InfoHub Logo

— Aýylnaı, shaqshańdy tastashy! — dedi Qaıranbaı.

Úı ishinde 5-6 adam bar: aýylnaıdyń hatshysy, jalshylar komıtetiniń tóraǵasy men bir múshesi. Úı ıesi, Qoıbaǵar, mektep muǵalimi jáne 1-2 qydyrma. Shyntaqtap jatqan aýylnaı basyn kóterip, qalyń qaǵazdy qaltasynan shyǵardy.

— Shaqshamdy Ryskeldi alyp, kárip qylyp qoıǵanyn kórdiń be? Qaǵazdan nasybaı keýip kete beredi eken,— dep alaqanyn toltyryp aýyzǵa qaǵyp qaldy. Nasybaı kóringen soń, shyntaqtap jatqandardyń birazy-aq basyn kóterdi. Búkteýmenen jalbalanǵan eski gazetti árqaısysy bir buryshynan tarta bastady. Talqyǵa túsken sorly qaǵazdy shette otyrǵan muǵalimniń kózi shaldy.

— Mynaýyńyz gazet pe?

— Gazet.

— Beri ákelińizshi, kórip bereıin.

— E, nasybaıdy qaıtemiz?

— Mynaǵan salyńyz,— dep muǵalim bir jazǵan qaǵazdy ustatyp, gazetti bosatyp aldy. "Aýyl" gazetiniń fevral ishinde shyqqan nómiri, 1-bettiń shet pushpaǵy shylymǵa jyrtylyp, julmalanǵan. Búkteýmenen jazýynyń kóp jeri kóship te ketken. Áıtse de, kópten gazet kórmegendikten muǵalim tese qarap, oqýǵa kiristi.

Nasybaıdy atqan soń jurttyń kóbi maýjyraýdy qoıyp, birin-biri ilip-shalyp sózge bastady. Áńgime aıaǵy gazetke tireldi.

— Gazetińniń ózi pále kórinedi. Janbaıdyń eki qatyn alǵanyn bireý gazetke jazǵan eken, osy kúni sodan eki kúnniń birinde jaýap alyp, qysyp jatyr,— dedi aýylnaı.

— Molda-aý, óziń ǵana bilip qoımaı, ashyp oqysańshy, biz de estıik,— dedi kólbep jatqannyń biri.

Muǵalim gazettiń kerekti jeriniń kóbi jyrtylǵandyǵyn, jazýy kóship ketkendigin, biren-saran saqtalǵan jerlerin ǵana oqyp shyǵatyndyǵyn bildirip ótti. Salǵannan ózara járdem komıteti týraly sózden bastady:

"Jaz jaqyndap qaldy. Elde kedeı kóp. Solarǵa tuqym, kólik taýyp berý — jalshylar komıtetiniń mindeti".

— Nemene?— dep esik jaqta búk túsip jatqan Ysqaq basyn kóterip aldy — Qaraǵym, qaıta oqyshy!

Muǵalim qaıta oqyp shyqty.

— Ol qaıda bolady?

— Neni aıtasyń?

— Járdem beretin komıtet?

— E, myna jatqan Qaıranbaı emes pe?

— Al, Qaıranbaı, Ysqaq sońyńa tústi,—dedi aýylnaı.

Jurt dý kúldi. Ysqaq kúlmedi. Birer kúrsinip alyp, muǵalimnen ekshelep suraı bastady:

— Qaraǵym, járdem beretini ras pa?

— Ras bolǵanda qandaı! Sol úshin saılap otyr ǵoı.

— Endeshe, maǵan nege bermeıdi?

— Aryz berip sura. Bermeı amaly joq.

— Meniń qolym jazý bilmeıdi, aryzymdy aýyzymmen aıtam,— dedi ol. — Osy kúni bir túıir astyǵym joq. Byltyr jurttan tilenip júrip bir jer bıdaı salyp edim onymdy Parfereı deıtin orys basyp jyrtyp, sotqa berip, daýlasam dep júrgende, dánin jel qýyp ketip, orysqa da, ózime de joq boldy. Kúzden beri kóringenge kóz súzip kele jatyrmyn. Kedeıdi asyraıtyn bolsa, maǵan bir kóz salýy kerek emes pe? Búıte bersem, men ólmeımin be? Qaıranbaı, jaryǵym-aý, birdeńe qylsaıshy jaman jezdeńe, óltiresiń be?

— Áı, kápir-aı, endi zarlap mazamdy alasyń-aý, — dedi Qaıranbaı.

— Qaraǵym-aý, ólip bara jatyrmyn ǵoı.

— Ólmeseń bir jóni bolar, — dedi.

Áńgime baıaýlaı bastady... Jalańaıaq qara bala sý quıyp, dastarqan jaıyp, qonaqtardyń aldyna úlken qara tabaqty ákelip qoıdy. Tabaq ishi qara qoshqyl býy shyqqan bórtpemen tolǵan. Bir-eki japyraq et ortada kóriner-kórinbes bolyp jatyr. Aýylnaı da, Qaıranbaı da kóńilderi tolmaǵan tárizdi, jaratpaı qarady.

— Kelińder, jigitter, asatýǵa jetpes, bólip jeıik, — dedi aýylnaı.

Úı qojasy jaı aıta bastady:

— Aýyz tıgenderińe rıza bolmasańdar, jigitter, ettiń máni joq shyǵar. Birer qaranyń etin taýysyp aldyq. Jeńgelerin senderden aıap otyrǵan joq, qımyldarlyq jaıy bolmady bilem.

— Qarsaqtaǵy quda kelip qala ma dep saqtaǵan etim edi, qaıyndarym kelgen soń, amalsyzdan asyp otyrmyn,— dedi báıbishe.

Az ýaqyttyń ishinde myrzalardyń saýsaǵy qara tabaqtyń túbin túrte bastady.

As artynan ákimder jumysqa kirispek boldy. Aýylnaıdyń hatshysy jazýǵa kiristi.

— Qane, bul aýylda ólmeli kedeı kim?

— Men, — dedi Ysqaq.

— Atyń bar ma?

— Joq.

— Sıyryń bar ma?

— Joq.

— Azyǵyń bar ma?

— Joq.

— Taǵy kim bar?

— Kemelbaı, Aıranbaı, Ótkelbaı, Jypylyq, Tasqara.

Esep alyndy. Ákimder júretin boldy.

— Qaraqtarym, meni qaıtesiń?— dedi Ysqaq.

— Mynany zarlatpaı birdeńe qylsańdarshy, — dep aýylnaı kúńk ete qaldy.

— Buǵan qaıdan taýyp beremiz?

— Birer baıdan al da ber.

— Eń taba almasań, osy úıden áper.

— Oıbaı, aıta kórmeńder, Ysqaqty asyraýym jetken, — dedi úı qojasy Beken.

— Taǵy asyra.

— E, ol neniń aqysy?

— Ol — qulaq bolǵanyńnyń aqysy, — dedi aýylnaı shıqyldaı kúlip.

— Qoı, shyraqtarym, eldegi jalǵyz qulaq men emes qoı.

— Basqasynan da alynar.

— Jurtpen birge berermin.

— Sózdi qoıyńyz, otaǵasy. Myna Ysqaqqa 10 put bıdaı ber,— dedi Qaıranbaı.

— Ákireńdeme, shyraǵym, 10 qarasy bar jalǵyz men emes qoı...

— Beresiń be, bermeısiń be?

— Bermegende qaıtesiń?

— Protokol jasap, sotqa berem.

— Jaz protokolyńdy, qolymnan bergenshe túrmeńde shirıin.

Hatshy jaza bastady.

Qaıranbaı Bekendi syrtqa shyǵaryp áketti.

— Sorly-aý, kimge senip eregisesiń? Sotqa berse, aparyp jaýyp qoıady. Osy elde saǵan dos joq qoı.

Odan da Ysqaq alsa, dalaǵa ketpes, suraǵanyn berseıshi.

Beken kúıip ketti.

— Men bermeıin dep otyrmyn ba, ettiń azǵantaı asylǵanyna eregisip salǵan soń, meniń de jynym kelip otyr. Áıtpese, ózim sekildi 10 qarasy barlardyń basyn qossa, kóppen birdeı salsa, bir qara ber dese de beremin ǵoı. Maǵan tize kórsetkendigi ótip otyr.

— Eregisińdi qoı, soryńdy qaınatar.

— Ózim de sony oılap otyrmyn...

Qonaqtar ketti. Beken úıde jalǵyz qaldy.

As úıden qatyny keldi:

— Álgilerdiń "qulaq" dep jatqany kim edi?

— Meni aıtady.

— Sen qulaq pa ediń? Qara shesheı ashýlanǵanda: "qańǵyrǵan teleý" deıtini qaıda? Osy seniń rýyń kúnine bir ózgere me?

Beken myrs etip kúlip jiberdi.

— Aıt-aý, "qulaq" degen rý emes, "baı" degen sózi.

— Solaı ma edi? "Qańǵyrǵan teleý" degen sózin tastaı berip, qara shesheı "qulaq" dep mazamyzdy ala ma dep qorqyp edim.

---