InfoHub Logo

Atyraý oblysy, Inder aýdany, Koktoǵaı selosy,
Boran Nysanbaev atyndaǵy orta mektep muǵalimi
Alıa Kenjeahmetova Esengeldiqyzy

Sabaqtyń taqyryby: Sáken Seıfýllın «Dalada» óleńi
Maqsaty:
a) bilimdilik: aqynnyń ómiri, shyǵarmashylyǵynan jalpy málimet bere otyryp, óleńniń taqyrybyn, ıdeıasyn ashý.
á) damytýshylyq: oqýshynyń izdenimpazdyq qasıetterin damytyp, qalyptastyra otyryp, oılaý, sóıleý, este saqtaý qabiletterin damytý. Bilim, bilik daǵdylaryn arttyrý.
b) tárbıelik: otansúıgishtikke, syılastyqqa, eń bastysy adamgershilikke baýlý.
Túri: jańa sabaqty ıgerý.
Ádis - tásilderi: suraq - jaýap, baıandaý, sýretteý, toppen jumys.
Pánaralyq baılanys: tarıh, geografıa, qazaq tili.

Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi.
Amandasý. Oqýshylardy túgendeý. Nazarlaryn sabaqqa aýdarý
2. Úı jumysyn tekserý. Sábıt Dónentaevtyń qysqasha ómirbaıanyn suraý.
«Oı» feletony
3. Jańa sabaq: S. Seıfýllınniń ómir jolyna toqtalý
Maǵynany taný. Oı qozǵaý.
S. Seıfýllın kim?
S. Seıfýllın ómirin hronologıalyq keste boıynsha túsindirý.
1894j - Qarashilikte dúnıege keldi.
1905j - Nildi orys - qazaq mektebine tústi(Óspen aýyly)
1913j - Omby semınarıasyna tústi.
1916j - Buǵaly mektebin ashty.
1922j -«Asaý tulpar» óleńder jınaǵy shyqty.
1926j - Gúlbahram Batyrbekqyzyna úılendi.
1938j - S. Seıfýllın ómirden ótti.
1. Oqýshylarǵa S. Seıfýllın jáne onyń murajaıy týraly qysqasha beınerolıkti tyńdatý.
2. Oılaryn jınaqtap klaster qurý.
S. Seıfýllın
↓
Keń qulashty epık aqyn, jazýshy, lırık, prozaık, dramatýrg;
Memleket jáne qoǵam qaıratkeri;
Ulttyq mádenıetimizdiń tarıhyndaǵy iri tulǵalardyń biri.
Qazaqtyń kórnekti aqyny.

«Dalada» óleńin mánerlep oqý, maǵynasyn ashý.
1922j - «Asaý tulpar» óleńder jınaǵynyń alǵashqy betine arnaý túrinde jazylǵan «Dalada» óleńi.

2 Oı tolǵaý:
1 — qatarǵa — óleńniń mazmunyn qara sózben aıtyp berý.
2 — qatarǵa — óleńniń mazmunyna sáıkes sýret salyp, sol óleń joldaryn oqyp berý.
3 — qatarǵa — tabıǵat týraly tórt jol óleń qurastyrý.

3 Óleńdi taldaý: «Dalada» óleńi
1. Avtory: S. Seıfýllın 1894 - 1938 jyldary ómir súrgen aqyn, qoǵam qaıratkeri
2. Taqyryby: jastarǵa maqsat, arman - tilekterge jeter jolynda aıanbaı,
tynbaı kúresý
3. Janr túri: Lırıka (arnaý - jarlaı arnaý)
4. Ideıasy: Jastar arqyly erkindikke, teńdikke qol jetkizýi
5. Shýmaq sany: 1
6. Tarmaq sany:.. 42..
7. Býnaq sany: 2
8. Býyn sany: 7 - 8
9. Uıqas túri: aralas
10. Ádebı - teorıalyq uǵymdar
10. 1 Trop - sózdi qubyltý
a) teńeý - tanaýlary shelekteı, demi kórikteı, ottaı kórikteı,
á) epıtet - qıyrsyz dala, keń dala, kúshti daýys, qamys - quraqty kók ózen, aqqýly - qazdy shalqar kól,
b) sınonım - ádildik, teńdik, erkindik; júıtkip, zymyrap; týlady, orǵydy
v) keıipteý - kúńirendi dala

11. Túsindirme sózdik: júgen - quryq - noqta -
12. Óleńniń túıini: ómirde qalys qalmaı, árqashan tek bıikte samǵańdar!

4 Shyǵarmashylyq tapsyrmalar:
Jastar dep otyrǵanymyz kimder?
Sáken nege jastarǵa senim artyp otyr?
Sáken ómir súrgen zaman men qazirgi zaman qandaı?
Qazirgi zaman jastary men burynǵy kezeń jastaryn salystyraıyq
Ol úshin bilim alýymyz kerek!

5 Jastarǵa arnalǵan maqal - mátelder aıtaıyq
6 «Dalada» sózine fonetıkalyq taldaý jasańyz.

4 Sabaqty bekitý: qorytyndy test
Men birneshe sóılemder oqımyn, olar durys nemese burys bolýy múmkin, meniń oıymmen kelisseńder + kelispeseńder - degen tańba qoıylady.
1. S. Seıfýllın Saryarqanyń dalasynda Qaraǵandy oblysynda týǵan.
2. Onyń «Ótken kúnder» óleńder jınaǵy 1894 jyly Qazan qalasynda basylyp shyqty.
3. Sákenniń shyn aty — Syrymbet.
4. S. Seıfýllın 1916 jyly Ombyda oqytýshylar semınarıasyn aıaqtaıdy.
5. Onyń «Dalada» óleńiniń negizgi taqyryby — bostandyq.
6. Óleńde jas baladaı — teńeý bolady.
7. S. Seıfýllınniń poemalary: «Dalada», «Aqqýdyń aırylýy», «Qyzyl at»

Oqýshylardy baǵalaý.
Úıge: «Dalada»óleńinen úzindi jattap kelý.