Saıahatqa shyǵaıyq, áýejaıda, temirjol beketinde, qonaqúıde
Qazaq tili 11 - synyp
Sabaqtyń taqyryby: Saıahatqa shyǵaıyq, áýejaıda, temirjol beketinde, qonaqúıde.
Sabaqtyń túri: jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, áńgime, túsindirý, jattyǵý, kitapty paıdalaný, salystyrý, júıeleý, zertteý, qaıtalaý, tildik taldaý tekserý jáne baǵalaý, aýyzsha jáne jazbasha shyǵarmashylyq jumys.
Kórneki quraldar: taqta, bor, kitap, úlestirme kespeler, perfokartalar, naqty zattar, tablısa, sqema, tehnıkalyq qural - jabdyqtar.
Pánaralyq baılanys: tarıh, jaratylystaný
Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý kezeńi
A). Amandasý, túgendeý. Sálemetsińder me balalar?
Á). Oqýshylardyń sabaqqa túgel qatysýyn qadaǵalaı otyryp, jańa sabaqtyń taqyryby men maqsatymen tanystyrý.
B). Suraq - jaýap ádisi arqyly oqýshylarmen pikir almasý (sóılesý).
Suraqtar:
1. Búgin aıdyń neshesi? Segodná kakoe chıslo?
2. Búgin aptanyń qaı kúni? Segodná kakoı den nedelı?
3. Búgin aýa raı qandaı? Kakaıa segodná pogoda?
4. Bilimdi qaı jerden alamyz? Gde my polýchaem znanıe?
5. Búgin kim joq? Segodná kogo net?
Muǵalim túsindirmesi:
Sovremennyı kazahskıı ıazyk ıavláetsá gosýdarstvennym ıazykom RK. V kazahskom alfavıte 42 býkvy: 33 rýssskıe ı 9 kazahskıh býkv, otrajaıýt spesıfıcheskıe zvýkı kazahskogo ıazyka: á, i, ó, ú, u, q, ǵ, ń, h.
Jańa sózder
Aeroport - áýejaı
halyqaralyq - mejdýnarodnyı
ortalyq - sentralnyı
elestetý múmkin emes - nevozmojno predstavıt
jerdiń bir túkpirinen - s odnogo konsa zemlı
úırenshikti jaı - prıvychnoe delo
reıs keıinge qaldyrylǵan - reıs zaderjıvaetsá
ınfraqurylymdar - ınfrastrýktýry
1 - qadam Saıahatqa shyǵaıyq.
Kez kelgen adam ómirinde bir ret bolsa da áýejaıda bolyp kórgen shyǵar. Naverno kajdyı chelovek hotá by raz byl v aeroportý.
Onyń sebebi ártúrli bolýy múmkin: bireýimiz qarsy alamyz, ekinshimiz shyǵaryp salamyz, úshinshimiz bir jaqqa ushyp jatamyz.
Prıchıny byvaıýt raznye: odnı vstrechaıýt, vtorye provojaıýt, tretı ýezjaıýt kýda - to.
Shynynda, áýejaı bolmasa zamanaýı úlken qalalar ómirin elestetý múmkin emes. Po pravde govorá eslı by ne bylo aeroportov to nevozmojno predstavıt jızn bolshıh sovremennyh gorodov.
Qazirgi ýaqytta kún saıyn qanshama adam jerdiń bir túkpirinen ekinshi túkpirine 3 - 4 saǵatta jetip jatqan joq pa?
V nastoıashee vremá den za dnem mnojestvo lúdeı za 3 - 4 chasa letaıýt ız odnoı tochkı mıra v drýgýıý.
Bizdiń áýejaılardan AQSH - qa, Ulybrıtanıaǵa, Aýstralıaǵa, Taılandqa, Shveısarıaǵa ushyp ketý úırenshikti jaı boldy. S nashego aeroporta mojno ýletet v takıe strany kak SSHA, Velıkobrıtanıa, Avstralıa, Taıland, Shveısarıý stalo prıvychnym delom.
Zamanaýı áýejaı - úlken keshen. Sovremennyı aeroport - eto bolshoı kompleks.
Onda ártúrli qyzmet túrleri kórsetiledi: reısińizdi kútip otyrǵanda tamaqtanyp alýyńyzǵa, shashyńyzdy sándep, kıimińizdi tazartyp alýyńyzǵa múmkindik bar. Tam predostavláút vsevozmojnye ýslýgı poka vy jdete svoı reıs - mojno poobedat, sdelat prıcheský, pochıstıt svoı veshı.
Iaǵnı, munda damdarǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Zdes cheloveký predostavleny vse ýslovıa.
Kóptegen halyqaralyq áýejaılarda reıs keıingige qaldyrylatyn bolsa, qonaqúıleri bar. Vo mnogıh mejdýnarodnyh aeroportah eslı reıs perenosát to tam estgostınısy.
Qazirgi áýejaılar yńǵaıly, taza, onda barlyq ınfraqurylymdar eskerilgen. Seıchas aeroporty ýdobnye, chıstye tam estvse ınfrastrýktýry.
1 - tapsyrma. Aldymen ushaqtyń ishinde aıtylýy múmkin habarlandyrýdy tyńdap alyńdar. Sodan keıin rólge bólinip, bir - birińe suraqtar qoıyńdar, jaýap berińder.
Ushqysh. Lechık.
Myrzalar men hanymdar! Damy ı gospada! Sizdermen tildesip turǵan ushqysh. S vamı razgovarıvaet lechık. Men sizderdi bizdiń ushaǵymyzda kórgenime qýanyshtymyn, qosh keldińizder! Ia rad vıet vas v nashem samolete, dobro pojalovat! Bizdiń reısimiz - Nú Iorktegi Djon F. Kennedı atyndaǵy áýejaıǵa tikeleı ushatyn reıs. Nash reıs prámoı reıs na aeroport v Nú Iorke pod nazvanıem F. Kennedı. Qazr biz 11000 metr bıiktikte ushyp kelemiz. Seıchas my na vysote 11000 metrov. Bizdiń ushý ýaqytymyz jobamen 8 saǵat 45 mınýtqa sozylady. Nash polet po vremenı sostavıt 8ch 45 mınýt. Nú - Iorkte 15: 10 - da bolamyz. V Núú Iorke my býdem v 15: 10. Bizdiń Boıng - 737 ushaǵymen ushqandaryńyzǵa raqmet! Spasıbo, chto vybralı nashý avıasıý Boıng - 737.
Aspanserik. Stúardessa. Myrzalar men hanymdar! Damy ı gospoda! Nazar aýdaryńyzdar! Obratıte vnımanıe! Ushqysh «Beldikterińizdi baılańyzdar» degen tablony óshirdi. Lechık otklúchıl tablon «Prıstıgnıte remnı». Biraq, ótinemiz, otyrǵan kezderińizde beldikterińiz baılaýly bolsyn. No, prosım kogda vy sıdıte prıstıgnýt remen. Nazarlaryńyzǵa rahmet! Spasıbo za vnımanıe!
Úlgi:
1. Kak proehat v aeroport? Áýejaıǵa qalaı barýǵa bolady?
2. Ia hotel ýtochnıt svoı reıs – Men óz reısimdi anyqtap alaıyn dep edim.
3. Po kakım dnám vyletaıýt samolety v…?
-….- ǵa (ge) ushaqtar qashan ushady?
4. Kogda býdet sledýıýshıı samolet v…?
-…ǵa (ge) kelesi ushaq qashan bolady?
5. Kogda otpravláetsá reıs №…?
№…reıs qashan ushady?
6. Kakova prodoljıtelnostpoleta? – Qansha ýaqyt ushady?
2 - tapsyrma. Aýdarý, maǵynasyn túsindirý, sóılem quraý.
Jolserik - provodnık, aspanserik - stúardessa, oıynserik - partner, eńbekqor - trýdolúbıvyı, joljazba - jaǵajaı - pláj, saıajaı - dacha, saıabaq - park, saıajol – aleıa, jaǵalaý - pobereje, jolserik kipapsha - pýtevodıtel, sýyrypsalma - ımprovızator, sýyr - vytashıt vydernýt,
Qoltańba - podpıs,
3 - tapsyrma. Myna belgiler neni bildiredi? Chto oznachaıýt etı znakı?
Telefon paıdalanýǵa bolmaıdy. Shylym shegýge, alkogoldi ishimdikter paıdalanýǵa bolmaıdy.
4 - tapsyrma. Birikken sózderdiń astyn syzý.
Podcherknýt slojnye slova.
qolóner - rýkodelıe, baspasóz - presa, beıhabar - nıchego neznaet, qalashyq - gorodok, tilmash - perevodchık, habarlas - soobshaı, zvonı, qalalyq - gorodskoı, gorojanın, demalys - vyhodnoı.
6 - tapsyrma. Aýdarý. Birikken sózderdi tabý.
1. Otsa seıchas net doma, ý nego komandırovka, Ákem qazir úıde joq, onda issapar.
2. Vchera my ezdılı v aeroport, pokýpalı bılet v Astaný. Keshe biz áýejaıǵa baryp, Astanaǵa bılet satyp aldyq.
3. Ýtrom ıa vstaıý sem chasov. Tańerteń men jetide turamyn.
4. Kondýktor obávláet ostanovkı na kazahskom ıazyke. Kondýktor aıaldamalardy qazaq tilinde habarlaıdy.
Úı tapsyrmasy: 5 - tapsyrma. Sózderdi jattaý, birikken sózderdi bilý.
Baǵalaý.
BİRİKKEN SÓZDER (Slojnye slova)
Birikken sózder – eki nemese odan da kóp sózderden birigip, tutas bir leksıkalyq maǵynany bildiredi. Sózder eshbir qosymshasyz birigedi. Birikken sózderdiń eki túri bolady: 1. Kirikken sóz 2. Birikken sóz
(Slojnye slova – eto dva ılı neskolko srashennyh slov, ımeıýshıh odno leksıcheskoe znachenıe. Takıe slova soedınáútsá bez kakıh - lıbo svázyvaıýshıh morfem).
Kirikken sóz – túbir tulǵasy saqtalmaı, dybystyq ózgeriske ushyrap, yqshamdalyp, bir leksıkalyq maǵyna beredi. (Srashennye slova – slova, v kotoryh kornı ne sohranáútsá v pervonachalnom vıde, podvergaıýtsá zvýkovym ızmenenıam, adaptırýıýtsá ı daıýt odno leksıcheskoe znachenıe).
Mysaly: qol+qap – qolǵap, alyp+ber - áper, bul+jyl – bıyl, alyp+ket - áket, qara+ala+qus – qarlyǵash
Birikken sóz – túbir tulǵasy saqtalyp, bir leksıkalyq maǵyna beredi.
(Slıtnoe napısanıe osnov – slova, sohranıvshıe kornevye formy ı ımeıýshıe odno leksıcheskoe znachenıe).
Mysaly: tas+baqa, aq+súıek, Qyzyl+qum, Berdi+bek, álde+kim, keı+bir t. b.
.Slojnoe slovo sostoıt ız dvýh ı bolee prostyh slov (korneı).
Kúrdeli sózder 4 topqa bólinedi:
Slojnye slova delátsá na 4 grýppy:
Qosarly sózder (Parnye, pıshýtsá cherez defıs)
Mysaly (Naprımer):
ata - ana
jan - janýarlar
et - met
Birikken sózder (Slıtnye, odno slovo sostoıt ız neskolkıh korneı)
Mysaly (Naprımer):
Báıterek
Belbeý
Búgin
Qysqarǵan sózder (Slojnosokrashennye, t. e. abbrevıatýry)
Mysaly (Naprımer):
UBT
BAQ
Tirkesti (tirkesken) sózder (Slovosochetanıa, neskolko otdelnyh slov, oboznachaıýshıh odın obekt)
Mysaly (Naprımer):
Balalar baqshasy
Aýyl sharýashylyǵy
Saıahatqa shyǵaıyq, áýejaıda, temirjol beketinde, qonaqúıde. júkteý
Sabaqtyń taqyryby: Saıahatqa shyǵaıyq, áýejaıda, temirjol beketinde, qonaqúıde.
Sabaqtyń túri: jańa sabaq
Sabaqtyń ádisi: baıandaý, áńgime, túsindirý, jattyǵý, kitapty paıdalaný, salystyrý, júıeleý, zertteý, qaıtalaý, tildik taldaý tekserý jáne baǵalaý, aýyzsha jáne jazbasha shyǵarmashylyq jumys.
Kórneki quraldar: taqta, bor, kitap, úlestirme kespeler, perfokartalar, naqty zattar, tablısa, sqema, tehnıkalyq qural - jabdyqtar.
Pánaralyq baılanys: tarıh, jaratylystaný
Sabaqtyń barysy: 1. Uıymdastyrý kezeńi
A). Amandasý, túgendeý. Sálemetsińder me balalar?
Á). Oqýshylardyń sabaqqa túgel qatysýyn qadaǵalaı otyryp, jańa sabaqtyń taqyryby men maqsatymen tanystyrý.
B). Suraq - jaýap ádisi arqyly oqýshylarmen pikir almasý (sóılesý).
Suraqtar:
1. Búgin aıdyń neshesi? Segodná kakoe chıslo?
2. Búgin aptanyń qaı kúni? Segodná kakoı den nedelı?
3. Búgin aýa raı qandaı? Kakaıa segodná pogoda?
4. Bilimdi qaı jerden alamyz? Gde my polýchaem znanıe?
5. Búgin kim joq? Segodná kogo net?
Muǵalim túsindirmesi:
Sovremennyı kazahskıı ıazyk ıavláetsá gosýdarstvennym ıazykom RK. V kazahskom alfavıte 42 býkvy: 33 rýssskıe ı 9 kazahskıh býkv, otrajaıýt spesıfıcheskıe zvýkı kazahskogo ıazyka: á, i, ó, ú, u, q, ǵ, ń, h.
Jańa sózder
Aeroport - áýejaı
halyqaralyq - mejdýnarodnyı
ortalyq - sentralnyı
elestetý múmkin emes - nevozmojno predstavıt
jerdiń bir túkpirinen - s odnogo konsa zemlı
úırenshikti jaı - prıvychnoe delo
reıs keıinge qaldyrylǵan - reıs zaderjıvaetsá
ınfraqurylymdar - ınfrastrýktýry
1 - qadam Saıahatqa shyǵaıyq.
Kez kelgen adam ómirinde bir ret bolsa da áýejaıda bolyp kórgen shyǵar. Naverno kajdyı chelovek hotá by raz byl v aeroportý.
Onyń sebebi ártúrli bolýy múmkin: bireýimiz qarsy alamyz, ekinshimiz shyǵaryp salamyz, úshinshimiz bir jaqqa ushyp jatamyz.
Prıchıny byvaıýt raznye: odnı vstrechaıýt, vtorye provojaıýt, tretı ýezjaıýt kýda - to.
Shynynda, áýejaı bolmasa zamanaýı úlken qalalar ómirin elestetý múmkin emes. Po pravde govorá eslı by ne bylo aeroportov to nevozmojno predstavıt jızn bolshıh sovremennyh gorodov.
Qazirgi ýaqytta kún saıyn qanshama adam jerdiń bir túkpirinen ekinshi túkpirine 3 - 4 saǵatta jetip jatqan joq pa?
V nastoıashee vremá den za dnem mnojestvo lúdeı za 3 - 4 chasa letaıýt ız odnoı tochkı mıra v drýgýıý.
Bizdiń áýejaılardan AQSH - qa, Ulybrıtanıaǵa, Aýstralıaǵa, Taılandqa, Shveısarıaǵa ushyp ketý úırenshikti jaı boldy. S nashego aeroporta mojno ýletet v takıe strany kak SSHA, Velıkobrıtanıa, Avstralıa, Taıland, Shveısarıý stalo prıvychnym delom.
Zamanaýı áýejaı - úlken keshen. Sovremennyı aeroport - eto bolshoı kompleks.
Onda ártúrli qyzmet túrleri kórsetiledi: reısińizdi kútip otyrǵanda tamaqtanyp alýyńyzǵa, shashyńyzdy sándep, kıimińizdi tazartyp alýyńyzǵa múmkindik bar. Tam predostavláút vsevozmojnye ýslýgı poka vy jdete svoı reıs - mojno poobedat, sdelat prıcheský, pochıstıt svoı veshı.
Iaǵnı, munda damdarǵa barlyq jaǵdaı jasalǵan. Zdes cheloveký predostavleny vse ýslovıa.
Kóptegen halyqaralyq áýejaılarda reıs keıingige qaldyrylatyn bolsa, qonaqúıleri bar. Vo mnogıh mejdýnarodnyh aeroportah eslı reıs perenosát to tam estgostınısy.
Qazirgi áýejaılar yńǵaıly, taza, onda barlyq ınfraqurylymdar eskerilgen. Seıchas aeroporty ýdobnye, chıstye tam estvse ınfrastrýktýry.
1 - tapsyrma. Aldymen ushaqtyń ishinde aıtylýy múmkin habarlandyrýdy tyńdap alyńdar. Sodan keıin rólge bólinip, bir - birińe suraqtar qoıyńdar, jaýap berińder.
Ushqysh. Lechık.
Myrzalar men hanymdar! Damy ı gospada! Sizdermen tildesip turǵan ushqysh. S vamı razgovarıvaet lechık. Men sizderdi bizdiń ushaǵymyzda kórgenime qýanyshtymyn, qosh keldińizder! Ia rad vıet vas v nashem samolete, dobro pojalovat! Bizdiń reısimiz - Nú Iorktegi Djon F. Kennedı atyndaǵy áýejaıǵa tikeleı ushatyn reıs. Nash reıs prámoı reıs na aeroport v Nú Iorke pod nazvanıem F. Kennedı. Qazr biz 11000 metr bıiktikte ushyp kelemiz. Seıchas my na vysote 11000 metrov. Bizdiń ushý ýaqytymyz jobamen 8 saǵat 45 mınýtqa sozylady. Nash polet po vremenı sostavıt 8ch 45 mınýt. Nú - Iorkte 15: 10 - da bolamyz. V Núú Iorke my býdem v 15: 10. Bizdiń Boıng - 737 ushaǵymen ushqandaryńyzǵa raqmet! Spasıbo, chto vybralı nashý avıasıý Boıng - 737.
Aspanserik. Stúardessa. Myrzalar men hanymdar! Damy ı gospoda! Nazar aýdaryńyzdar! Obratıte vnımanıe! Ushqysh «Beldikterińizdi baılańyzdar» degen tablony óshirdi. Lechık otklúchıl tablon «Prıstıgnıte remnı». Biraq, ótinemiz, otyrǵan kezderińizde beldikterińiz baılaýly bolsyn. No, prosım kogda vy sıdıte prıstıgnýt remen. Nazarlaryńyzǵa rahmet! Spasıbo za vnımanıe!
Úlgi:
1. Kak proehat v aeroport? Áýejaıǵa qalaı barýǵa bolady?
2. Ia hotel ýtochnıt svoı reıs – Men óz reısimdi anyqtap alaıyn dep edim.
3. Po kakım dnám vyletaıýt samolety v…?
-….- ǵa (ge) ushaqtar qashan ushady?
4. Kogda býdet sledýıýshıı samolet v…?
-…ǵa (ge) kelesi ushaq qashan bolady?
5. Kogda otpravláetsá reıs №…?
№…reıs qashan ushady?
6. Kakova prodoljıtelnostpoleta? – Qansha ýaqyt ushady?
2 - tapsyrma. Aýdarý, maǵynasyn túsindirý, sóılem quraý.
Jolserik - provodnık, aspanserik - stúardessa, oıynserik - partner, eńbekqor - trýdolúbıvyı, joljazba - jaǵajaı - pláj, saıajaı - dacha, saıabaq - park, saıajol – aleıa, jaǵalaý - pobereje, jolserik kipapsha - pýtevodıtel, sýyrypsalma - ımprovızator, sýyr - vytashıt vydernýt,
Qoltańba - podpıs,
3 - tapsyrma. Myna belgiler neni bildiredi? Chto oznachaıýt etı znakı?
Telefon paıdalanýǵa bolmaıdy. Shylym shegýge, alkogoldi ishimdikter paıdalanýǵa bolmaıdy.
4 - tapsyrma. Birikken sózderdiń astyn syzý.
Podcherknýt slojnye slova.
qolóner - rýkodelıe, baspasóz - presa, beıhabar - nıchego neznaet, qalashyq - gorodok, tilmash - perevodchık, habarlas - soobshaı, zvonı, qalalyq - gorodskoı, gorojanın, demalys - vyhodnoı.
6 - tapsyrma. Aýdarý. Birikken sózderdi tabý.
1. Otsa seıchas net doma, ý nego komandırovka, Ákem qazir úıde joq, onda issapar.
2. Vchera my ezdılı v aeroport, pokýpalı bılet v Astaný. Keshe biz áýejaıǵa baryp, Astanaǵa bılet satyp aldyq.
3. Ýtrom ıa vstaıý sem chasov. Tańerteń men jetide turamyn.
4. Kondýktor obávláet ostanovkı na kazahskom ıazyke. Kondýktor aıaldamalardy qazaq tilinde habarlaıdy.
Úı tapsyrmasy: 5 - tapsyrma. Sózderdi jattaý, birikken sózderdi bilý.
Baǵalaý.
BİRİKKEN SÓZDER (Slojnye slova)
Birikken sózder – eki nemese odan da kóp sózderden birigip, tutas bir leksıkalyq maǵynany bildiredi. Sózder eshbir qosymshasyz birigedi. Birikken sózderdiń eki túri bolady: 1. Kirikken sóz 2. Birikken sóz
(Slojnye slova – eto dva ılı neskolko srashennyh slov, ımeıýshıh odno leksıcheskoe znachenıe. Takıe slova soedınáútsá bez kakıh - lıbo svázyvaıýshıh morfem).
Kirikken sóz – túbir tulǵasy saqtalmaı, dybystyq ózgeriske ushyrap, yqshamdalyp, bir leksıkalyq maǵyna beredi. (Srashennye slova – slova, v kotoryh kornı ne sohranáútsá v pervonachalnom vıde, podvergaıýtsá zvýkovym ızmenenıam, adaptırýıýtsá ı daıýt odno leksıcheskoe znachenıe).
Mysaly: qol+qap – qolǵap, alyp+ber - áper, bul+jyl – bıyl, alyp+ket - áket, qara+ala+qus – qarlyǵash
Birikken sóz – túbir tulǵasy saqtalyp, bir leksıkalyq maǵyna beredi.
(Slıtnoe napısanıe osnov – slova, sohranıvshıe kornevye formy ı ımeıýshıe odno leksıcheskoe znachenıe).
Mysaly: tas+baqa, aq+súıek, Qyzyl+qum, Berdi+bek, álde+kim, keı+bir t. b.
.Slojnoe slovo sostoıt ız dvýh ı bolee prostyh slov (korneı).
Kúrdeli sózder 4 topqa bólinedi:
Slojnye slova delátsá na 4 grýppy:
Qosarly sózder (Parnye, pıshýtsá cherez defıs)
Mysaly (Naprımer):
ata - ana
jan - janýarlar
et - met
Birikken sózder (Slıtnye, odno slovo sostoıt ız neskolkıh korneı)
Mysaly (Naprımer):
Báıterek
Belbeý
Búgin
Qysqarǵan sózder (Slojnosokrashennye, t. e. abbrevıatýry)
Mysaly (Naprımer):
UBT
BAQ
Tirkesti (tirkesken) sózder (Slovosochetanıa, neskolko otdelnyh slov, oboznachaıýshıh odın obekt)
Mysaly (Naprımer):
Balalar baqshasy
Aýyl sharýashylyǵy
Saıahatqa shyǵaıyq, áýejaıda, temirjol beketinde, qonaqúıde. júkteý
You Might Also Like
