InfoHub Logo

Sherhan Murtaza «Tutqyn bala». Bala Turar beınesi
Ádebıet 6 synyp
Maqsaty: Bala Turar beınesin jan – jaqty ashý.
Bilimdilik: Sherhan Murtaza «Qyzyl jebe» romanyndaǵy «Tutqyn bala» taraýy boıynsha bala Turardyń sanasyn oıatqan túrme sabaqtaryn jete túsinýi, Turar armany - onyń oryndalǵan muraty ekenin dáleldeý.
Damytýshylyq: mátinnen Turardyń zerektigin, oılylyǵyn, ustamdylyǵyn, sonymen birge únemi kúdikpen júretin saqtyǵyn aıqyndaıtyn úzindilerdi tabý, problemalyq suraqtar arqyly jınaqtaýdy damytý.
Tárbıelik: oqýshylardy adamgershilikke, eljandylyqqa, dostyqqa, uıymshyldyqqa tárbıeleý.
Sabaq tıpi: jınaqtaý, pysyqtaý sabaǵy
Sabaqtyń túri: tanymdyq sabaq
Sabaq ádisi: túsindirý, suraq - jaýap, taldaý, Venn dıagramsy arqyly salystyrý
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıdtar, úlestirme qaǵazdar, tujyrym kestesi, pikir kúndeligi

Sabaq barysy:
İ Uıymdastyrý
İİ Úı tapsyrmasy:
Ne bilemiz? (úı tapsyrmasyn suraq – jaýap arqyly tekserý)
1. «Qyzyl jebe» romanynyń avtory kim, ol týraly ne bilemiz?
2. Romannyń «Tutqyn bala»taraýynda kim, ne týraly aıtylǵan?
3. Romannyń basty keıipkeri kim? Ol týraly ne bilesińder?
4. Osy taraýdaǵy basty – basty oqıǵalardy atańdar?
5. Rysqul ne sabepti Turardy qasyna aldyrdy?
6. Prıhodko myrzanyń úıinde Turar qandaı qyzmetter atqardy?
7. «Kafedraldi sobordy» kórgende Turardyń oıyna ne tústi?
8. Turar oqý men jazýdy, orys tilin kimnen úırendi?
9. Gımnazıanyń aldynda turyp Turar neni armandady?
10. Nadzıratel Turarǵa qandaı qysym kórsetti?
11. Bronnıkov qandaı adam?
12. Ákesi Turarmen qoshtasar kúnniń aldynda qandaı kúı keshti?
13. Turar ákesimen qalaı qoshtasty?
14. Turar mektepke qalaı bardy?
15. Turardyń famılıasyn ne sebepten Qyrǵyzbaev dep ózgertti?
16. Turardyń dápterine alǵash jazǵan sózderin ata? Olardy Turar qalaı túsindirdi?
17. Aıbarov taqtada turǵan Turarǵa nege kúldi?
18. Semashko kim? Ne sebepten Turardy kómekshi etip aldy?
19. Turar Ivan Vladımırovıch aldynda qandaı qylmys jasadym dep aqtaldy?
20. Turarǵa Ivan Vladımırovıchtiń bergen jaýabyn aıt, qandaı keńes berdi?

İİİ. Jańa sabaq: Sh. Murtaza «Tutqyn bala». Bala Turar beınesi.
Klass oqýshylaryn túrli tústi stıker arqyly 3 topqa bólemin:
1 top: Ádebıetshiler
2 top: Tarıhshylar
3 top: Zertteýshiler

İ. Toptyq jumys
1 - top: Ádebıetshiler. Áńgimege kompozısıalyq jospar qurý.

Áńgimeniń bastalýy Rysquldyń Turardy túrmege aldyrýy
Áńgimeniń damýy Nadzıratel qyspaǵy
Áńgimeniń baılanysýy Áke men balanyń aıyrylysýy
Áńgimeniń shıelenisýi Turardyń famılıasyn ózgertýi
Sharyqtaý shegi Turardyń qylmysy
Áńgimeniń sheshimi Ivan Vladımırovıchtiń kómegi

2 - top: Tarıhshylar. Turardyń prototıpi - Turar Rysqulov.
Tirek sıgnaldary arqyly T. Rysqulovtyń ómiriniń ósý joldaryn kórsetý.

3 - top: Zertteýshiler
İ. Turarǵa minezdeme. Oqýshylarǵa úzindiler beriledi, sol úzindi arqyly Turarǵa minezdeme berý.
1. Átteń, ákesi túrmede jatyp táýeldi bolmasa, Turar qazir bul esirikti ne de bolsa qamshynyń astyna alar edi, amal joq... Bir jaǵy qorqady. Bir jaǵy balamysyń degen: «Áıteýir, aıtqandaryn eki etpeı oryndaı bersem, kókeme kómegi tıe me» dep oılaıdy. «Kókemdi túrmeden bosatar» dep úmittenedi.
( áke - sheshege qamqor)
2. Biraq eki jıren qarny toısa qaıǵyrmaıdy. Naǵyz túrme attary. Turar attardy jaıǵastyryp bolyp, endi qoranyń ishin tazalaýǵa kirisedi. Prıhodko myrzanyń ámiri boıynsha, qorada birde - bir qylpyq qalmaýy kerek. Aq qolǵappen sıpaǵanda, attardyń ústinen birde – bir qylaý juqpaýy kerek.
(eńbekqor)
3. Bala óte sezimtal – tyn. Bir aýyz jyly sózden ishi - baýyry ezile eljirep, álde qandaı aıanyshty kómeıine túıilip jas tyǵylyp qalýshy edi.
(sezimtal)
4. Týǵan ákesine opasyzdyq jasaǵandaı bir beımaza sezim jaýqazyn júregin jaralap, shóńgedeı qadaldy da qaldy. Ákeńniń atyn aıta almaı kúmiljigen ne qorlyq!
(namysshyldyq)
5. Álginde Ivan Vladımırovıch aıtqan «tarıh», «geografıa», «arıfmetıka» degen sózder shákirtterdiń kóbiniń qulaǵyna tosyn edi. Al Turar bulardy túrmeden biletin. Birinshi synyptyqtar «a», «b»- ny jazyp, onyń mánin túsinip bolmaı jatqanda Turar ishi pysyp terezege qarap otyrady.
(qabiletti, zerek, alǵyr)
Turar men ákesi týraly jazylǵan eńbekter.
1. Sh. Murtaza «Qyzyl jebe» romany
2. M. Áýezov «Qarash - Qarash oqıǵasy» povesi

İİ. Tujyrym kestesi

İİİ. Venn dıagram.
Bala Turar
↓
Qıalshyl
Ańǵal
Zerek
Jasqanshaq
Sengish
Ustamdy
Ákesin jaqsy kóredi
Ómir ádiletsizdigin sezedi,
Kúresýge dármen joq.
Turar Rysqulov
↓
Qaıratker
Qyzyl jebe
Azattyq úshin kúresker
Halyq qamqorshysy
aıyrmashylyǵy
1. Bilimge degen qushtarlyǵy.
2. Ákege degen qurmet.
3. Týǵan elge degen súıispen - shiligi.

VI. Pikir kúndeligi.
1 top: Ádebıetshiler
Mátinnen úzindi
Musylman bolyp, Allaǵa jalbarynýy da joq. Al Prıhodko osymen bir - eki ret «shoqyn» dep emeýrin tanytty. Ras, ázir qınalǵan joq. Qınasa qaıtpek? Shoqynbasam, ákemdi darǵa asatyn shyǵar. Sóıtip dar men ar arpalysqa tústi.
Óz oıyń
Maqal - mátel
2 top: Tarıhshylar
Mátinnen úzindi
Búgin tún boıy ol balasyn baýyryna qysyp jatty. Amaly jetse Rysqul óziniń kókiregin jaryp jiberip, jalǵyz jádigerin qaltaly qasqyr sıaqty keýdesine jasyryp, alys saparǵa ózimen birge ala keter edi, oǵan aıla joq. Túni boıy kóz ilmeı, qıanattan muzdaǵan júregin jylytqysy kelgendeı, Turardyń yssy basyn keýdesine qysyp jatty.
Óz oıyń
Maqal - mátel

3 top: Zertteýshiler
Mátinnen úzindi
Natasha úreıi ushyp, júregi aýzyna tyǵylyp, páýeskeniń jaqtaýynan qarysa ustap, shyr - shyr etedi. Attardyń basymen alysa - alysa Turardyń eki qary talyp barady. «Osydan eki asaý alyp qashyp, páýeske tóńkerilip qalar ma eken, ıakı bireýdi basyp ketip, jazym bolar ma eken?» degen oıdan tamyrynda qan qatyp qalǵan sıaqty.
Óz oıyń
Maqal - mátel

VI. Sabaqty bekitý.
Test.
1. Turar kim?
a) aqyn
á) qoǵam qaıratkeri
b) jazýshy
2. Rysquldyń Turardy qasyna aldyrýynyń sebebi nede?
a) saǵyný
á) jaý keginen saqtaný
b) naýqastaný
3. Turar oqý men jazýdy kimnen úırenedi?
a) ákesinen
á) Ivan Vladımırovıchten
b) Natashadan
4. Turardyń dápterge jazǵan alǵashqy sózderi?
a) kóke, aýyl, saǵynysh
á) qyzyl jebe, Aspara, áke
b) qyzyl jebe, kóke, Aspara
5. Turar kimge kómekshi boldy?
a) Semashko
á) Aıbarov
b) Bronnıkov
6. Uzyn boıly, keń ıyqty, sary shashyn jel yratqan, jıren saqaldy, aq jarqyn adam? Kimniń portreti?
a) Arkasha
á) Semashko
b) Bronnıkov
7. Shyǵarmadaǵy Salıha kim?
a) Turardyń anasy
á) Qyrǵyzbaıdyń kempiri
b) Muǵalim
8. Shyǵarmadaǵy unamsyz keıipkerlerdi ata?
a) Atamyrza, Arkasha, Nadzıratel
á) Qyrǵyzbaı, Bronnıkov, Rysqul
b) Rysqul, Semashko, Atamyrza
9. Turar men ákesi Rysqul týraly jazylǵan shyǵarmany kórset?
a) «Jańa dostar»
á) «Qarash - qarash oqıǵasy»
b) «Aqyrǵy báıge»
10. Mektepte barǵanda Turardyń famılıasy?
a) Rysqulov
á) Aıdarov
b) Qyrǵyzbaev

V. Baǵalaý
Vİ. Úıge tapsyrma
«Jaqsy bala jetkizedi muratqa» taqyrybynda oıtolǵaý jazý.

Pán muǵalimi: Nurmanova Gýlnaz Serikbaıqyzy