń eń birinshi mindeti.
Oqý men tárbıe árýaqytta egiz. Tárbıe prosesinde ustazdar sheshýshi rol atqarady. Uly pedagog K. D. Ýshınskıı «Tárbıeniń qaınar kózi urpaqqa tálim - tárbıe beretin adamdy óte joǵary baǵalap, osy máńgi nurdyń qyzmetshisi» dep ataýy beker emes. Balalardyń jeke tulǵa bolyp qalyptasýyna muǵalimder qaýymynyń eńbegi zor. Muǵalimder oqýshylarǵa adamgershilik tárbıesin synyptan tys is - sharalar arqyly (oıyndar júgizý, áńgime ótkizý, dóńgelek stol, debat, úgit - nasıhat tobynyń jarystary, saýalnama alý, belgili bir saladaǵy mamandarmen kezdesý t. b.) júzege asyrady.
Oqýshylarǵa rýhanı - adamgershilik tárbıe berý - qazirgi mektep kitaphanalarynyń eń mańyzdy mindetteriniń biri. Bul zańdy da, óıtkeni, bizdiń qoǵam ómirinde adamgershilik bastamalarynyń róli barǵan saıyn artyp, moraldyq faktordyń yqpal aıasy keńeıip keledi. Rýhanı – adamgershilikke tárbıeleýdiń maqsaty oqýshylardyń belsendi ómirlik jolyn, qoǵamdyq boryshqa sanaly kózqarasyn, sóz ben istiń birligin qamtamasyz etip, adamgershilik normalarynyń aýytqýshylarǵa jol bermeýdi qalyptastyrý bolyp tabylady.
Mektep kitaphanasynda oqýshylarǵa rýhanı – adamgershilik tárbıe berýde ár - túrli qyzmet túrleri qoldanylady.[1]
Aýyzsha túri:
- leksıa, oqý keshi, fakúltatıvtik sabaqtar;
- bıblıografıalyq sholýlar, suhbattar, keńester;
- oqyrman konferensıalary;
- shyǵarmashylyq, ádebı - mýzykalyq, taqyryptyq keshter;
- tanymal tulǵalarmen kezdesý keshi;
- dıspýtter, dóńgelek ústelder, debat - klýbtar;
- prezentasıalar;
Kórnekilik túri.
- aralas kórmeler;
- stendter
Baspa basylymdary:
- bıblıografıalyq, bıobıblıografıalyq kórsetkishter;
- aqparattyq materıaldar: baspaǵa beretin pres - relızder men maqalalar;
- jarnama materıaldar: habarlandyrý, shaqyrý qaǵazdary, t. b.
Keshendi túri:
- ár túrli úlgidegi (aýyzsha, kórneki, baspa) kitaphanalyq sabaqtar (aptalyq, onkúndik, aılyq), ekskýrsıa.
Oqýshylarǵa rýhanı - adamgershilik tárbıe berýde kitaphanashylarda naqty jaǵdaı men alǵyshart bolýy qajet, oǵan mynalar qatysty:
- oqýshylardyń talaptaryn jaqsy bilý;
- rýhanı - adamgershilik tárbıe berý maqsatynda oqýshylardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýdaǵy iskerlik; kitaphanada jaqsy anyqtamalaq - bıblıografıalyq apparattyń bolýy. Osyndaı jumystardy iske asyra otyryp, árbir muǵalim
Abaı atamyzdyń
«Bes nárseden qashyq bol,
Bes nársege asyq bol,
Adam bolam deseńiz», -
degen óleń joldaryn árdaıym este saqtap, bolashaq urpaqtyń sanasyna quıǵan jón.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
