InfoHub Logo

Qarqaraly qyz saltanatyn birge qurǵan Gaýhar men Maıra ekeýi qasabaly áıel bolǵanda da birinsiz biri tamaq iship kórmegen, shyǵarda jany ǵana basqa qurbylar edi. Oqý bitiriskennen keıin Gaýhar óz mamandyǵy boıynsha agronom bolyp aýylǵa ketti de, Maıra qasynda qaldy. Shynyn aıtý kerek, bul jasynan birge esken eki áıel árqaısysy da óz mamandyǵyn táýir ıgerdi. Ásirese Gaýhar úlken sharýashylyqtyń beldi mamany bolyp árkimge-aq qol ushyq bere alatyn ájetke keldi. Biri satýly qala ómiriniń qyr-syryn biletin ol astana túbindegi aýyldan qalaǵa kelgen saıyn Maıra úıine qur qol kelip kórmegen-di. El bolǵanda, konserviden bosaǵan jarty lıtrlik shyny ydysqa qazanǵa pisirip qoıǵan sútiniń týyrylyp turǵan qaımaǵyn sypyryp salyp alyp keletin. Sheshesi de «kárisi bardyń kópiri bar» degizbeıdi, jasynan Gaýharymen birge ósken Maırany óz balasyndaı keredi. Tipti kórshisi Qara kempir «osy bir áıel jıi keledi, eń bolmasa úılerińe synyq kámpıt ustap kelmeıdi ǵoı»,— degende de Maıraǵa shań jýytpaǵan. «Qysqa jip baılaýǵa kelse de, kúrmeýge kelmeıdi degen emes pe, qalada, bári satýly jerde otyr ǵoı»,— dep Maırany aqtap shyqqan. Qara kempir de bir jelimdeı jabysqan pále:

— Sonda da ótirik kúlip, salyp jetip keledi de turady, eń bolmasa saǵyzdaı sozylatyn álgi «kúrish» kámpıtten bir ýys ákelse netedi. Týysqan senderdiki ǵoı, meıili daǵy,— dep ernin bir sylp degizgen. Gaýhardyń sheshesi Maran oǵan mán bermegen bolyp qoıa salǵan. Biraq «kúrish» degen qandaı konfet boldy eken dep Gaýhardan surap edi, ony ol birden túsine ketti. «Irıs» degendi ózinshe qazaqshylap alǵan ǵoı»,— dedi.

Búgin Gaýhar ertemen turyp qalaǵa keldi. Eki aıdaı shetelde bolyp Maıra kelmek edi, sony aeroporttan qarsy aldy. Dúrmekpen onyń úıine kelip, aýyldan bir dastarqanǵa kerektiniń bárin pisirip ákelgen Gaýhar ánshi qurbysynyń ústelin tamaqqa qaıystyryp jiberdi. Maıra aq búrkenshek jamylyp kelinshek bolyp, bosaǵa attaǵan kúni de bar dastarqan mázirin Gaýhar kótergen bolatyn. Dańqy alysqa ketip jatqan ataqty artıs dastarqanynyń berekeli-moldyǵyna únemi bireýden birdeme alýdyń ǵana jolyn oılap turatyn, syrtta kórseń úzeńgi baýy alty qabat,úıinen ıt jalanyp shyqpaıtyn eken jaǵalaǵandar tegis rıza-hosh attanysyp edi. Barlyq istiń parqyn biletin Gaýhar ózi istegen qyzmetiniń narqyn eshqashan buldap kórmegen, bárin týysqandyq, qurbylyq boryshyna saıǵan. Endi mine, saıraqtan — aly joldan Maıra aman-esen kelip otyrǵanda aq túıeniń qarnyn jaryp tastamasqa ne, qazir ıt basyna irkit tógilip jatqan zaman emes pe! Sondyqtan da Gaýhar abdastasyn aldyna shalyp alyp, ireýsiz, tartqan kúmisteı saýsaqtary súıriktenip, qoly qolyna juqpaı, júzi de raýlanǵan altyndaı jarqyldap bar qyzmetti atqardy. Ústime nazdar kıer keleme, aıaǵyma ókshesi dirildegen, shegiren bylǵarydan tigilgen biz ókshe kıip keldim dep shalqaıyp turmady, Maıra úıiniń oshaǵynyń al endigin jaǵyp, ydys-aıaǵyna qıtyqsyz aralasyp-aq ketti. Bul bir búgingisi emes, árqashanda-aq iske bola ketetin ádeti. Shynyn aıtsaq basqa el basqaryp júrgen áıelderdeı ol dúrbeljiń tartyp, oıqy-shoıqysy shyǵyp ketken de emes, sondaı-aq árkimge syrt kórinisimen unaǵysy kelip qylańdaıtyn, qyrympozdyq minez de atymen joq. Dekesi qashanda tik sandaldyń teregindeı, jony pat qundyzdaı ońysyp júrgende ony kóp adam iri biri me der edi. Sonda da iske kelgende ol ózi tustas, qatar-qurbylasynan óndiriste de, úı sharýasynda da moıyny ozyq turar edi. Onyń ústine búgin sonaý saıraqtan Maıra aman oralǵan qýanyshynan munyń keńili de, kórinisi de kórkem bolatyn,

Ataqty artıs áıelderdiń kóbiniń-aq kúıeýi buzaý bolatyny sıaqty Maıranyń de eri «kúıeýi bar» ataǵyna ıe, ne sózi joq, ne isi joq kisi edi. Eger naq búgin kún jeksenbi bolmaı, jumys kúni bolyp, Gaýhar kele almasa, onda bul dastarqannyń da, úıdiń de sáni bolmas edi. Eń bolmasa bul úıde magazın tola turǵan Saryaǵashtyń mıneraldy sýy da joq eken. Sý ekesh sýǵa deıin Gaýhar jetkizdi.

Samoletten úlde men búldege oranyp túsken Maıra úıinen qarsy alýǵa kelgen kisiler ketkenshe, sol qalpynda otyrdy. Bir qyzyǵy, eki aıdyn, ishinde Maıraǵa syzdaýsyǵan bir minez paıda bolǵanǵa uqsaıdy. Muny Gaýhar joldan sharshap-shaldyǵyp kelgeni shyǵar dep edi. Óıtkeni anaý bir jyly ol Kýbaǵa baryp bir jarym aıdaı júrip qaıtqany bar. Onda ol kádimgideı óz sovhozyndaǵy istegen jumysyn atqardy, ıaǵnı olarǵa óziniń tájirıbesin taratty, olardan da úırener ónege kóp eken, onyń qyry-syryna qanyp qaıtty, Biraq qansha sosıalısik el degenmen sheteldiń aty shetel eken, qatty sharshap keldi, samolet Otan shekarasynan ótkenshe asyqty. Sonda Gaýhar da shaldyǵyp-qabynyp jetip edi.

Kelgenderdiń bári ketken soń Maıra kórgenderinen habar bere otyryp, kóbine aıtqany kıim-keshek boldy. Ol jolǵa kıip kelgen juqa jibek kóılegin sheship, qattaý-batsaıy jeleń aldy. Endi ony kıip edi, nesin aıtasyz, Gaýharǵa Maıra perishteniń qyzyndaı bolyp kórinip ketti. Maıra ıyǵyna ony bir suǵyp, odan bir shytyrma kóılek alyp:

— Mynany Kalkýttada konsert bergenimde qalanyń meri syılady,— dedi. Maıra jańaǵydan da óńdenip, árlene tústi. «Adam kórki shúberek» degen ras taǵy. Gaýhar sonaý jyly osyndaı ákelgen kóılekterin jaıyp salyp:

— Osydan, Maıra, tańdaǵanyńdy kı, sen el aldyna shyǵatyn adamsyń ǵoı. Senen qalǵan basqasy da maǵan jarar,— degeninde Maıra kózin tesip turǵan úlbirek duqaba kóılekti qalap alyp edi. Sol kóılekti Maıra únemi qonaqqa kıip baryp júrdi, Ol da tozbaı, búkil Almatydaǵy men jaqsymyn degen áıeldiń báriniń ishin álem-jálem qylyp edi. Endi Maıraǵa taǵy da sánqoı kelinshekter kez tigetin boldy. Al keıbir bastyq úıindegi báıbisheler kúıeýleriniń qulaǵynyń qurtyn jeıdi, endi.

— Durys, jaqsy eken, ıgiligińe kıgizsin,— dedi Gaýhar.

— Myna kóılekti kór,— dedi Maıra ár jerinen altyn jip ótkizgen jalańdaý ish kóılekti alyp. Gaýhar muny da shyn kóńilimen ustap, maqtaý sózderin aıaǵan joq.

— Myna bir kimdi,— dedi Maıra qylqaradan narpostap istegen qara jamshyny alyp kórsetip.— Muny sen túsinde de kórgen joqsyń. Muny jazdyń keshinde, ne kúzdi kúnderi keshke juqa kıim syrtynan jamylady eken. Bul bylaı... — Maıra jamshyny jamylyp ary-beri júrdi.— Endi mynany dalaǵa jamylyp shyqqanymda, Almatynyń bar jigiti meniń sońymda bolmas pa!?— Gaýhar ne derin bilmedi. Maıranyń kúıeýi Sozbaqtan uıalyp ketti. Ne deýi kerek, áıteýir birdeme deýi kerek qoı. Sony oılap, sóz sabaqtady:

— Tý, Maıra, qaljyńyńdy qoıa turshy!

— Qaljynyń ne, meniń sońymnan ermegen jigittiń endi ózi de ońbas, qaramasa maǵan kózi shyǵar.

Gaýhar ne derin bilmedi. Janyndaǵy óz kúıeýinen de, Sozbaqtan da qysylyp, shalýly sózin keshire salsa da, myna asyp bara jatqan pıǵylǵa jaýap taba almady. Keıde sharshy ishinde de Maıranyń osyndaı túıeden túskendeı sezin estip, bul úshin talaı uıalǵany bar-dy. «Tý, Maıra qaljyńyńdy jurt qate túsiner»,— dep jýyp-shaıyp jiberýshi edi. Bul joly áıteýir otyrǵan ekeýiniń kúıeýi ǵana ǵoı. Joshyǵan, tasqyn keńili basylyp qaldy.

— Sen dalaǵa shyǵa bershi, qazir ketemiz ǵoı,— dedi kúıeýine qarap. Syrbaz Maıramen sypaıy qoshtasyp, esikke bettedi. Birer mınýttan keıin esik tars etti. Kúıeýi mynadaı orynsyz sózdi estimeı-aq qoısyn degeni edi.

Maıra erine basyp, kermaraldaı kerilip (naq osy keıpin kórgende Gaýhar bir túrli etene joldastan jırenip ketti), tórdegi kishkentaı aǵash qobdıdy qolyna aldy. Qobdıdyń aýzy ashylǵanda, áldeqandaı bir shyǵys mýzykasy oınap júrip berdi. Ol qobdıdy qolyna ustaǵan kúıi Gaýhardyń janyna keldi.

— Mynany qara!— dedi Maıra qobdıdy Gaýhardyń kez aldyna tosyp. Gaýhar úńilgende qobdı ishi tolǵan dalap, qastaýysh, súrme, opa eken. Kóp eken. Qaraǵanda kózdiń jaýyn alady. Gaýhar da áıel ǵoı, bireýin almaq boldy, qolyn sozyp:

— Men myna dalaptyń birin alaıyn,— dedi. Naq osy bir sátte Maıra qobdıdy sart etkizip jaba saldy:

— Shań-tozańmen, balshyqpen battasyp júrgen saǵan úndi dalaby ne teńim. Sen qum janyndaǵy kóshpe dolynyń qatyndarynan-aq alasyń ǵoı. Aýylǵa sol da jaraıdy.

Maıranyń sózi ókpeden atqan oqtaı tıdi. Ózi týraly Maıranyń oıyn endi ǵana uqqandaı. «Aýylǵa sol da jaraıdy». Gaýhar qara baqaıyna deıin terlep ketti. Biraq shydamdylyq kórsetti. Ernin tistep sál turdy da:

— Iá, solaı etkenim durys bolar,— deı saldy. Biraq, shyny kerek, muny zorǵa aıtty. Apyr-aı dep oılady ol, anaý jańa ǵana kıip kelip, sheship qoıǵan qarakól tondy óziniń taban aqy, mańdaı terimen tapqan on úshinshi jalaqysyna satyp berip edi-aý! «Jurttyń bári júrgende men júdep júremin»,— degen soń aıap edi. Aıap júrgeni múdáıi-aıar eken-aý. Áı, ıt bolyp júr ekenmin-aý. Jaraıdy, dedi ol ishinen nede bolsa aıaǵyna deıin shydap kóreıin. Jyldyń basynda Syrbaz sonaý Saha jerinen, al qara kes tondy keshe belbeýin qosa, basqa kıetin kúlásimen ákelgende, sony da Maıraǵa bergisi kelip edi-aý. «Meniń ákelgenimdi óziń-aq kıseńshi»,— dep Syrbaz eskertpegende, bálkı ony da Maıraǵa jaba salatyn edi-aý, á! O, toba! Adam degen qıyn mashına, onyń tetigin tegis bilý ońaı emes...

— Alóndigin soldyryp, aryq attaı boldyryp, sonaý muhıt arǵy jaǵynan keledi ǵoı, shaqyralyq jáne myna bir máýti beshpentti kıgizip jiberelik, elimizden shyqqan bir qyz ǵoı,— dep Syrbazǵa aspan saıbaq etip júrgendegisi osy bolǵan eken ǵoı. «Aıranyńdy isheıin, daǵarańa...» degen osy bolady eken-aý, á!

— Al endi men keteıin, dalada Syrbaz kútip qaldy,— dep Gaýhar esikke betteı berip edi:

— Sál tura tur,— dedi Maıra qaıta kergip. Bul joly Gaýhar moıynyna qara jańbyr seriletip turǵandaı zorǵa shydady. Degenmen moınyn burdy.— Myna kóılekti...— Maıra ájeptáýir sóz arasyn úzip aldy,— kóre ket!— Myna kóılekti degen esek dámeni qozdyrǵandaı ma edi, biraq aıaǵy aıtylǵan soń jan tynysh taýyp qaldy. Óıtkeni «kóre kettiń» ornyna, «kıe ket» bolsa Gaýhar jaǵdaıy ábden qıyndaıtyn edi. Óıtkeni endi bul úıden alǵannan almaǵany, kelgennen kelmegeni jaqsy ekenin aıdan anyq túsinip edi. Onyń ústine Maıranyń endi syńaıy da, sylaıy da, súdini de, sadany da bári mıkroskoppen kórgendeı anyq bolatyn. Degenmen kóre keteıin, ketkenshe syr bermeıin dedi Gaýhar. Kóılek jantaıma ústine jaıylyp tastaldy.

Mynaý shynynda da qarqaraly qyz, qasabaly qatyn túgil, dúnıeni tizeden keshken seri jigit qarap turǵandaı eken. «Bir qaramas, bir qarasa qyz da kezin ala almas»,— dep Ǵabıttyń Aqan aýzyna salǵan sózi osy jerge dál kelgendeı eken. Bul jańaǵy on shaqty kóılektiń bárine turatyndaı.

— Mundaı kóılekti tek saraı tóńiregindegiler kıedi eken,— dedi Maıra masaty-máýlim kóılekti nusqap. Kóılek juqa jibekten jasalǵan, jibek ústine altyndy jipten, múnáıim masatydan órnektep túrli gúl ornatqan. Tikti deıin deseń tikken emes, toqydy deseń toqyǵan emes, japsyrylǵan da emes. Áıteýir jaıaý jatyp, atty turyp qaraǵandaı. Iapyr-aı, adam balasynyń mıynyń múmkindiginiń moly-aı dep oılady Gaýhar, osynsha qıal bolady eken. Maıra masattanyp ta, nasattanyp ta turdy. Bul adam balasynyń qoly jetpeıtin, tipti áıteýir, Almaty tóńiregindegilerdiń anyq túspeıtin kóılek ekeni sózsiz edi... Áı, bárińniń ishińdi bir kúıdirdim be», degendeı árýaqtanyp, kózin súzip, qasyn kórip turdy, ol.

— Bári de keremet jaqsy eken, al kún keshkirip barady, biz aýylymyzǵa jetkenine tún de bolady, qosh aman bolyńdar!— dep esikke bettep bardy. Gaýhar sonan soń esine álde birdeme túskendeı oń qolynyń suq saýsaǵyn ernine tikesinen qoıyp, beri buryldy. Eki qasynyń arasy sál túıilip turyp bir sez aıtty.

— Eń jaqsy kóılegińdi kıip, kelesi jeksenbide bizdiń úıge qonaq bolyńdar! Kútip otyramyz, al qosh bolyńdar!— Gaýhar shyǵyp ketti.

Sáýirdiń kúni shýaǵyn tógip tur. Esik aldyna kelip mashına toqtady. Bul kelgen opera teatrynyń artısi Gúlbarshyn bolatyn. Gúlbarshyn konservatorıa bitirgen, Maıramen baqastaý artıs edi. Óıtkeni ekeýiniń de daýsy lırıkalyq soprano edi. Maıranyń daýsy álsizdeý edi, operadan ketýge májbúr bolǵan-dy. Óıtkeni Gúlbarshyn turǵanda oǵan jol joq ekeni belgili edi. Sondyqtan Maıra fılarmonıaǵa ketti de, baqytyn sodan tapty. Baq desek te, baqyt desek te, áıteýir, Maıranyń aldyna súre jol ashylyp, Odaqtyń barlyq buryshyn aralaýǵa, odan tipti shetelge shyǵýǵa múmkindik aldy. Bul kúnde onyń árýaǵy asyp, baqyty tasyp turǵan-dy. Biraq qalaı da opera artısi aldynda aýzyna mıkrofon tospasań estimeıtin estradalyqtardyń aıdarynan jel ese almaı qalatyn ádetinshe,

Gúlbarshyn bar jerde Maıranyń da sesi basylyp, júnjimegenimen júdep qalatyn ádeti edi. Biraq qalaıda, qashanda ener adamyna bitken ór kókirek, maqtanshaqtyqtan Maıra da maqrum bolmaǵandyqtan «Men Maıramyn, sen kimsiń»,— degendeı Gúlbarshynǵa kókiregin bermeıtin. Árqaısysy-aq ózinshe Baıseıitova, ózinshe Baǵlanova bolyp kóringisi keletin. Ónerden ıne jasýyndaı habary bar adamnyń bári de muny jaqsy biletin edi.

Gúlbarshyn kúlkisi kóp, jaıdarylaý da, darqandaý da adam edi. Ústine jaı qanshadan kóılek, qara duqaba jazdyq kıe salypty. Burynǵysynsha ezýi jınalmaı kúlip, mashınadan tústi. Karmen úlgisimen onsha qysqa da, onsha uzyn da emes etip qoıý qara shashpa qyrqqyzǵan da, mańdaı jaǵynan qara nasarmen shashyn bastyryp qoıypty. Samaıynda bir shókim shash oralyp, oraı jasap betine qaraı ıirilip tur. Ol tipti jabysyp tur dese de bolady. Kómirdeı buıra qara shash aqsha mańdaıly, aq súr eńlikke erekshe kórik berip tur. Bul mektepte Syrbazben birge oqyǵandyqtan qushaqtasyp, súıisip amandasty. Jarasty qaljyńyn da aıtty:

— Seni súıem dep shaıdan qaǵylyp júrmeıin.

— Meni súıip-aq toımaısyń ba, tamaq ne kerek,— dedi Syrbaz. Bári kúlisti. Gaýharmen de súıisip amandasty.

— Qyzǵansań meniń Danashymdy súıip eseńdi qaıtaryp alarsyń,— dep, ol eki ezýi eki qulaǵyna jetip qaıta kúldi. Gúlbarshynnyń bir jaqsy jeri, áıteýir kúlkisi kelip turady. Kúlki de kóp nárseni kórsetedi-aý dep oılady Gaýhar. Kóńili kelmegen, kóńildi kelmegen kisi qalaı kúlmek? Keıde ondaılardyń ótirik kúlkisi kórinip qalady. Saqsıtyp tisin kórsetkenimen, beti birge kúlmegen soń, ol qaqpanǵa túsken ańnyń yryly sıaqty bolady daǵy.

— Seniń shyn kúlgeniń-aq jaqsy,— dedi, Gaýhar rızashylyǵyn jasyra almady. Ózi de shyn kúldi.

— Shyn kúlmesem kelmes edim,— dedi Gúlbarshyn. Bul shyn sezge barlyǵy qaıta kúldi. Endi olar úıge bettemek bolǵanda ekinshi, úshinshi mashına da kelip toqtady. Ekinshi mashına aýyl adamdary, Gaýhardyń qyzmettes joldastary jubaılarymen tústi. Bári de jaqsy kıingen. Tek úshinshi mashınadan Maıra túsken kezde bulardyń kıimderi qońyr tóbeldenip qala berdi. «Volga» mashınanyń artqy oń jaq esigi ashylyp, odan jez baqaı kórindi. Kóktemniń shýaqty, janǵa jaıly ádemi kúni soqıǵan úlken emes, qorash, tym kishkene emes jińishkeleý kelgen aıaqty jaýyp turǵan, bul óńirde áli kórine qoımaǵan, bárin jezdep, zerlep tastaǵan týflıge áıel bitkenniń kezi tegis qadaldy. Áneýgi «keshke jamylatyn» dep aıtqan qara jamshyny Maıra kúndiz jamylypty. Ondaǵysy aldy ashyq jamshydan ishtegi adam qarap turǵandaı masaty-máýlim qulpy kóılek erkin kórinsin degen bolý kerek. Qulpyrǵan qyrdyń qyrmyzysyndaı, álde qyzyl qyrshyn ósken alańdaı myń qubylǵan máýlim kóılek meniń ústimde bolsashy dep, jaýlyqtynyń bári-aq qyzyqty. «Jurt ishinde sulý kóp, suqtanǵanmen buıryq joq» degen aqyn qalaı dál aıtqan. Kezderin súzip, suqtaryn qadaǵanymen, sonaý pálen myń shaqyrymda jatqan hındı jeriniń asyl puly Gımalaıdan, Alataýdan asyp, qolǵa ońaılyqpen qona qoıa ma? «Qoqan qoıa ma» dep qusty aıtar bolar. Al myna qalpy kóılekte de baqyt qusy turǵandaı edi. Sondyqtan da turǵan uzynetektilerge ol da bir qolǵa qonbaıtyn, «keý, keý» deseń kelmeıtin ushyp ketetin, qysqasy qysqa qolǵa, aýyldaǵy kúnde maıly-kúıeli júretin qolǵa tımeıtin, tipti ustaýǵa uıalatyn, sýsardyń ulpanynan da jumsaq, múnáıim, álde shuǵylyń, álde raýshan gúlinen de kórikti, jaıdyń tasyndaı qolǵa túspes nárse edi. Maıranyń ózi de qulpy kóılektiń ishinde toty qustaı myń qubylyp, burylyp, buralyp, ýatylyp-shıratylyp kórindi. Etegi shubatylǵan masaty-máýlim kóılektiń aldyńǵy óńiriniń ózi bir kóringende jigitter de qarap qalyp edi. Al ústindegi shyt kóılegimen ǵana bulardy qarsy alǵan Gaýhar báribir erekshe kórindi. Álde osylardyń bárin qonaqqa shaqyryp, qoıyn soıyp, qolyn qýsyryp, taısha talasatyn qurbylaryn taldaı ıilip qarsy alǵandyqtan ba, áıteýir Gaýhar shyt kóılektiń ishinde-aq qalsha kıip, qaly tósenip turǵan edi.

— Hosh keldińder, terletińder, qadamdaryńa gúl bitsin!— degen ádemi de, árýaqty sezder Syrbaz aýzynan da, Gaýhar lebizinen de aǵyl-tegil ketip jatyr. Jadyrap jaınap túsken Maıra bir kezek shatysqan jipteı qabaǵy bir shytylyp baryp jóndeldi. Sóıtse kezi artqa taman turǵan Gúlbarshynǵa túsken eken. Maıranyń qabaǵy shytyldy deıtin emes, ol ezýi jınalmaı jigittermen ádemi-jarasymdy, ádepten ozbaıtyn, álgiden aspaıtyn qaljyńymen qaqtyǵysyp jatyr eken. Biraq Maıra «ótirik kúlip keledi» dep Qara kempir aıtqandaı emes, syzdaýsyp, aıaǵyn bir basarǵa erinip, kerilip, Syrbaz ustaǵan sol qolyna salmaq sala qıqań etip baryp túzeldi. Ondaǵysy denesiniń buralań etin, bylq etkenin kórsetý bolatyn.

Nege ekenin kim biledi, Maıra esik aldynda syrtta sheshindi. Sheshingende syrttaǵy jamshysyn, basyndaǵy kúlásin Syrbazǵa berdi. Máýlim kóılek, jezdi-zerli, kóksaldanǵan sandal endi tipti ashyq aspan astynda aıqyn kórindi. Qaladan kelgen qonaqtardyń kirgenin kútip turǵan aýyl kelinshekteri qulpy kóılektiń barlyq symbatyn suryn kórip ishin tartysty. Jalt-jult etken Maıra úıge kirip kele jatty. Naq osy bir sátte aýyz úıge buryn kirgen Gúlbarshynnyń syqylyqtap qatty kúlgen dybysy estildi. Ol qolyna qaraıdy da kúledi, ishin sol qolymen basyp alyp kúledi. Onyń jóni bylaı edi:

Gaýharǵa bolysý úshin kelgen kelini Baqyt Gúlbarshyn qolyna bir shúberekti bere turyp:

— Apa, aıaǵyńyzdyń shańyn súrtińiz,— dedi. Sóıtse Gúlbarshyn qolyna bergeni baǵanadan beri jurt aýzyn ashyp, kózin jumyp tańdanyp turǵan Maıra ústindegi qulpy kóılektiń bir metrlik matasy. Gúlbarshyn aıaǵyn tez súrte salyp, saqylyqtap kúlgen kúıi qol jýatyn bólmege kirip ketti. Bul shúberek endi Maıraǵa usynyldy. Onyń júregi bir shym ete tústi. Bir sumdyq baryn sezgendeı.

Qyzyq úlken bólmege, qonaqtar otyrar bólmege kirgende boldy. Endi otyrýǵa kelgende áıelderdiń bári birine biri qarap jymyń-jymyń etisti. Maıranyń ústindegi qulpy kóılekti Gaýhardyń dıvany kıip alypty. Úsh-tórt kisilik kúmpildek dıvan «qaı jerime otyrsań da múnáıim, jup-jumsaqpyn» dep turǵandaı. Ústi jaınap, jibek. ústine qondyrylǵan ásem japyraq-japyraq raýshan gúlder kóbelek kelip qonatyn kórkem gúlzardaı myń qubylyp jaınap ketipti. Shamasy dıvan kıgen-kóılekten qalǵanyn etik súrtýge qoıǵan bolsa kerek-ti.

Dıvanǵa jaqyndaı bergen Maıra óz kózine ózi senbeı, ony bir sıpap ótti de, túsi qýqyldanyp, surlanyp, qany ishine tartylyp ketti. Óziniń parqyn endi ańǵaryp, kóıleginiń qarqyn endi bilgendeı. Buryshtaǵy bulǵyr aınakúzgi aldyna kelgende, ol kózin ýqalap alyp baryp qaıta qarady. Keshegi Gaýhardyń kóz aldyna tosyp, tars japqan, mýzykaly qobdı bul úıde ardaqsyz-qulyqsyz, qalaı bolsa solaı tur. Ony bireý ishindegisin alyp qoıady degen Gaýhar joq osy úıdegi kóp boq jamanyń biri sıaqty jatyr. Óner adamynyń kózi qalaıda ádemilikti tez tanıdy ǵoı, buǵan Gúlbarshyn kezi basqalardan buryn tústi:

— Myna qobdıdiń ádemisi-aı! Kórýge bola ma?— dedi ol.

— Kórý túgil ishin ashyp, ishindegisin úlesip alýǵa da bolady,— dedi Gaýhar. Maıra bul jaqqa qaramaı, ne otyrmaı, júzi qaraýytyp, adam qaraǵysyz bolyp ózgerip ketti. Gúlbarshyn qobdıdy ashyp qalyp edi, ishinen mýzyka oınap

júrip berdi. Áli otyrmaı bári túregelip tur. Bári de ol názik mýzykany tamashalap qalyp edi, tynyshtyqty Gaýhardyń, nazdy daýsy buzdy:

— İshindegi dalaptan, qastaýyshtan, súrmeden qalaǵandaryńsha alyńdar, agronom dalap jaqpasa da, eńlik eritpese de agronom bola alady. Ha-ha-hı-hı, solaı emes pe?

— Qudaı bir kendi berdi ǵoı, kelińder, kelinshekter, mynadan alyńdar!— dep kúlkisi kelip turatyn, oınaqy Gúlbarshyn kelinshekterge dalaptan da, qastaýyshtan da bir-birden usyndy.— Áı, seniń Syrbazyń bar ǵoı, bárimizdiń kúıeýimizdi jerge otyrǵyzdy-aý! Al, Maıra!— dep ol buryla berip tańyrqap qaldy. Túsi buzylyp ketken Maıra joıqyn jep qoıǵan jylqydaı búkshıip, qabaǵy tyrjıyp, esikke qaraı ketip barady, bir málóldik, kóńilsizdik bılep alǵandaı. Jaıdaı ıilgen qasy qasqa mańdaıyna qaraı yǵysyn ketipti. Ol bolǵandaı, álde úı ystyq bolyp qapalap ketkendeı. Onyń ústine myna kúlkishi Gúlbarshynnyń árbir aha-haýy onyń oıyna biz suǵyp alyp turǵandaı boldy. Ol edendi tesip jibere jazdap, qadańdap ketti. Esik tars etti, súmireıip artynan buzaý kúıeý de jóneldi. Gaýhar oǵan otyr demedi.

...Basqalar iship-jep, uzaq otyryp, oınap-kúlip attandy. Tek keterde bárimen qoshtasyp turǵan Gúlbarshyn tym oınaqy da, tym kóńildi de kórindi:

— Bárine kináli osy bir jabýly dıvan ǵoı!— dep syqylyqtap turyp kúldi...

1988

---