InfoHub Logo

Jýrnalısıka – ǵylym. Jýrnalısıka – tarıh. Zertteýshiler jýrnalısıka tarıhyn tas dáýirinen bastalatynyn alǵa tartady. Jalpy, “jýrnalısıka” degen uǵymdy estigen halyq, ol neden bastaý alady? Qalaı paıda boldy? Onyń tarıhy qandaı? – degen, sıaqty suraqtardy jıi qoıyp jatady. Bul ǵylym salasy sonaý ǵasyrlarda, adam balasynyń qarym-qatynasy paıda bolǵan kezde-aq, dúnıege kelgen desedi. Al, qumetti oqyrman, sizderde qazaq dalasynda jýrnalısıka ǵylymy qaı ýaqyttan bastap órledi? – degen suraq týyndaıdy ma? Qazaq jýrnalısıkasynyń kósh basynda ózimizge belgili, iri maıtalman tulǵalarymyz jatyr. Búginginiń jastary, kesheginiń aınasy retinde qalyptasqan. Jýrnalısıka tarıhy – jalpy tarıhpen birdeı álemdik jáne belgili bir ulttyń tarıhyndaǵy jýrnalısıkanyń aǵymdaryn, tıpologıasyn, baǵytyn, tásilderin, ár kezeńdegi úlgilerin, órleýi men quldyraýyndaǵy zańdylyqtaryn ýaqyt róli boıynsha zertteıdi. Tarıhı derekterge kóz salsaq, qazaq halqynyń san ǵasyrlyq tarıhı-mádenı jetistikteriniń jemisin, rýhanı baılyǵyn, janyna bitken eńbeksúıgishtik, eljandylyq, erlik, ımandylyq, baýyrmaldyq qasıetterin tanytatyn tálimgerlik tájirıbesin kóshpendi halyq kezińindegi qazaq jýrnalısıkasynyń eleýli túrde yqpal etkeni málim. Bul ne degen sóz? Osydan saıyp kelip, Keńes úkimeti kezeńindegi qazaq jýrnalısıkasynda oq pen ottyń ortasynda júrip qalam terbegen jaýyngerler sondaı-aq maıdan dalasynan elge jetetin jańalyqtyń jarshysy da bola bildi. Olardyń qalamynan tógilgen árbir sóz, sóılem maıdangerlerdi alǵa jeteledi. Osy kezeńderdegi qazaq jýrnalısıkasyna keletin bolsaq, áńgime múldem jan tebirenterlikteı. 1990 jyly Qazaqstan Joǵarǵy Keńesi egemendik týraly deklarasıasy qabyldanǵannan keıin, barlyǵy jańa bir rýhanı sezimge kóterildi. Munda buqaralyq aqparat quraldarynyń atqarǵan róli zor ekendigi málim. Buryn bir ǵana partıanyń nusqaýymen júrgen aqparat quraldary buǵaýdan bosaǵan kúıin sezine bastady. Qazaq jýrnalısıkasy rýhanı bostandyqqa qol jetkizdi. Taqyryp turǵysynda Allaǵa sansyz shúkir etsem de, az bolmaıdy. Óıtkeni, qazaq jýrnalısıkasynyń tarıhy tereńge jaıylǵan aǵash tamyrymen ispettes. Qurmetti oqyrman, jýrnalıs bolǵyńyz keledi me? Jýrnalıs bolý armanyńyz ba? – endeshe qur otyrmańyz, qareket qylyńyz! Ol – qoǵamnyń úni, qoǵamnyń kózi. Qoǵamdaǵy jaqsylyq ataýlyny jańǵyrtyp, jamandyq ataýlynyń jer-jebirine jetetin qalamger, qaıratker. Sol sebepti de, aldaǵy ýaqytta sizdermen birge qazaq jýrnalısıkasynyń tarıhyn kezeń-kezeńimen qarastyryp, tarmaqtap zerdeleıtin bolamyn.

Abylaı han atyndaǵy qazaq halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıtetiniń 2-kýrs stýdenti Kanalbaeva Aıgúl Ǵafýrjanqyzy

---