InfoHub Logo

Jýrnalısiń jumysyna kedergi jasaý jáne sóz bostandyǵyn shekteý taqyryby bizdiń qoǵamdaǵy mańyzdy jáne ózekti másele bolyp tabylady. Sóz bostandyǵy, negizgi quqyq retinde, erkin pikir bildirýge, aqparat taratýǵa jáne bılikti synaýǵa múmkindik beredi. Jýrnalıser qoǵamda faktilerdi tekserý, sybaılas jemqorlyqty qadaǵalaý, qatelikterdi joıý jáne azamattarǵa negizdelgen sheshimder qabyldaý úshin qajetti aqparat berý arqyly mańyzdy ról atqarady.

Alaıda, sóz bostandyǵynyń mańyzdylyǵyna qaramastan, jýrnalıser ózderiniń kásibı qyzmetinde kóptegen kedergiler men shekteýlerge tap bolady. Jýrnalısiń jumysyna kedergi keltirýdiń negizgi ádisteriniń biri-senzýra. Senzýra memleket tarapynan da, komersıalyq múddeler tarapynan da bolýy múmkin. Memlekettik senzýra aqparatty baqylaýǵa jáne bılikke jaǵymsyz bolýy múmkin keıbir materıaldarǵa qol jetkizýdi shekteýge negizdelgen. 

Jýrnalıs jumysyna kedergi keltirilgen, sóz bostandyǵyna shekteý qoıylǵan jaǵdaılar bizdiń qoǵamda óte kóp. Máselen, jaqynda «Obojaıý» jobasynyń avtory, jýrnalıs Asqat Nıazovtyń basynan ótken jaǵdaı. «Almaty. 2-bólim. Qala túbi, jemqorlyq jáne Dosaev» 16 qarasha kúni You-Tube arnasynda jarıalanǵan onyń Almaty ákimi Erbolat Dosaevpen kezdesýi, eki aıdan beri izdep júrgen suhbaty kórsetilgen. 

Jýrnalıs ákimdi Dosaev jeke reıspen ushyp bara jatqan Astanadaǵy jeke komersıalyq áýejaı aýmaǵynda «ustap alǵan». Jýrnalıs pen ákimniń dıalogy tym jaqsy formatta júrmegen –Erbolat Dosaev Asqat Nıazovty jeke keńistiginebasyp kirgeni úshin sotqa júginemin dep qorqytqan. 

Jýrnalıs pen sheneýniktiń dıalogynan belgili bolǵandaı, ákimniń Youtube arnasynyń avtorymen sóıleskisi kelmegeni, aldymen Nıazovtyń Almatyda turýǵa yqtıarhatynyń joqtyǵynan, sodan keıin Dosaevpen sóıleskisi kelmegendikten. Áńgime barysynda ákim tipti jýrnalıspen sotta kezdesýdi de usynǵan.

Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasynda «jeke keńistik» uǵymy joq, ákim jeke ómirdiń qupıasyn meńzegen sıaqty. Biraq ákim kez-kelgen jan kóre alatyn óoǵamdyq orynda júrse, sonyń ishinde jýrnalıs te kóretin orynda bolsa, bul jerde «jeke keńistigimdi buzdyń» deýge negiz joq. 

Eger bul jaǵdaıdy Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdar turǵysynan qarastyrar bolsaq, Konstıtýtsıada 20-bapta bul jaǵdaıǵa tolyq sıpattama berilip ótilgen. Sonymen qatar senzýra men jýrnalıs jumysyna kedergi keltirý – BAQ týraly zańnyń 2-babynda kórsetilgen. Al jýrnalısiń jumysyna kedergi keltirý sharty Qylmystyq kodekstiń 158 babynda aıtylǵan. 

Degenmen zańda bular kórsetilgenimen, is júzinde bulardy qoldaný jaǵy aqsaqtap tur... Jýrnalısiń jumysyndaǵy kedergiler men sóz bostandyǵynyń shekteýleri demokratıalyq qoǵamnyń jumysyna úlken qaýip tóndiredi. Sol sebepti ashyq jáne aqparattandyrylǵan qoǵamdy qamtamasyz etý úshin sóz bostandyǵyn qorǵaý jáne jýrnalıserdiń qaýipsizdigine kepildik berý úshin barlyq qajetti sharalardy qabyldaý qajet.

---