InfoHub Logo

Sýyq tıgende emdelýdiń eń jaqsy joldary qandaı, aýyrǵan kezde qysha qaǵazyn qoıýdyń, ıodpen tamaq shaıqaýdyń, sondaı-aq vırýsqa qarsy dári-dármek satyp alýdyń qajeti bar ma degen sıaqty suraqtarǵa jaýapty osy maqaladan taba alasyz.

Sýyq tıý — dıagnoz emes. Bul kóbine qys pen kúz mezgilderinde, kúnniń sýyǵynda paıda bolatyn aýrýlardyń turmystyq deńgeıde taraǵan úırenshikti ataýy.

Sýyq tıgenin murynnyń bitelýinen, tamaqtyń aýyrǵanynan, jótelden, bas aýrýy men álsizdikten bilemiz. Keıde dene qyzýy da kóteriledi.

Sýyq tıý qaıdan paıda bolady

Sýyq tıdi dep aıtylatyn aýrý sýyqtyń sebebinen paıda bolmaıdy. Ádette sýyq tıý — bul medısınalyq kartalarda JRVI abbrevıatýrsymen belgilenetin vırýstyq ınfeksıa.

Aınalamyzda uqsas aýrý belgilerin týdyratyn vırýstardyń sany óte kóp. Vırýstar kópshilik jınalatyn oryndarda (kólikte, keńselerde, mektepte) aýa nemese qol arqyly taralady. Aǵzaǵa mıkrobtar engen kezde, ımýnıtetimiz shabýylǵa jaýap retinde antıdeneler — vırýsty óltiretin qorǵaýshy aqýyzdar óndiredi. Buǵan birneshe (3-10) kún ketedi, al sodan soń ımýnıtet mıkrobty joıady.

Vırýstar jyldyń sýyq mezgilinde taralady jáne naqty ne úshin solaı bolatyndyǵy belgisiz. Tómen temperatýralarda ımýnıtetimiz álsirep, onyń vırýstar shabýylyna toıtarys berý qabileti nasharlaıdy degen teorıa bar. Bul degenimiz, sýyq tıýge kıilmegen bas kıim emes, aǵzanyń mıkrobtarmen kúreske daıyn emestigi sebep bolady.

Aıta ketetin jaıt, tumaý da JRVI-ge jatady, biraq ol áldeqaıda kúrdeli ári qaýipti vırýs bolyp tabylady.

Sýyq tıýden qalaı emdeledi

Negizinde sýyq tıý shamamen bir apta ishinde, antıdeneler paıda bolý barysynda ózinen-ózi qaıtady. Biraq biz aýrýdy jeńildete alamyz.

Úıde qalyp, demalyńyz

Árıne, jumys bastan asyp jatqan kezde, bolmashy ǵana aýrýǵa bola erkinsinip, óz-ózimizge demalys jarıalaı almaımyz. Alaıda, aǵza da vırýstarmen kúresip, mańyzdy ári kúrdeli is atqarýda.

Ózin nashar sezingen adam úshin naǵyz keregi — jatyp demalý.

Sonymen qatar, respıratorly vırýstar (tynys alý júıesin zaqymdaıtyn túrleri) óte juqpaly. Tipti aýyrǵannyń ózinde jumysqa ne sabaqqa barýǵa kúshińiz jetip tursa da, vırýstyń aǵzasy álsiregen adamǵa juǵyp ketýi múmkin ekenin umytpańyz. Ári sol adamǵa aýrýmen kúresý ońaı bolmaıdy. 

Kóbirek suıyqtyq ishińiz

Bul “kúnine segiz staqan sý ishý qajet” deıtindeı keńes emes. Sýyq tıgen kezde adamǵa shyn máninde suıyqtyq qajet. Keptirilgen jemisten jasalǵan kompot nemese jyly shaı aýrýdyń belgilerimen kúresýge kómektesedi. Kúnine saý kezińizde ishetin mólsherden 3-5 shynyǵa artyq ishken jón.

Aǵzada suıyqtyq jetkilikti bolǵan jaǵdaıda vırýstar kesirinen eń kóp zardap shegetin barlyq shyryshtylardyń jumys isteýi jeńilirek bolady. Adam aýyrǵan kezinde kóp suıyqtyq ishse, ókpedegi qaqyryq pen muryndaǵy shyrysh jeńil shyǵady, ıaǵnı vırýstyq bólshekter denede uzaq bógelmeıdi.

Qatty qyzý kóterilgen kezde dene kóp ylǵal joǵaltady, sondyqtan joǵary temperatýra da bir shyny shaı ishýge sebep bolady.

Shaıǵa shópter (túımedaq, jóke, sálben) qaınatpasyn qosýǵa bolady. Olar sýyq tıý belgilerin jeńildetýge múmkindik beredi, ári shaı mázirin az da bolsa túrlendire túsedi.

Murynǵa tamyzatyn dáriler qoldanyńyz

Muryn aýrýlary ár túrli bolǵandyqtan, murynǵa tamyzatyn dárilerdiń de túr-túri kezdesedi.

1. Tamyzatyn dárilerdiń tuzdy sý qosylǵan túri. 0,9%-dyq tuz eritindisi — shyryshty ylǵaldandyratyn jaqsy dári. Ol muryndy barynsha jumsaq jolmen jýyp-shaıýǵa ári ishinen shyryshyn shyǵarýǵa kómektesedi. Keıbir óndirýshiler teńiz sýyn usynady, biraq negizi dárixanada satylatyn kádimgi fızeritindisin (0,9% natrıı xlorıdi eritindisin) qoldanýǵa da bolady: onyń baǵasy arzanyraq. Tuzdy sýdy úıde jasaýǵa da bolady. Ol úshin bir shaı qasyq tuzdy bir lıtr sýda eritý qajet. Mundaı sýdy jıi tamyzyp turýǵa bolady, ár jarty saǵat saıyn. Sonda siz qarapaıym emdik zattyń bar kúshin shyn máninde sezine alasyz.

2. Maıly tamyzatyn dáriler. Muryn bitelmegen jaǵdaıda kómektesedi. Olar shyryshty qabyqty ylǵaldandyryp, tynys alýdy jeńildetedi.

3. Tamyr taryltqysh tamyzatyn dáriler. Olar muryndaǵy tynys alýdy qıyndatatyn isikti ketiredi. Mundaı dárilerdi paıdalanǵanda abaı bolǵan jón: daǵdylanyp ketpeý úshin olardy bes kúnnen artyq qoldanbaý kerek, áser etýshi zatpen ýlanýdy boldyrmaý úshin ınstrýksıada kórsetilgen mólsherden asyrmaý qajet (ásirese bul balalar úshin mańyzdy).

Aýyrǵan tamaqqa kómektesińiz

Aýyrǵan tamaqqa jumsaq terapıa jaqsy kómektesedi: jyly shaıdy az-azdan urttap ishý, jyly suıyqtyqpen shaıqaý, soratyn dáriler paıdalaný.

Tamaqty shaıqaǵanda da ózińizge unaıtynyn tańdaǵan jón. Mysaly, atalǵan shópter (túımedaq nemese qyrmyzygúl) qaınatpasymen shaıqaýǵa bolady.

Ózińizdi ıodtan, sodadan nemese kerosın negizindegi aloedan elıksır jasaýǵa májbúrlemeńiz.

Shaıqaýdaǵy maqsat — barlyq tiri organızmdi joıý emes, aýrý men jutýdy jeńildetý. Báribir vırýsty mundaı ádispen jýyp ketire almaısyz.

Aýyrsynýdy basatyn dári qoldanyńyz

Bas qatty aýyryp, synyp bara jatsa, óz-ózińizdi qınamaı, ıbýprofen nemese parasetamol negizindegi dárilerdi ishińiz.

Temperatýranyń jumys isteýine múmkindik berińiz

Dene qyzýy 38,5 °C-tan joǵary bolǵanda ǵana ony túsirý úshin áreket etińiz. Bul shamaǵa deıin temperatýramen kúrespegen jón, óıtkeni ol vırýstardy joıý úshin qajet. Árıne, eger siz ózińizdi nashar sezinseńiz, aýrýdy jáne qyzýdy basatyn dári-dármek ishkenińiz abzal.

Bólmeni jeldetip turyńyz jáne serýenge shyǵyńyz

Terezeniń jeldetkishinen kirgen taza aýa men ótpe jel jaǵdaıyńyzdy nasharlatpaıdy. Kerisinshe, olardyń kómegi tıedi. Jeldetý — bul bólmedegi aýany mıkrobtardan tazartý joly, dezınfeksıalaýdyń eń qarapaıym ári qoljetimdi ádisi.

Taza aýada jaımen serýendeý ózińizdi jaqsyraq sezinýge kómektesedi, alaıda serýenniń saýda ortalyǵynda emes, saıabaqta nemese adam kóp júrmeıtin aleıada bolǵany durys.

Árıne, ózińizdi azdy-kópti jaıly sezingenińizde nemese jazyla bastaǵanyńyzda ǵana serýendeýdiń paıdasy tıer.

Sýyq tıgende qandaı em-shara qoldanbaý kerek

Demek, sýyq tıgende aýrý ózimen ózi qaıtady jáne ony emdeýdiń qajeti joq. Biraq, muny qabyldaý qıyn, tezirek qandaı da bir shara qoldanyp, aǵzaǵa qalaı da áser etkiń keledi — qol qusyryp otyra almaısyń ǵoı? Alaıda, naǵyz keregi de sol. Sýyq tıý aýrýlary úshin kútim men rejımniń ózi em bolyp tabylady, olardyń mańyzdylyǵyn da jete baǵalamaýǵa bolmas.

Dári qorapshasyn kózdegenińizde ne istemeý kerektigin esińizde saqtańyz:

1. Antıbıotık ishý. Antıbıotıkter tek bakterıalarǵa áser etedi jáne vırýstardy óltirmeıdi. Bakterıaǵa qarsy dárilerdi kórsetkishterge negizdelmeı ishý qaýipti: nebir janama qubylystardy jıyp alyp, emge de kónbeıtin sýperbakterıany ósirip alýyńyz múmkin.

2. Dárixanadan vırýsqa qarsy dárilerdi jáne ımmýnomodýlátorlardy satyp alý. Olardyń tıimdiligi dáleldenbegen, tek ámıanyńyzdy bosatý jaǵynan alǵanda óz jumysyn 100%-ǵa atqaratyny sózsiz. Bul aıtylǵandar gomeopatıaǵa da qatysty.

3. Qysha qaǵaz salý jáne aıaqty býlaý. Ájeler men ata-analar sondaı jaqsy kóretin bul ádister asa qaýipti: ystyq sýdan nemese qyshadan kúıip qalý qateri zor. Mundaı sharalar vırýstardy óltirmeıdi. Medısınalyq kolejderde bul prosedýralar pasıent ózine degen qamqorlyqty sezinip, aýrý jaıynda meılinshe az oılaýy úshin, ıaǵnı onyń kóńilin aýlaý maqsatynda qoldanylatyn em-shara retinde oqytylady eken.

4. Kóp dárýmen ishý. Ásirese S dárýmenin. Kezinde sýyq tıip aýyrǵanda onyń kómegi tıedi dep oılaǵan. Shyndyǵynda olaı emes, biraq eski senimder uzaq jasaıdy.

Sýyq tıý nemen qaýipti

Jalpy densaýlyǵy birqalypty adam úshin sýyq tıý qaýipti emes. Biraq, eger óz-ózińdi qınap, aǵzanyń saýyǵýyna jol bermeseń, aýrý asqynyp ketýi múmkin. Mysaly, vırýstyq ınfeksıaǵa bakterıaldyq ınfeksıa qosylady, al ol uzaq emdeledi, nemese sýyq tıý ókpeniń qabynýyna ulasyp ketedi. Sonymen birge, ınfeksıa sozylmaly bolyp ketýi múmkin, ıaǵnı ol únemi qaıtalanyp turatyn bolady.

Sondyqtan, kez kelgen sýyq tıý — óz-ózińe kóńil bólip, densaýlyqty qalpyna keltirý úshin ýaqyt tabýǵa birden-bir sebep.

Qaı kezde kómekke júginý qajet

Sýyq tıý túrinde áldeqaıda aýyr dert jasyrynýy múmkin. Eger tómendegideı jaǵdaılar oryn alsa, mindetti túrde medısınalyq kómekke júginińiz:

- Aýrý belgileri úsh apta ishinde qaıtpasa.

- Qandaı da bir aýrýdyń belgisi kúsheıip ketse nemese aýyrta bastasa.

- Tynys alý qıyndasa.

- Keýde tusy aýyra bastasa.

---