InfoHub Logo

Aqmola oblysy bilim basqarmasy janyndaǵy "J.Mýsın atyndaǵy
Kókshetaý joǵary qazaq pedagogıkalyq koleji" MKQK
Fazyl Qasıet
Jetekshisi: Nurgúl Serikqyzy

Serýen — bul balabaqshadaǵy negizgi saýyqtyrý is-sharalarynyń biri, balalardyń densaýlyǵyn saqtaý men nyǵaıtýdyń, tolyqqandy fızıkalyq damýdyń, balalardyń ártúrli qozǵalys belsendiliginiń aldyn alady. Balalardyń ashyq aspan astynda taza  aýada bolýy fızıkalyq damýy úshin úlken mańyzǵa ıe. Serýendeý — bul balanyń denesin shynyqtyrýdyń alǵashqy jáne qol jetimdi quraly. Bul onyń tózimdiligi men qorshaǵan ortanyń qolaısyz áserlerine, ásirese sýyqqa tózimdiligin arttyrýǵa kómektesedi. Qys  mezgilinde  balalardy shanamen, shańǵymen, muz jolymen syrǵanatý úshin serýendi qoldanǵan jón. Munyń bári balalardyń fızıkalyq damýynyń jaǵdaıyn jaqsartýǵa kómektesedi, deneniń jattyǵýyn jaqsartady, oqý qyzmetinen alǵan psıhıkalyq stress serýen barysynda umytylady, onyń qorǵanys reaksıasyn jáne zıandy faktorlarǵa tózimdiligin arttyrady.

Balabaqshadaǵy serýendeý-kún tártibindegi mańyzdy kezeń. Serýendeý kezinde siz balalardyń oqý qyzmetin qyzyqty ári mazmundy etip jeńildetýińiz kerek. Ázirlengen serýendeý kartalary: tabıǵı qubylystardy baqylaý, zertteý jáne eńbek qyzmeti, oıyndar, jeke jumys arqyly bul maqsatty júzege asyramyz. Sultanmahmut Toraıǵyrov «Balalyqtyń qanyna oıyn azyq» dep beker aıtpaǵan. Óıtkeni, oıyn ústinde balanyń bir zatqa beıimdiligi, múmkindigi jáne qyzyǵýy anyq baıqalady. Bul serýenderdiń ereksheligi-olardyń ekologıalyq baǵyty. Mektep jasyna deıingi balalyq shaqtan bastap ekologıalyq bilim berýdi uıymdastyrý mindeti tur. Ekologıalyq tásil aıasynda balany tabıǵatpen ózara árekettesý kezinde damytý mańyzdy.

 «Adam rýhanı dúnıesin syrtqy tabıǵat qubylysyn taný arqyly qalyptastyrady da, ózin jalpy jaratylystyń bir pushpaǵy retinde sezinedi». Iaǵnı Sh.Aıtmatovtyń bul sózderinen tabıǵat aıasynda adam ózin jeke tulǵa retinde elestetetinin túsinýge bolady. Mektep jasyna deıingi balalardy psıhıkalyq turǵydan alǵanda «men» túsinigi de osy ýaqytta qalyptasady.

Sonymen serýendeý adamgershilik tárbıe máselelerin sheshýge múmkindik beredi. Tárbıeshi balalardy týǵan qalasymen, onyń kórikti jerlerimen, eresekterdiń eńbegimen tanysady. Jumystyń barysynda ujymdyq sıpaty men onyń mańyzdylyǵy atap ótiledi.Balalar gúl baqshasynda jumys isteıdi-gúl otyrǵyzady, sýarady, jerdi qopsytady. Olar eńbekqorlyqqa, súıispenshilikke jáne tabıǵatqa uqypty qaraýǵa tárbıelenedi. Onyń sulýlyǵyn baıqaýǵa úırenedi. Tabıǵattaǵy tústerdiń, pishinderdiń, dybystardyń kóptigi, olardyń úılesimi, qaıtalanýy men ózgergishtigi, yrǵaǵy men dınamıkasy - munyń bári tipti kishkentaılar úshin de qýanyshty tájirıbe týdyrady.Kúndelikti serýende oıyndar men dene jattyǵýlaryn ótkizý prosesinde balalardyń qozǵalys tájirıbesi keńeıedi, olardyń negizgi qımyldardaǵy daǵdylary jetildiriledi; Mysalǵa: eptilik, jyldamdyq, tózimdilik; derbestik, belsendilik, qurdastarymen oń qarym-qatynas qalyptasady

Serýendeý aqyl-oı tárbıesine yqpal etedi. Taza aýada bolǵan kezde balalar qorshaǵan orta týraly kóptegen jańa áserler men bilim alady. "baqylaýlardan olar tabıǵattaǵy maýsymdyq ózgeristerdiń erekshelikteri týraly biledi, ártúrli qubylystar arasyndaǵy baılanystardy baıqaıdy, qarapaıym táýeldilikti ornatady. Baqylaý olardyń qyzyǵýshylyǵyn týdyrady jáne olar jaýap tabýǵa tyrysatyn birqatar suraqtar paıda bolady. Munyń bári baıqaǵyshtyqty damytady, qorshaǵan orta týraly túsinikterin keńeıtedi, balalardyń oıy men qıalyn oıatady.

Qoryta kelgende balany mektep jasyna deıingi kezeńnen ózi ósip-ónetin ortasyn, qorshaǵan tabıǵatyn baǵalaı bilýge jáne olarǵa durys baptaýǵa úıretýde serýenniń mańyzy zor.

Paıdalanylǵan ádebıetter:
1. Veretennıkova S.A. Mektep jasyna deıingi balalardy tabıǵatpen tanystyrý. Mektep, 2003.
2. Aımaǵanbetova.K.A. Dúnıetanýdy oqytýdyń teorályq negizderi.Almaty,2000j
3. Kerimbaeva R. Tabıǵat. Bala. Tárbıe.\\Otbasy jáne balabaqsha

---