InfoHub Logo

Sultanmahmut Toraıǵyrov (1893 -1920).

XX ǵasyr basyndaǵy qazaq poezıasynyń jaryq juldyzy – Sultanmahmut Toraıǵyrov bar-joǵy 27 jas jasady.

Ol Aqmola oblysynda dúnıege kelgen. Ákesi sharýa adamy bolǵan. Jasynan óleń jazyp, erekshe qabiletimen kózge túsken. Musylmansha hat tanyǵan. Oqýǵa áke dáýleti jetpegendikten, ol baı aǵaıyndarynyń kómegimen Troısk qalasyndaǵy medresege barady. Biraq járdem bolmaǵandyqtan, aqyn uzaq oqı almaıdy. «Aıqap» jýrnalynyń redaksıasyna jumysqa ornalasady. Óz betimen izdenip, bilimin jetildirip, shyǵarmashylyǵyn shyńdaýmen bolady. Arab, parsy tilimen qosa, orys tilin úırenedi.

Sultanmahmut az ǵana ǵumyr súrse de, artyna tálimi mol mura qaldyryp ketti. Qazaq poezıasyndaǵy Abaı, Ybyraı, Shákárim qalyptastyrǵan aǵartýshylyq ıdeıany shyńdap, ony erekshe romantıkalyq qýatpen tolyqtyrdy. Qazaq ádebıetinde XX ǵasyr basynda paıda bolǵan roman janryn qalyptastyrýǵa úles qosty. Onyń «Qamar sulý», «Kim jazyqty» sıaqty óleń men proza aralastyryla jazylǵan romandary sol dáýirdiń ozyq týyndylary sanalady.

Sultanmahmut qazaq ádebıetinde jalyndy pýblısıs retinde de óshpesiz qaldyrdy.

Shákirt oıy

Qarańǵy qazaq kógine
Órmelep shyǵyp, kún bolam!
Qarańǵylyqtyń kógine
Kún bolmaǵanda, kim bolam?

Muzdaǵan eldiń júregin
Jylytýǵa men kirermin.

Eńbek, beınet taraýy
Raqatqa sarqylar.
Qyzdyryp kúnniń qaraýy,
Nadandyq teńizi tartylar.
Orny otaıyp kógerer,
Qyzyǵyp jaılap el kórer.

Turmys, taǵdyr – biri de
Bul maqsattan bura almas.
Qaharman Rústem, Áli de
Buram dep jolda tura almas.

Sylanǵan jardyń kúlisi,
Aldandyrmas bir isi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń óleńderi

Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń týyndylary

Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń naqyl sózderi

Sultanmahmut Toraıǵyrov eńbekteriniń hronologıalyq kórsetkishi

Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń ómiri men eńbekteri týraly ádebıetter

Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń ádebıet jáne óner ınstıtýty men ortalyq ǵylymı kitaphana qorynda saqtaýly qoljazbalary tizimi

---