InfoHub Logo

I

Bazar hıkaıashyl, tipti qıalshyl qart bolatyn. Qazir myna qasynda otyrǵan balasy Medettiń kishkene kúninde Bazar aıtpaǵan ertegi, hıkaıa qalǵan joq shyǵar. Ol áńgimeler ishinde kezegen erge kezdesken at basyndaı altyn qandaı kóp edi. Ǵashyqtyq saǵymyna boı urǵan sulý jas jigittiń aldynan qashatyn basy altyn, arty kúmis kıikter qanshalyq edi. Tylsym esik, tas qamaýdyń ar jaǵynan, jer astynan tabylatyn, dúr gaýhardyń ortasynda otyrǵan sulý perızat shahzadalar – bári-bári mol edi. Júrgen aıaqqa jórgem ilingendeı bop erinbegen er álgi sulýdy alyp, qazyna kúrep qaıtatyn. Kim biledi, álde, tipti, búgin ınjener-geolog bolyp ken izdep júrgen Medettiń osyndaılyq altyn baılyq izdegish bolýyna sol bala shaqta ákesinen estigen qıaldyq sulý áńgime-ańyzdar sebepshi de bolǵan bolar. Biraq bul kúnde eshkimniń oıynda joq. Áke men balanyń kórispegenine toǵyz jyl bolypty.

Jas oqymysty, ınjener Medet óziniń oqý, ósý jolynda ákesin umytqan joq-ty.

Óıtkeni Medettiń bilgeni men kórgeniniń bári Bazarmen jaýlasyp, oǵan qaıshy kep, ony jeńip, tonap otyrdy. Ákesi Eskendir Zulqarnaıyndy musylman deýshi edi. Eski Iýnnan tarıhy ony beker dedi. Jerdi kóterip turǵan kók ógizdi Kopernık joq etti. Qazaqtyń túbi Muhammed paıǵambardyń sahabasy Ǵaqashadan taraıdy dep edi. Ony mońǵol-túrik tarıhy teris etti. Dúnıeniń sheti Qap taýy, ol dıýlar, periler meken etken jer dese, dál sol Qap - Kavkaz taýlarynda ekspedısıada júrip, Medet ózi úılenip te qaıtqan.

Hımıany et pisirýden bilgen, astronomıany kosmogonıa ertegisinen bilgen, tarıhty laqaptan, ata sanaýdan bilgen, esep ǵylymyn qoı sanynan bilgen sıaqty álsizdikti Medet kóp aıaǵan edi.

Ákesine qazirgi bir tartymdy, sholaq áńgimede de osy óńirdi sondaı múmkindigi ashylmaǵan, jas ólke degen. Óziniń jelili oılarynyń bir ushyǵyn ǵana shyǵarǵan-dy. Biraq balasynyń bul óńirdi kishireıtip sóılegenin Bazar unatpady. Bular dóń basynda otyr edi. Áńgimeleri úılespegendikten, oryndarynan turyp, qystaýǵa qaraı aıandady. Bazardyń alasa eski qystaýynyń qos murjasynan keshki tútin býdaqtap tur.

Balasymen daýlasyp kele jatyp, Bazar osy taýdyń kolhozshy, shabandarǵa, aýdan qyzmetkerlerine aıtyp júretin jelili áńgimesiniń birine tústi.

— Dúnıede dańqy shyqpaǵan, jas degen nemene sóz? Bilmegenniń sózi. Bolmasa dál osy óńir qadymnan málim deıdi... – Ákesiniń "qadymnan" degen sóziniń tusynda Medettiń oıy qatar jarysty... İshteı jarysady. – Qadym!.. Qadym degen adam esinde áldeqandaı eskilik kóringenmen, geologıaǵa aıtqyzsań, sút pisirim esepti deıdi...

Bazar sóılep keledi.

— Taý aty — Shyńǵys... Buny atam zamannan ataqty Shyńǵys han meken etken... Bıiginiń aty — Han. Ol, tipti, óz qystaýynyń jelkesinde tur. Sonaý kók taý – Orda... Shyńǵystyń ordasyn tikken jeri... Minekı, aýdan turǵan taý aty — Qaraýyl. Qolbasy batyrlary, noıandarynyń jortýylǵa shyǵatyn bıigi... Jas bola ma osyndaı dúnıe? — Bazar daýlasyp keledi.

Medet daýlasqan joq. Ákesiniń hıkaıa daýynda asa qyńyr ekenin biledi.

II

Bazar sóılep keledi...

"Naıman, Syban men Tobyqty alysatyn bókter de dál osy bókter... O da qadym zamanda bolǵan, jastyǵy qaısy?.." dep keledi.

Medettiń oıy taǵy da óz jelisimen tarıhı geologıany boılap keledi. Bir Shyńǵys emes, tipti Sibirdiń barlyq taýy ózinshe jas taýlar deıdi. Geologıanyń sońǵy pikiri ras, tretıchnıı dáýirde qazaq saharasynyń Ulytaý, Kókshetaý, Myrjyq, Degeleń sıaqty taýlary bar... Biraq soǵan tirkes dáýirde Sibir taýynyń kóbiniń bitimi qaıta buzylyp, bertinge sheıin ózgere kelgen. Mysaly, shyǵysqa qaraı bassa Mańyraq, Tarbaǵataı, Saýyr, Altaı, odan ary Saıan, Stanovoı taýlary, mynaý jaqyn ókpe tustaǵy Qalba taýy – bári de sol belgini bildiredi.

Medet oıy tek osy Shyńǵys jaıynda biraz basqaraq, ekiudaıylaý. Semeı qalasynyń merıdıanynan ońtústikke qaraı tartsa, sonyń batys jaǵyndaǵy taýlardyń qalyptanýy erterek toqtaǵan, – deıdi tarıhı geologıa. Álde, Shyńǵys sol qatardyń taýy bolar...

Mine, eskilik pen jastyq jóninde áke men balanyń daýy osyndaı eki salada jatyr edi. Medet ony bildirgen joq. Tek qystaýǵa qaraı kele jatyp, ákesin úndemeı tyńdaıdy da, qolynan tastamaıtyn asyl balǵasymen ár tasty bir alyp uryp syndyryp, jeke synyqtarǵa bir ret úńile túsip, qaıta laqtyryp tastaıdy. Bazar óz dálelin taǵy aıtyp keledi.

— Jerdiń jamany joq, tek kórkeıtetin er týsyn, – dep bir qoıady. Onysyn Medet te oryndy sóz kóredi.

— Jerim jaman degen joq... Jeri jaman bolǵandyqtan óneri basylyp qalǵan joq keshegi Abaıdaı asyldyń. Ol da osy ólkede týyp, osy bókterde tirlik etken, alpys jasyna deıin... Anaý Ordada qus salatyn. Dál osy bókterde Toǵjan degen Súıindik qyzymen ǵashyq otyn tartqan. Qandaı ásem jyr qaldyryp, óleńine kórik bergen... – dep bir ketti.

Medet bul áńgimeni iltıpatpen tyńdady. Keshki kúnniń sáýleli bıik basyn altyndap, jarqyn, ásem reń bergen alys Orda kóńiline ózgeshe ystyq, jaqyn kórinedi. Tek qana eskisimen, ásem ertegisimen ǵana tirlik etpeı, jer sanatyna qosylyp, jańǵyrsa etti osy tumandy sulý kókshil taý.

Ákesi sóılep keledi. Ásirese, qorytqan sózi dóp tıerlik soz edi: – Úmitpen ul ósirip, qurmetpen qyz jetildirip jatyrmyz... Qaıta sony aqtańdar... Óziń ǵana boldym demeı, jerindi de, aǵaıynyńdy da kórkeıt, úmitin aqta. Týǵan ólkeńe ónerińdi ákel, túgi, – dedi. Bul tusta Medettiń osy taýlardy kópten kezip júrgen maqsuty men áke pikiri bir saǵaǵa quıǵandaı boldy. Báse, bárinen de sol arman. Medettiń mynaý kúnderinde bul óńirden etetin talaby da sol. Árıne, ózine alatyn mindeti de osy da. Jeri men aýdanyn Otan biler, barlyq sovet halqy súıer ólke bolsa eken deıdi. Sondaı bolyp súıgizý úshin mynaý uly soǵys, Otan soǵysynyń keregine kerek-jaraǵyn, jabdyǵyn, qazynasyn qossyn Ordalar men Shyńǵystar.

Bul kezde ekeýi qoranyń taý jaq buryshyna aınalyp kele jatyr edi. Únsiz Medet qoranyń buryshyna qadala qarap, toqtańqyrap qalyp, bir kezde dál buryshqa taqap kelip, balǵasyn kóterdi. Bazar da buǵan aınalsoqtap, toqtap qap edi.

Medet qoı qoranyń buryshyna qalanǵan bir úlken aq tasty balǵasymen soqqylaı bastady. Bazar qoranyń tasyn syndyrǵandy jaqtyrmady. Qoranyń qabyrǵasyn búldiresiń ǵoı dep toqtatpaq bop edi, sóıtkenshe bolmady, joǵaryraq qalanǵan bir tasty Medet syndyryp jiberipti. Synyp túsken aq tasty bólip alyp, úńile qarap, basynda ańyryp qaıran bop, artynan taǵy tesile qarap alyp, qýanyp, jymıa bastady.

Bazar qorasyn aıap, quımaǵa zalal keldi-aý dep taqap kelip edi.

Medet qolyndaǵy bólek tasty jerge qoıyp, taǵy tómenirek jerge qalanǵan irge tastyń bir kesegin urǵylaı bastady. Ony burynǵydaı emes, tipti qatty urady. Asyǵys soǵyp jatyr. Shal endi eski qorasyn búldirip jatqan balasyna yza boldy.

— Qoı endi! Óshiń bardaı bu ne? – dep, balasynyń qolyna jarmasa bastap edi.

— Toqtańyz, áke... bylaı turyńyz. Men bar! – dep, Medet qulshyna soqqylap, úlken aqtasty taǵy qaq bóldi. Bul kezde eski qoranyń joǵarǵy qalaýy qopsyp, qatar tastar jikteýi bosap, aralary ashyldy. Eski byljyr topyraq bop úgitilip, saýlap tógilip jatyr.

— Oıbaı-aý, bunyń ne? Búldirdiń ǵoı, janym-aý, – dep, Bazar urysarmanǵa taqady. Mynaý úlken tasty taǵy da bólip, qulatyp túsirip alǵan Medet endi jerge tizerlep otyryp, birjolata qadalyp jatty. Ashýynan da tańdanýy basylmaǵan Bazar endi kep balasy qadalǵan tasqa úńildi. Aq tastyń qalyń ortasynan tartylǵan bir sarǵysh jalpaq qısyq syzyq bar... Túsi tas sıaqty emes, mys, jez sıaqtanyp jarqyraı sarǵaıady.

— Bátir-aý, mynanyń túri qalaı?.. – deı berip edi. Medet tasty qushaqtap qysyp, keýdesine sheıin kóterip, qadalyp kóz almaı turyp:

— Toqtańyz, toqtańyz!.. – dep bardy da, bir sátte kúlip, ákesine burylyp jarqyraı qarady:

— Mynaý qoı qoranyń tasynda altyn jatyr, áke... Altyn..! Oılap pa eń? Sezip pe eń?.. Altyn! – dedi.

Bazar ańqıyp, ańyrǵan boıynda aýzyn asha berip, eki sanyn salp etkizip urdy da, únsiz kelip, óńi surlanyp baryp, qara qordanyń ústine jalp etip otyra ketti.

— Qaraǵym-aý, ne deısiń?.. Medet janym-aý, ne deısiń? – deýge ǵana dármeni keldi...

Kózine monshaqtaı jas oralypty... Medet tastyń synyqtaryn ala sala, asyǵyp atqa minip, jaqyn jerdegi joldastaryna, otrádyna qaraı shapty.

Bazardyń jón surap, birdemeler uǵynýǵa murshasy da kelmedi. Tek bilgeni osy qoranyń irgesine, quımasyna qalanǵan aq tastyń bári de tegin emes, osy tastardyń qaı aradan alynǵanyn ákesi jaqsylap oılanyp esine túsirsin. Otrád keledi. Erteń osy qoranyń mańyn zertteýge alady, - degen úzdik, sholaq sózder bolatyn.

Qorasynyń tasy qaıdan alynǵanyn bilmeıtin Bazar ma?

Medet otrádtaǵy joldastarymen birge tún boıy tastyń nárin aıyrýmen boldy. Kúmánsiz, anyq. Bazardyń qoı qorasyna qalanǵan aq shaqpaqtas "jelili" altyn shekken tas bop shyqty. Jáne eń qymbat qasıeti: altyn prosenti bul jelide az emes, mol, asa mol jatqan boldy.

Tek endi kep pe eken osy tastyń qatysy... Óndiris oshaǵyn ornatýǵa tatıtyn zapas mol ma? Erteń qolǵa alatyn sol jáıi... Baǵana baıaý, syrdań Medetti endi tanyp bolmastaı edi... Tún boıy uıyqtaǵan joq. Tańdy atyra almaı, qońyr kúzdiń jaryq aıly túninde uıqyly cap qabaqta jalǵyz ózi arly-berli kezip júr.

Bala shaǵynda taıǵa shapqan, buzaý qýǵan, qozy qaıyrǵan bókteri mynaý juldyzy qalyń túnde anandaı qalǵyp, túnergen qalyń bıik taýlarmen, sonaý uzaqqa shalqyp ketip jatqan cap seleýli ólkesimen qazir ózgeshe ystyq, sonshalyq jaqyn sekildi... Meıir qoınyn ashqan anadaı... saǵyndyrǵan salqyn qońyr tún osy... Saǵymdanyp turǵan qıal mekenindeı.

Jalǵyz bókteriniń aqyryn esken qońyr jeli de jaqsylyq lebin úzdiksiz úmitteı maıdalap sergitip soqqan sıaqty.

Dúnıege syry ashylmaǵan, bererin bermegen únsiz mylqaý alyp Shyńǵys taýy, qazir mynaý aı astynda jeńil kókshil tumanǵa oranyp turyp, myrza senimin bergendeı. Medet qıaly áke qıalynan ary bolmasa beri emes eken. Birde qıalshyl, birde sergek, zerek oıy kóp jaılardy sharlaıdy. Sonaý jaýyzdyq pen ıgilik maıdandasqan qan keshýde Qazaqstan uldary alysyp jatyr. Qazaqstan frontqa azyq, kıim jóneltip jatyr... Jas respýblıkanyń barlyq sanaly, qaıratty tirshiligi Uly Otannyń keregine, kómegine jarasam dep antalap, talasa baryp jatyr... Aımaǵy úlken Qazaqstannyń Altaıy, Jezqazǵany, Balqashy, Qaraǵandy, Qosshaǵyly býyrqana bulqynyp, asyǵys qarqynmen asyl buıymdaryn attandyryp jatyr. Otan úshin.

Osy oılarynyń arasynda Medet:

— Shyńǵys... bizdiń alyp Shyńǵys she? Jer ıesi erindi, jer ústindegi malyndy berip qoımaı, kenereńde tebirense, ne eter edi? Sen de Otan muqtaj bolǵan mol qazyna atsań, ne eter edi dep, - júrgen... Jaýǵa atylǵan on oqtyń segizin Qazaqstan jeri beredi eken. Sol sóreden sen qalsań jón be, Shyńǵys! – deıtin... Áli de... Búgin myna túnde de sony aıtady...

Talaı qaıyryp aıtady. Tek kúndegideı emes, búgin bir úlken úmitpen, senimdi, qıalshyl úmitpen aıtady...

Uıqysyz alaǵyzǵan kóńiline altyn keniniń dúnıe júzindegi dańqtylary elesteıdi. Álemde áıgili Fransıa, Amerıka qazbalaryn, Anglıanyń ımperıasy qazynasyn baıytqan Klondaık, Kolorado, ataqty qut qazynasy Rodezıa – bár-báriniń qataryna Shyńǵys... Shyńǵys aty tizilse... Shyńǵys syıy Odaq, Otan súıip atarlyq syı bop tanylsa...

Erteńgi qıal áńgimesin jetpis jasqa jetkenshe ómirlik qýaty etip ósken Bazar shaldyń alaqandaı jeri tanytsa. At basyndaı altyn izdegenderdi erdiń eri dep balasyn jetiltken Bazar shaldyń, kolhozshy Bazardyń balasy tapqan bolsa...

Qıaldyń ushy-qıyry joq edi...

Osyǵan oraı, Han bıiginiń bókterinde Bazar shaldyń qorasy da búl tún tynym kórgen joq...

"Qarashoqy" kolhozynyń qoı fermasyn basqaratyn Bazar kart baǵana Medetten aıyrylysymen, es jıysymen, fermasynyń barlyq shabandaryna, barlyq áıel-erkek, kórshi-qolań dostaryna, tipti bar osy jerdegi bala-baýyr bárine altyn jaıyn súıinshi dep málim etken. Sodan beri kesh boıy Bazar qorasymen kórshiles qystaýdyń barlyǵynda da áńgime, laýlaǵan qýanysh, úzdiksiz kúlki edi. Bazar ózi de Medetke uqsap qoranyń birneshe aqtasyn shabandar kózinshe syndyryp qaraǵan. Sodan beri jurttyń aýzyndaǵy aq tas... Qoldarynyń jabysqany da sol. Kózderi de árbir jańa kezekti Bazar ertegisinen týyp, osy araǵa jıyla kelip, jymdaı bop shókken altyndar "biz-biz" – dep shyǵa-shyǵa keletindeı qaraıdy. Bazardyń erte kúnnen kórshisi, týysy bop ketken Kóshpesbaı degen jıeni bar edi... Ol tipti búgin osy altynnyń býyna masaıǵan sıaqty. Qudyq basyna baryp bir qaıtyp:

— Oıbaı, bizdiń tasty qudyqtyń da bári altyn! – dep keldi. Osy qoranyń aýyz sý alatyn qudyǵy da tastan quıylǵan. Kóshpesbaı erikti zertteýshi bolyp ymyrt jabylǵanda sol qudyqtyń ishine qıaldap túsip, bar úlken tasyn sanap shyǵypty. Bári de aq tastan qıystyrylǵan. Qystygúni qudyqtyń betin bastyryp qoıatyn jalpaq aq tas bar edi. Búgin Kóshpesbaı qýanǵannan sony talqan etip, kóp synyǵyn alyp kepti... Bazar ekeýi kóp daýryqtyń artynan keshki asqa úıge kirgende, qazandyq aldyndaǵy jazyǵy joq jalpaq súr tasty da talqan etti... Qoradan shyqqan altyndy jalǵyz bular emes, qatyn-qalash, bala-shaǵa da endi úı men tystyń bárinen izdeı bastaǵan. Bazardyń bar áńgimesin ózindeı uqqan ertekshi jas shaban Sandyqbaı da bir kezde lepirip, qýanyp keledi. Qolyna eki úlken kúıeli tasty kóterip, súr shekpenin qap-qara ǵyp bylǵap apty...

— Ony aıtasyń, ber qara... mynany qara! – dep, qyp-qyzyl bop kúlip qýanyp kep, eki tasty jańaǵy eki shaldyń aldyna tartqan tabaqtaı qyp ákep qoıdy.

— Ýá, bu qaı tas?!

— Kúıeli tas qoı! – desken úlkenderge Sandyqbaı.

— Oıbaı-aý, bizdiń oshaqtyń butyna qoıǵan tas qoı. Osy ekesh osy da altyn... Mine, – dep, Medet ákesine kórsetken syzyqty o da dál taýyp nusqap otyr.

Ertekshi, áńgimeshi kolhozshylardyń da búgingi qıaly shalqyǵandaı serpisedi.

— Aıtam ǵoı... Osy ferma jaryqtyqtyń tóli sondaı ósýshi edi. Qoıy qandaı semiz keledi.

— Ala bóten ǵoı... – dep Kóshpesbaı maqtana basady...

Úı ishi:

— Al endi bósti, – dep kelekege aýysaıyn dep edi.

— Oı, ne deısiń, túge! Altynnyń býy she? Altynnyń býy adamdy da esirtedi. Qoıdy tek qoıa ma? Oǵan yrys beredi de! – dep taımaı talasady. Bunysy Bazardy úlken oıǵa saldy. Ol Kóshpesbaı sózin tipti oryndy kórdi.

Shalqyp, daýryǵyp otyrǵannyń biri Sandyqbaı edi.

— Já, bul altynnyń kózi qaıda, kindigi qaıda jatyr bul? – dep Bazardan surady. Bazar alǵashqy qýanyshtan endi boıyn jıyńqyrap alǵan... Áıeli úlken júzi jıyrylyp, jadyrap kúlip otyrdy da:

— E, sony menen sura! Bárin bekitip, túıedeı matap, biriń -"kóz", biriń -"kindik" bol dep kelgen men ǵoı, tegi... Menen sura, – dedi. Úı ishi Sandyqbaıdy mazaq etip kúle bastap edi... Bazar ózi búl tusta kúlgen joq.

Bir alýan ómir qıalyn oılaýda eken:

— Jasym otyz beske kelgenshe kisi esiginde jalshy bop, qyz aıtqyzyp, qalyń tólep ala almaı, jar qyzyǵyn, bala qyzyǵyn da kesh kórip em... Paıdashyl bop ishki jaqqa baryp, batyraq malaı bop ta júrdim. Saqal-shashym aǵarǵansha ózime ózim jetken kún kórmedim. Qor etken joqtyq edi. Sonda áıteýir tym qursa aýyzben meıir qandyraıyn dep altyn tapqan yrystynyń jaıyn áńgime ete berýshi em. Sóıtip, túste kórip, ertegiden eminip júrgen altynym qoı qoranyń tasynda, qudyǵymnyń basynda, ot basy, oshaq buty qasynda jatypty... Mazaq etip jatty-aý osy meni... Á! - dedi.

Úıdiń ishi Bazar júzine músirkeı qarap qapty. Keı shabandar kúrsine tústi.

Kóshpesbaı moıymas qart edi. Ol júdegen joq.

— Yrysyń bar shalsyń, ne kerek. Óziń tappasań, sol alpys jyl aıtqan altyndy tabatyn ul týdyń... Ol tapty. Ne qyl deısiń! – dedi. Bazar ońaı sergidi. Qýanyp sergidi. Bul oı ázir óz basyna kelmegen edi.

— Báli, báli, dál aıttyń! Ul tapqanym ózi – sol altyn tapqanym eken... Altyn mende bolǵansha, elde bolsyn. Meni ul qýantsyn, ulym elin, jurtyn qýantsyn!.. – dedi.

— Bul sovettiń yrysy bar deımin ǵoı. Joly, jóni elge jáıli bolǵan soń solaı ǵoı. Baǵy assyn óziniń. Jaýǵa tıgen soqqynyń biri osy bolsyn, qysqasy... Kári Shyńǵys ekesh ol da atoı shyqqan kúnderde el men jurttyń kómegine altyn qoınyn ashty desin! – dep, Kóshpesbaı baısaldy sóz aıtty. Osy áńgime kezinde keshki ystyq asyn iship shyqqan kórshi qystaýdyń shopandary taǵy da shýlap kelisip jatyr edi.

Barlyq ferma búgin staratel bop ketipti... Kóringen kesek tasty aýdarystyryp qaraý, bólshek-bólshek syndyrý tegis paryz bolǵandaı. Kelgenniń bári endi Bazarǵa birdeme aıtý qajet sıaqty kóredi. Biraq árkim ár alýan sóıleıdi. Bireýler Bazarǵa qaıyrly bolsyn aıtqan, bireýler áldeneden kóńil qos aıtady. Ertede tappaı, ómiriń joqtyqpen esh bop ótip edi degennen bolsa kerek. Bazar bundaı eki alýan sózdiń ekeýin de búl keshte únsiz qarsy aldy. Daǵdaryp, ne aıtaryn bilmegendeı.

Jıyn úıge syımaı, jaryq aıly túnde tysqa shyǵyp, onda da kóp daýryqty. Endigi áńgimeniń bári:

— Bul aq tastyń jataǵy qaısy?

— Qoranyń tasy qaıdan tasylǵan edi?

— Bazar ózi salyp pa edi bul qorany? Qashan qoparylǵan tastar eken?.. - degen oryndy suraýlar bolatyn...

Qazirde Medettiń otrády da sóılenip, aýyzǵa qaıta-qaıta alynyp jatqan suraýlar da osy edi. Bazar bul jáıdi alaqanyndaı biletin.

— Bul qora dál osy Medet týatynnan bir jyl buryn salynǵan. Aq tasty qaıdan tasydy deısiń? Tas tasyp ákep úı, dúken salatyn murshasy qane Bazardyń? Altyn tasyń, aq tasyń dál osy ózderiń tabanyń basyp turǵan taqyr tóbeniń ishinde. Osy qoranyń astynyń bári aq tas, – dedi.

Kóshpesbaı úndemeı tańdaı qaǵyp, tańyrqaǵan jurttyń báriniń kóńilin qaljyńmen qorytyp:

— Qysqasy, aıdy basqan bulttaı sary altyndy jambasymnyń astyna basyp jatqan ózim edim deseńshi! – dedi. Jurt osyndaı kúlki qalpymen tún ortasy aýa bere zorǵa tarqasty... Úrker tóbeden ótip bara jatyr. Shyńǵys taýynyń ústindegi juldyzdar búgin sonshalyq jıilep, badyraıa túsip, shanshyla qarap turǵan edi.

Keler tań atar-atpasta Medet on shaqty kisi tobymen Bazar qorasyna keldi. Tas qora turǵan taqyr tóbe bul óńirdiń, búl aýdannyń bolashaǵyn ózgertetin jumbaq syrdyń tóbesi bop túr... Bazardy otrád adamynyń bári kóńildi júzben kúlip amandasyp, ortaǵa aldy...

Bazar yntaly sóılep júrip, otrád adamdaryna áýeli qora tamyn túgel kórsetip, aq tastan qalanǵan irgeni, birneshe qoranyń kindigin, burmasyn, syrtqy quımalaryn kórsetip shyqty. Aýzy túndegi óz jaıyn aıtqan áńgimede bolatyn. Injenerler qoranyń qalaýyn buzbastaı etip birneshe jerdiń tasyn jaryp, syndyryp, bir-birine kórsetip ótti. Medet bastaǵan úlkendi-kishili mamandar bas ızesip, az sózbenen jón tabysyp, aralap júristi.

— Endi osy tastardy alǵan jerimdi kórińder, syr sonda ǵoı, – dep, Bazar taqyr tóbeniń shyǵys jaq etegine qaraı bastady... Ertede qazylǵan keń apan búgin túıetaılanyp, topyraq basyp, tegistelýge aınalǵan edi. Biraq dál qystaýǵa qaraǵan shetinde tik jarlaýyq bolyp qalǵan kishileý shuńqyry bar.

Sol kenerede qalyń aq jartas jardaı bop tur eken... Kóne topyraq basqandyqtan sarǵysh rendi. Biraq bitim-tegine qaraǵanda, qoraǵa, qudyqqa, qazandyqqa barǵan kesekterinen jat emes...

Osy kún kúni boıy otrád qyza iske kiristi. Bir bul ara emes, taqyr qylyp tóbeni jan-jaǵynan tórt jerden qazǵylap qolǵa aldy. Bazar qorasy tóbeniń dál basynda, tap orta tusynda edi. Onyń turǵan jeri de burǵylanyp, tereń túbine sheıin aqtarylatyn boldy.

Kún túske jaqyndaǵan shaqta Bazar qorasyna qaraı andyzdap asyqqan júrginshiler kóbeıdi. Kórshiles kolhozdar, fermalar, Bazarǵa kóńildes aǵaıyn, jaqyndar bir alýan. Ózgeshe top-top bolyp aýdan qyzmetkerleri, mektep jurtshylyǵy, barlyq aýdan aktıvi kelip jatyr. Kelýshiniń bári de eń aldymen Bazardy kórýge asyǵady. Taǵy da túndegideı qaıyrly bolsyn aıtysady. Búgin Bazar keshegideı irkilmeıdi.

— Qaıyry halyqqa bolsyn!.. Qaıyry ortaq bolsyn bárimizge! – dep jelpinip, qýanyp qarsy alady. Taqyr qyzyl túgel zerttelip shyqty. Altyny mol tastyń zapasy da asa mol eken. Otrád qolymen ustap, kózben kórip ótkendeı boldy.

Osy kúnder otrád dál osy Han baýyrynan jıyrma shaqyrym jerdegi Qydyr degen adyrdan tas kómir de tapqan edi. Endi Shyńǵys bókteri altyny, kómiri mol bókter bolǵandyqtan, ózgeshe óndiris bókteri bolýǵa bet qoıǵanyn ekiniń biri uǵynyp, senip tur. Keshegi zamanda kóshpeli aýdan, búginde kóbinese mal baqqan aýdan, oblys ortalyǵynan alys qalǵan, qatynasy qıyn oqshaý aýdan. Endi ózgeshe bir tarıhqa, ózgeshe bir jańǵyrǵan dáýirge aýysatynyna búgingi jurtshylyq sondaı yrza, sonshalyq shat edi.

— Shyńǵys, kári Shyńǵys, Otan uran salǵanda, altyny men asylyn ala attandy! Tys baılyǵyn berip qoımaı, qoıynyn da ashty, ish saraıyn da berip túr. Jaýǵa qarsy jumylǵan birliktiń bul bir ózgeshe balǵyn belgisi bolsyn, – dep, Medet búgin jıyn jurtqa sóılegen edi.

Sóıtip, Bazardyń qıaly, ertegisi shyn altyn tabysqa, asyl óndiriske ákep qosylǵan kúni, Otan soǵysynyń maıdanynan alysta, maıdan túgil, oblys ortalyǵynan da jyraqta jatqan, qatynas joldarynan qıǵash jatqan alys túkpir, ǵasyrlar boıy únsiz Shyńǵys bókterinde de patrıottyq úlken qyzýdyń, shyn jalynnyń qýanyshty, jarqyn kýási boldy.

---