InfoHub Logo

Jarkent meshitiniń qurylysyna Qytaıdan sheber shaqyryldy. Áshekeıleý kezinde shyǵys oıý-órnegi qoldanylǵan, bir kezderi meshit Orta Azıanyń teńdesi joq sáýlet nysany bolǵan. Ózge sáýlet ónerinen basty aıyrmashylyǵy, meshit qurlysyna eshbir shege qoldanylmaǵan.

Jarkent qalasy 1882 jyly Reseı ımperıasynyń ońtústik-batys shekarasyn anyqtaý jáne osy terıtorıada ýezik ortalyq qurý kezinde quryldy. 1887 jyly qalalyq musylmandar jınalysynda halyq jınaǵan aqshaǵa meshit salý týraly sheshim qabyldandy. Meshit qurylysyn uıymdastyrýdy birinshi gıldıanyń kópesi Valı Ahýn Iýldashev júzege asyrdy. Óziniń baılanysynyń arqasynda ol eń jaqsy ustalar men ustalardy jáne tájirıbeli sáýletshi Hon Pıkti shaqyrady. Jarkent meshiti 1887-1892 jyldary kópes Iýldashevtyń qoldaýymen memleket aqshasyna salyndy.

Meshit bólimderi: juma meshiti, kishigirim meshit, negizgi kireberis, búıir kireberis qaqpalar jáne tas qorshaý. Ǵımarattyń qurylymy 122 tirek tirekterden turady.

Meshittiń qurylysy men bezendirilýine jergilikti halyq qolóner sheberleri - Hasen Imanov, Taıyr Ismaılov, Nasretdın Kara, Abdýkadyr, Ýshýrbakı, Zaınýtdın jáne basqalardyń qatysýymen Hon Pık (Muqan) jetekshilik etti. Tanymal ańyz boıynsha, qytaılyq sheber Hon Pık otanyna oralǵanda qytaı sáýlet ónerin basqa elge ruqsatsyz taratqany úshin ólim jazasyna kesilgen.

Meshittiń uzyndyǵy - 54,5 metr, eni - 29 metr, bıiktigi - 22 metr. Ǵımarat tolyǵymen jańartyldy.

1918 jyly Jarkentte Keńes ókimeti ornady. Keńes ókimetiniń alǵashqy jyldaryndaǵy dinge degen kózqarastyń ózgerýine baılanysty kóptegen dinı mekemeler jabyldy, olardyń arasynda Jarkent meshiti de bar.

1918-1948 jyldar aralyǵynda meshit ǵımaraty ártúrli maqsatta paıdalanyldy: juma meshiti - áskerı kazarma, astyq qoımasy. Medrese kınoteatr, páter retinde paıdalanyldy. Nátıjesinde ǵımarat óziniń bastapqy kórinisin joǵaltty. 1948-1949 jyldary KSRO sáýlet-qurylys akademıasynyń qazaq fılıaly respýblıkalyq masshtabta tarıhı jáne mádenı eskertkishterdi zertteý jáne zertteý jumystaryn júrgizdi. Nátıjesinde Jarkent meshiti tarıhı-mádenı eskertkish retinde tanylyp, memleket qorǵaýyna alyndy. Respýblıkalyq «Kazrestavrasıa» birlestiginiń mamandary 1967-1978 jyldary qalpyna keltirý jumystaryn júrgizdi. Qalpyna keltirý kezinde eki ereje eskerildi: a) bastapqy kelbetin qalpyna keltirý; á) ǵımaratty murajaıǵa beıimdeý. Jumys barysynda shaǵyn meshittiń ǵımaraty tolyǵymen qalpyna keltirildi, portal bastapqy kúıine keltirildi. Jańadan jasaldy: munaralar, kúmbezder, munaraǵa aparatyn baspaldaqtar.

Jarkent meshiti otandyq jáne sheteldik týrıserdiń tańdanysyn týdyratyn tarıhı jáne mádenı oryndardyń biri bolyp qala beredi.

---