InfoHub Logo

Qyzyl kitap — bul qaýip-qater dabyly. Túrdiń bul kitapqa engizilýi, oǵan erekshe kóńil bólý kerek ekendigin bildiredi, kóbine arnaıy qorǵaý sharalary qajet, áıtpese túrdiń múldem joǵalyp ketýi múmkin. Qazaqstan úkimeti 1978 jyldyń qańtarynda Qyzyl kitapty qurý týraly jarǵy shyǵardy. Múk, qyna, sanyraýqulaqtardy qosqanda quramynda 300 túrden asa ósimdikter bar kitap 1981 jyly akedemık B.A.Bykovtyń jetekshiligimen jaryq kórdi.

Qazaqstannyń Qyzyl kitabynda sırek jáne joıylyp bara jatqan túrlerdiń tizimine engizilgen jabaıy omyrtqalylardyń 87 túriniń jáne ósimdikterdiń 303 túriniń qazirgi taralýy, sanynyń jaı-kúıi, bıologıasy týraly málimetter keltirilgen.

Qyzyl kitapqa engizilgen ósimdik erekshe qorǵaýǵa alynady. Olardy jınaýǵa tyıym salynǵan. Qyzyl kitapqa engizilgen ósimdikterdi zańsyz jınasa nemese zaqymdasa, árbir danasyna 360 teńge aıyp tóleıdi.

Qazaqstannyń Qyzyl kitabyna engen janýarlardyń biri qar barysy. Barys sany men taralýy azaıyp bara jatqan, sırek kezdesetin túr. Qazaqstan, Tán-SHan, Qarjantaý men Ógem, Talas, Qyrǵyz, İle, Kúngeı, Teriskeı, Ketmen, Jońǵar Alataýynyń shetki silemderi, Altyn Emel, Sholaq, Mantaı jáne Qaıqan, sondaı-aq Tarbaǵataı, Saýyr men Altaıdyń bıik jotalarynda taralǵan. Olar jalpy taýlardyń alpi jáne sýbalpi beldeýlerinde, quzdy, jartasty jerlerdi mekendeıdi. Qar barysynyń Qazaqstanda jalpy sany 180-200 basqa jetedi dep esepteledi. 

Qyzyl kitapqa engen janýarlar óz deńgeıinde qorǵalyp júr. Biraq qyzyl kitapqa engen janýarlar men ósimdikterge zıan keltirmeýin jaqsyraq qadaǵalaý kerek. 

---