InfoHub Logo

Osy kúnge deıin juldyzymyz jurt aıtqandaı onshalyq jarasa qoımaı kele jatqan adamnyń biri áıgili Sheraǵań — Sherhan Murtaza ma eken dep oılaı beremin. Sóıte tura, bireýler "nege?" — dep surasa, oǵan da "sebebi bylaı edi" dep aıtar dálelim taǵy joq. Sánimiz kelispese de, sálemimiz túzý. Shyj-byj despeı, syılasyp kele jatqan syńaıymyz bar.

Meni Qazaqstan Jazýshylar odaǵyna qyzmetke alǵan sol kezgi ekinshi hatshy İlıas Esenberlın aıaq astynan zeınetkerlikke shyǵyp kete bardy da, onyń ornyna osy Sheraǵań kelgen edi. Buǵan deıin gazet-jýrnaldar redaksıalarynyń basynda otyryp, onsyz da temirdeı tártipke úırengen jýrnalıs ataýly jurtty bir shybyqpen aıdap daǵdylanǵan adamǵa Jazýshylar odaǵyndaǵy jaıylyńqyrap ketken bosańdaný tirlik jat kórindi me deımin, bolmasa birden yqtyryp, buqtyryp alýdy oılady ma, áıteýir, qalaı oılasa da, jańa hatshy bireýge kılige, bireýge shúılige kelgen syńaı baıqatty. Sheraǵańnyń sondaı ytyrylyp turǵan, entigi basylyp áli sabasyna túse qoımaı júrgen kúnderiniń birinde eki-úsh kúnge jumystan surana qalmaımyn ba! Seısenbi kúni edi, "Juma kúni jumysta bolaıyn," — deımin. Sheraǵań bas ızep qana ruqsat etken.

Men aıtqan sózde tura almaı, "bir kúnniń árisi ne, berisi ne" dedim de, jumysqa aqyry kelesi aptanyń dúısenbisinde bir-aq shyqtym. Sol-aq eken, ańdyp otyrǵandaı, ekinshi hatshy ózine shaqyrtty.

— Búgin qaı kún? — dep surady Sheraǵań resmı amandyqtan soń túnere túksıip otyrǵan qalpy.

— Dúısenbi ǵoı, — dedim kúmiljip, nege surap otyrǵanyn da sezip, ishim qylp ete qalǵandaı boldy.

— Sen jumystan neshe kúnge suranyp ediń?

— Úsh kúnge.

— Qaı kúni jumysqa shyǵýǵa tıisti ediń?

— Juma kúni.

— Eki-úsh kún sebepsiz jumysta bolmaǵan adamdy qyzmetten shyǵaryp jiberýge bolatynyn bilesiń be?

— Bilmeppin.

— Bilmeseń, endi bilip al. "Progýl" jazǵyzamyn da, shyǵaramyn jumystan.

"Ázildep otyr ma" degen áldebir esekdámemen kúlimdep, bastyǵymnyń kózine qaraımyn. Joq, beti búlk eter emes, óńinde kúlkiden túk joq, túgin syrtyna salyp, syzdana qalypty. Budan árige men de tóze almaı, ózim kináli bola tura, shart ete qalyp:

— E, meılińiz, jumystan shyǵarǵannan basqa ne isteı alasyz, atyp jiberem deımisiz be? — dedim de burtıa burylyp alyp, jónime kete bergenmin.

— Jazýshylar odaǵynan ketýime sebep bolǵan osy oqıǵa ma nemese basqa bir jaǵdaı ma edi, o jaǵyn umytyp qalyppyn, áıteýir, men "Jazýshy" baspasyna kettim de, Sherhan Murtaza (onda Murtazaev) "Qazaq ádebıeti" gazetine bas redaktor bolyp aýysty. Arada aılar ótip, tipti, jyl túsip ketti ǵoı deımin, birde Sheraǵańmen uzyn dáliz boıynda oıda joq jerden ushyrasyp qaldym. Men kishipeıildikpen ıilip sálem berip jatyrmyn. Ol kisi meniń qoltyǵymnan myta ustaǵan kúıi (qoly da qarýly-aq, tegi) aldyna salyp aldy da, óziniń kabınetine alyp kirdi.

— Otyr, — dedi maǵan oryn nusqap.

— Otyrdym. Ózi qarama-qarsy baryp jaıǵasty.

— Sáken, tegi, adamdar bir-birine degen kóńilin, yqylas-peıil, qalaı qaraıtynyn bile júrgenniń eshbir ersiligi joq. Aıtaıyn degenim... Qysqasy, maǵan seniń bireýdiń aıtaǵyna úrmeıtin, aıdaýyna júrmeıtin mineziń unaıdy. Sony aıtyp qoıaıyn dep edim, — dedi.

— Sháke, men de Sizdi... — dep kele jatyr edim, "qatty syılaımyn" demekke oqtala bastaǵam, biraq ol meniń sózimdi aıaqtatpaı, short úzip:

— Já, Krylovtyń "Qorazy men Kókegi" qusamaı, osymen doǵara turalyq, — dep tujyrǵany.

Ne derimdi emeýirinimnen tanyǵan syńaı tanytqandaı bolǵan. Arǵy jaǵyn ekeýmiz de ezip jatpaı, "endigisin aıtpaımyn, ishiń bilsin, álý-aı!" — dep toqtadyq-aý deımin.

Taldyqorǵanda turatyn, sondaǵy oblystyq gazette jaýapty hatshy bolyp istep júrgen qalamy júrdek jýrnalıs, áıgili aqyn Ótepbergen Aqypbekov birde Almatyǵa aýysqysy keletinin aıtyp, maǵan inilik qolqa saldy. Buryn buıymtaı aıtyp kórmegen rýhtas inim edi, sózin jerge tastaı almaı, ne de bolsa kóreıin dep oılap, men de Sheraǵańa bardym.

— Bir bólim bastyǵynyń orny bos ekeni ras. SK-dan bir adamdy tyqpalap otyr, maǵan salsa, alǵym joq. Qattyraq tizege salyp, tuqyrtyp jibermese, kóne qoımaspyn. Onda sen aıtyp otyrǵan azamatty jumysqa alýdyń múmkindigi týyp qalady. Birer kúnnen keıin habarlasshy, — dep aldy da, — aıtpaqtaı, ózi bastyǵyraq bolyp, qyzmet dámin tatyp qalǵan jigit kórinedi, bizdi tyńdamaı ketip júrmeı me keıin? — dep surady.

— Sizdi tyńdamaýǵa bir jerine qarasyn da aldymen, — dedim men.

— Sheraǵań kúldi de qoıdy.

— Men buúl áńgimeni telefon arqyly Óteshke aıtaıyn: "Sátin salsa, bolyp qalar, beti beri qaraǵan sıaqty", — demeımin be baıaǵy. Sheraǵańmen bolǵan áńgimeni túsindirip aıtyp, birer kún kúte turýyn suradym.

Sol kúnniń erteńinde Sheraǵań maǵan aıaq asty telefon soǵyp tur.

— Áý, Sáken myrza, biz ne dep ýaǵdalasyp edik keshe? "Keıin" degen joq pa edik. Myna jigitiń, mine, kelip, meniń aldymda otyr. "Jumystan shyǵyp, birjolata bosap keldim" deıdi. Ne isteımiz?

Mundaıdy men de kútpegen edim. Ótepbergen de osynsha asyǵyp, tez qımyldar degen oı bola qoımaǵan. Habarlasady ǵoı dep júrgem.

— Ne isteýshi edińiz. Kelip qalsa, alasyz da jumysqa! — dedim men de "shirenip".

Sheraǵań yńyranyp otyryp-otyryp baryp telefondy tastaı saldy.

Sol kúnnen bastap Ótepbergen "Qazaq ádebıeti" gazetiniń bólim meńgerýshisi bolyp shyǵa kelgen.

Birshama jyl qatarynan sonda abyroıly qyzmet atqardy-aý deımin.

Óz basym jazǵanymdy gazet-jýrnal redaksıalaryna ala júgirip ádettenbegen adammyn. Al alda-jalda áldebir gazetke mańyzdy birdeńe aparyp usyna qalsam boldy, qashan sol jarıalanyp ketkenshe degbirsizdene beretinim taǵy bar. Bir top óleńimdi "Qazaq ádebıeti" gazetine usynyp, oılaǵan kezde shyǵa qoımaı, aqyry bolmaǵandyqtan, bir kúni bas redaktorǵa kireıin. Óıtkeni bólimdegiler sol kisiniń aldynda jatyńqyrap qalǵanyn qulaqqaǵys etkendeı bolǵan.

— Sheraǵa, meniń óleńderimniń sizdiń aldyńyzda jatqanyna kóp bolypty, sonyń jaıyn bileıin dep edim, — dedim.

— Jatqany ras, — dep ol kisi asyqpaı otyryp qobyraǵan kóp qaǵazdyń arasynan meniń qoljazbamdy da taýyp aldy. O jer, bu jerine belgi de salynǵan, muqıat oqyp shyqqany sondaıdan-aq menmundalap tur.

— Óleńderińniń eptegen "no"-sy bar eken, — dep kúshene yńyrandy bas redaktor. — Sol úshin ustap em...

— Óleń degenniń qyzyǵynyń ózi sol "no"-sy ǵoı. Áıtpese, kimge kerek ol? — dedim.

— Solaı deısiń, á! Ol da jón shyǵar. Jaqsy, onda! — dep Sheraǵań badyraıtyp qolyn qoıdy da, kózimshe terýge jiberdi qoljazbamdy.

Sheraǵańnyń "Egemen Qazaqstanǵa" bas redaktor bolǵan kezi. Elde turatyn jamaǵaıyndardyń biri telefon soqty. Otbasy aýyr qaıǵyǵa dýshar bolyp, qorǵan izdep árkimge barǵan eken, zań orny bar, basshysy, basqasy bar, bireýiniń búıregi búlk ete qoımapty. Aıaq asty pushaıman bolyp, dármensizdiginen amaly quryǵan, ne isteýge bilmeı daǵdarǵan jer ortasy jasqa kelip qalǵan otaǵasy, "Jan qysylsa, jaqynyn tabady" dep, aqyry meni izdep tapqan ǵoı. "Egemen Qazaqstan" gazetinde Qaınar Oljaı degen jigit bar, sol jigitti jibere alsań, jaqsy bolar edi! Tekserip, aq-qarasyn anyqtap, arasha tússin. Sol tóńirekte júrsiń ǵoı, basqadaı basar jer, barar taýym qalmaı tur", — deıdi álgi adam eńiregende etegi jasqa tolyp.

İstiń baıybyna qanyp alyp, men de yza men kúıinishten órtenerdeı kúıde "Egemen Qazaqstanǵa" baraıyn. Eski dosym Mamadıar Jaqypqa jolyǵyp, sharýamdy aıtyp kórip em, ol: "Qaınar qazir bizben sóılese qoımas, tyńdasa, tek bas redaktordy tyńdar, sol kisi ǵana sheshe alatyn jumys bul", — degendi aıtty.

Bireýge kúniń túsip, kibirtiktegennen múshkil nárse joq. Biraq amal qaısy, bettiń aryn belbeýge túıip, taǵy da Sheraǵańa baraıyn. Sózimdi sabyrmen tyńdap aldy da, birden Qaınardy shaqyrdy: "Shuǵyl túrde jolǵa shyǵýǵa týra kelip tur. Qazir júrip ketseń de jaqsy bolar edi. Qalǵanyn myna Sáken aǵań túsindiredi Qujattaryńdy rettetip al da, táýekel dep tartyp ket"! — dep qaıyrdy sózin.

Bas redaktordan shyǵyp, máseleniń baıybyna qanyp alǵan Qaınar: "Túsindim bárin, erteń ertemen júrip ketem", — dedi.

Keıin ol osy saparynan kólemdi maqala da jazdy. Jergilikti zań oryndaryndaǵy biraz bylyqtyń betin ashyp, ádiletke arasha bolýda úlken jigittik jasady.

Bul jaǵdaı basyna qaıǵynyń qara bulty úıirilgen alystaǵy azamatqa qanshalyqty demeý boldy, dertine zárý bolyp, jarasyn jaza aldy ma — másele onda emes. Másele bul jerde bas redaktordyń janashyrlyǵyńda, adam qaıǵysyn aıtqyzbaı uqqan kisilik qylyǵynda tur. "Túsip jatqan hat ta joq, ár adamnyń aýyz sálemine bola redaksıanyń baqandaı bir beldi qyzmetkerin qyrýar jumystan qaldyryp, komandırovkaǵa jibere almaımyz ǵoı", — dep ýáj aıtsa, men ne isteı alar edim!.. Barmaǵymdy tistep, betim qaıtyp, aǵaıyn arasynda da jerge kirgendeı bolar edim-aý...

Basqa da úlken-kishi qalamdastarym sıaqty, Sherhan Murtazamen de oqta-tekte ushyrasyp qalyp júretinim bar. Sálemimiz de durys. Osylardy ózi bile me, joq pa, ońashada bir asyqpaı otyryp aıtyp bersem be eken dep te oqtalǵan kezim boldy. Biraq adamǵa jasaǵan úlkendi-kishili árbir qaıyrymy úshin, qolynan kelip turǵan jaqsylyq-sharapatyn tıgizgeni úshin maqtaý kútetindeı ol sırk toryndaǵy arystan emes, azamat, qala berdi qalamynan myń san qaharman týdyrǵan jazýshy ǵoı deımin de, ózimdi ózim tejep qala beremin. "Áı" degenine alǵys dámetip, "áýp" degenine aqy suraıtyndar da bar. "Ózi jarymaǵannyń sarqytyn ishpe" degendeı, ondaılardan aýlaǵyraq júresiń. Mardymsyzdan maı shyqpaıdy ǵoı. "Bardan juǵady, baldan tamady" deıtin de sóz bar.

Men bulardy Sheraǵańnan basqa eshbir adamnyń qolynan kelmeıtin sonshalyq kúrmeýi qıyn kúrdeli sharýa edi demeımin. Azar búgin eger shoshqa bolyp ketpese, eki jaqsynyń biri jasaýǵa tıis qaıyrym dep bilemin. İs basyna da aınalasyna qamqor bolýy úshin oıy ozyq osyndaı ıgi jaqsyny taǵaıyndap jatpaı ma. Biraq azamattyǵyn, basshylyq qyzmetiniń ózin buldap, qashan seniń buıymtaıyńdy suraǵansha báldenip, bálsinip bitetinder de bar, olarǵa ne istersiń!..

Budan kóp jyl buryn áıel-erkegi bar tórt-bes adam Jazýshylar odaǵynyń dámhanasynda kezdeısoq bas qosa qaldyq. İshimizde kimder bolǵanyn qazir tústep aıyryp bere almaımyn. Áıteýir ortamyzdaǵy Sheraǵanyń ornynan turyp ketkisi kelip, qaıta-qaıta qopańdaı bergeni esimde. "Oý, otyra tursańyzshy"! — degenderge Sheraǵań qolsaǵatyna qarap qoıyp: "Apyraı, syrtta bir polkovnık kútpek edi, sodan uıat boldy-aý", — dep, dámil-dámil esikke qarap, elegzı bergen. Sonda men qarap otyrmaı: "Sheraǵa-aı, nemene sonshalyq, "polkovnık, polkovnık" dep degbirsizdene berdińiz. Polkovnık bolsa, qaıtedi, sál kúte turar, Siz bolsańyz, ádebıettiń generaly emes pe edińiz?" — degem.

Qatar otyrǵandarǵa qosylyp Sheraǵańnyń ózi de kúlgen.

Kúlgen de: "Áı, solaı ma, boldy, endeshe!" — dep endi elpildemeı, ornyna nyǵyzdala otyrǵan edi.

Ol kezde "general" degen bizge asa bir qol jetpesteı shyńdaǵy shen bolyp kórinýshi edi. "Qazaqta general nege az?" — dep kúıinetinbiz. Qazir generaldan kóbi joq, tas laqtyrsań general men akademıkke tıetin boldy. Sondyqtan Sheraǵańdardy generalǵa teńeý de sonshalyq bıik dáreje emes-aý dep oılaı beremin osy kúni...

Sálem durys, syılasym jaqsy, biraq juldyzymyz jarasyp, tonnyń ishki baýyndaı ámpeı-jámpeı bolyp ketken eshtememiz áli joq. Aramyz áli de sol baıaǵy kózge kórinbes kireýkeli qalpynda. Bir úıge jaryq berip turǵan eki sham sıaqtymyz. Ekeýi de qajet, biraq bir-birine jaqyndaı almaıdy. Biz de syrttaı birimizdi birimiz teris kórmeıtinimizdi sezemiz, biraq týysyp, dostasyp kete qoıaıyqshy dep tyrysyp kórgen emespiz.

---