Sýretshiler qoǵamynyń jumystary
Dáristiń maqsaty.
1. Bilimdilik: Sýretshiler qoǵamynyń jumystary týraly túsinik berý.
2. Tárbıelik: óz otanyn, halqyn shyn súıetin patrıot etip tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: ár túrli strategıalar arqyly oılaý qabiletin, aýyzsha sóıleý mádenıetin damytý.
Dáriste qoldanylatyn kórneki quraldar: plakattar, sýretter.
Dáristiń qurylymy men mazmuny.
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
1. Sálemdesý.
2. Stýdentterdi sabaqqa qatysýyn tizim boıynsha tekserý.
3. Stýdentterdi sabaqqa daıyndyǵyn, qural jabdyqtaryn tekserý.
İİ. Oqýshylardyń ótken taqyryp boıynsha bilimin tekserý:
Tekserý ádisi: Suraq jaýap.
Suraqtar:
Túsindirý ádisi: túsindirme
XX ǵasyrdaǵy orys beıneleý óneri. K. S. Petrov - Vodkın (1878 - 1939) óneri men shyǵarmashylyǵy. «Kógildir raýshan» shyǵarmasy. P. V. Kýznesov (1878 - 1969), M. S. Sarán (1880 - 1972) shyǵarmashylyǵy. Jetekshi sheberler «Qyzǵyn balet», «Jastar keńesi» shyǵarmalary.
Elýinshi jyldary qazaq sýretshileriniń shyǵarmalary búkilodaqtyq jáne halyqaralyq kórmelerdiń turaqty ekspozısıasyna aınala bastady. Bul kezde kóptegen qazaq sýretshileri Rossıadaǵy kórkemsýret ınstıtýttaryn bitirip kelip Qazaqstan sýretshileriniń qatary professıonal ulttyq kadrlarmen tolyǵa tústi. Solardyń biri Qazaqstan ónerine eńbek sińirgen óner qaıratkeri Moldahmet Kenbaev.
Sýretshi M. Kenbaev kartınalary qazaqtyń ulttyq erekshelikterin keń kólemde kórsetken erekshe týyndylar. M. Kenbaev shyǵarmalary Moskvadaǵy Tretánov galereıasynda, Tashkenttegi Shyǵys halyqtary óneriniń mýzeıinde, jáne qazaq beıneleý óneri mýzeıinde saqtaýly. Bul ónerdegi qubylys retinde sýretshi shyǵarmalarynyń bıik deńgeıin kórsetedi.
M. Kenbaev 1925 jyly Qostanaı oblysy, Jangeldın aýdanynda sharýa semásynda dúnıege keldi. Ol ata - anasynan erte jetim qalyp, 1931 - 1941 jyldary balalar úıinde tárbıelendi. Ol sýret salýmen jas shaǵynan aınalysty. 1938 jyly respýblıkalyq balalardyń kórkemsýret kórmesine onyń sýretteri alǵash ret qoıylady.
M. Kenbaev 1941 jyly Almatynyń teatraldy - kórkemsýret ýchelıshesiniń keskindeme bólimine oqýǵa túsip, — keskindeme profesory A. M. Cherkaskııden, ónerge eńbek sińirgen qaıratker L. P. Leontevten dáris alady. Munda ol «Sýretshi» degen taqyrypqa dıplomdy jumys jazady.
1951 jyldan bastap M. Kenbaev óz bilimin Moskvadaǵy V. I. Sýrıkov atyndaǵy kórkemsýret ınstıtýtyna túsip jalǵastyrady. Bul ınstıtýtty bitirerde M. Kenbaev «Jangeldın otrády» degen taqyrypqa dıplom jumysyn jazǵan.
Sýretshi M. Kenbaevtyń taqyryptyq kartınalary qazaq dalasymen tyǵyz baılanysty bolyp keledi. Sýretshi «Áńgime» (1957), «Qashaǵandy ustaý» (1967), «Sary - Arqa», «Qurmanǵazy», «Kıiz basýshylar» atty kartınalarynda keıipkerler obrazyn jasaýmen qatar, qazaq balasynyń ózindik erekshelikterin ashýǵa basa kóńil bóledi.
Sýretshi M. Kenbaevtyń erekshe týyndylarynyń biri – «Asaýdy ustaý» kartınasy. Kartına qazaq jigitteriniń batyldyǵy men sheberlik óneriniń sheksizdigin kórsetetin kórkem týyndy. Kóldeneńinen syzylyńqy etip alynǵan kartına formaty, qazaq dalasynyń keńdigin, adamdardyń bolashaqqa qaraı umtylysyn sımvoldy túrde kórsetedi. Sýretshiniń «Asaýdy ustaý» kartınasy Moskvadaǵy Memlekettik Tretákov galereıasyndaǵy keńes óneri kórmesine qoıylǵan.
M. Kenbaevtyń ozyq týyndylarynyń biri – qazaq halqynyń dańqty sazgeri Qurmanǵazy beınesin kórsetetin «Sary - Arqa» kartınasy. 1958 jyly Qurmanǵazy obrazyn jasaýǵa arnalǵan jabyq konkýrsta osy kartına úshin M. Kenbaev birinshi syılyqty jeńip aldy. Kartınada at jetektegen Qurmanǵazynyń beınesi kórsetilgen. Shyǵarma boıaýlary qońyr, sary, qyzǵysh tústerdiń jıyntyǵyna biriktirilgen. Kartınanyń «Saryarqa» dep atalýy Qurmanǵazynyń dańqty – Saryarqa kúıiniń sarynymen baılanysty. M. Kenbaev bul kartınany jazý barysynda aqyn Hamıt Erǵalıevpen jıi pikirlesip, onyń «Qurmanǵazy» poemasynyń mazmunymen tanysty. Sonymen qatar bul jumysty jazý kezeńderinde ǵalym, zertteýshi ári kompozıtor Ahmet Jubanov muqıat baqylaý jasap, paıdaly keńester berip otyrǵan.
Sýretshi M. Kenbaevtyń erekshe týyndylarynyń biri – «Kıiz basý». Bul kartına tústerdiń áýendiligimen jáne ulttyq erekshelikterimen sıpattalady. Shyǵarma mazmuny halyq sheberleriniń eńbegin kórsetý.
M. Kenbaevtyń «Jaılaýda» atty týyndysy
M. Kenbaev shyǵarmashylyǵy – qazaq halqynyń ómirin beınelik - poezıalyq tilde kórsetý. Sońǵy jyldar M. Kenbaev basqa da sýretshilermen qosyla otyryp monýmentaldyq óner salasynda ónimdi eńbek etýde.
Qazaqstan beıneleý ónerindegi keskindeme shyǵarmalarymen tanylǵan erekshe tulǵa S. Mambeev. Sabyr Mámbeev Shymkent oblysy, Keles aýdany Abaıbazar selosynda 1928 jyly týǵan. Sabyr Mámbeev Qazaqstannyń Halyq sýretshisi, Qazaqstan ónerine eńbek sińirgen qaıratker. S. Mámbeev 1946 jyly Almaty kórkemsýret ýchılıshesin, 1953 jyly Sang – Peterbýrgtegi I. E. Repın atyndaǵy keskindeme, músin jáne arhıtektýra ınstıtýtyn bitirgen. 1952 - 62 jyldary jáne 1968 - 82 jyldary Qazaqstan Sýretshiler odaǵynyń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan.
S. Mámbeevtiń shyǵarmashylyǵyndaǵy negizgi taqyryptar – zamandastar ómiri, týǵan jerdiń tabıǵaty jáne eńbek adamdary. Sýretshiniń «Suqbat», «Taýda» dep atalatyn kartınalary Moskvadaǵy Tretákov galereıasynda, «Qonys aýdarý», «Kóktem» shyǵarmalary Moskvadaǵy shyǵys halyqtary óneriniń mýzeıinde saqtaýly. «Kıiz úıde», «Tereze aldyndaǵy qyz», «Jastar», «M. O. Áýezov» kartınalaryn sýretshi 50 - 60 jyldary jazdy.
İV. Jańa materıaldy bekitý: (qoıylǵan suraqtar men tapsyrmalar) Jańa ótilgen taqyryp boıynsha stýdent men suraq jaýap júrgizý.
Vİ. Qorytyndylaý (bilim baǵalaý).
Stýdentterdiń teorıalyq bilimderin, óorǵalǵan SÓJ jumystaryn baǵalaý.
Vİİ. Úı tapsyrmasy:
Biletin aqparattaryn jańa málimettermen tolyqtyrý. Berilgen taqyryptar boıynsha SÓJ jumystaryn qorǵaýǵa daıyndalý.
Ádebıetter tizimi:
1. Q. Boltabaev, E. Qosbarmaqov, A. Erkebaı., Óner 2007
2. Akıshev A. K. Iskýsstvo ı mıfologıa sakov. Alma - Ata, Naýka, 1985.
3. Akıshev K. A., Baıpakov K. M. Vosrosy arheologıcheskogo Kazahstana. Alma – Ata, 1979.
4. Ibraev B. A. Kosmogonıcheskıe predstavlenıa nashıh predkov // Dekoratıvnoe ıskýsstvo SSSR, 1980.
5. Drevnee zoloto Kazahstana. Sost. K. Akıshev. Alma - Ata, Oner, 1983.
1. Bilimdilik: Sýretshiler qoǵamynyń jumystary týraly túsinik berý.
2. Tárbıelik: óz otanyn, halqyn shyn súıetin patrıot etip tárbıeleý.
3. Damytýshylyq: ár túrli strategıalar arqyly oılaý qabiletin, aýyzsha sóıleý mádenıetin damytý.
Dáriste qoldanylatyn kórneki quraldar: plakattar, sýretter.
Dáristiń qurylymy men mazmuny.
İ. Uıymdastyrý kezeńi:
1. Sálemdesý.
2. Stýdentterdi sabaqqa qatysýyn tizim boıynsha tekserý.
3. Stýdentterdi sabaqqa daıyndyǵyn, qural jabdyqtaryn tekserý.
İİ. Oqýshylardyń ótken taqyryp boıynsha bilimin tekserý:
Tekserý ádisi: Suraq jaýap.
Suraqtar:
- Alǵashqy turmys tarıhynyń paıda bolýyn jazǵan ǵalymdar?
- Adamnyń qoǵamdyq uıymy kúrdeli de uzaq damý jolynan ótti?
Túsindirý ádisi: túsindirme
XX ǵasyrdaǵy orys beıneleý óneri. K. S. Petrov - Vodkın (1878 - 1939) óneri men shyǵarmashylyǵy. «Kógildir raýshan» shyǵarmasy. P. V. Kýznesov (1878 - 1969), M. S. Sarán (1880 - 1972) shyǵarmashylyǵy. Jetekshi sheberler «Qyzǵyn balet», «Jastar keńesi» shyǵarmalary.
Elýinshi jyldary qazaq sýretshileriniń shyǵarmalary búkilodaqtyq jáne halyqaralyq kórmelerdiń turaqty ekspozısıasyna aınala bastady. Bul kezde kóptegen qazaq sýretshileri Rossıadaǵy kórkemsýret ınstıtýttaryn bitirip kelip Qazaqstan sýretshileriniń qatary professıonal ulttyq kadrlarmen tolyǵa tústi. Solardyń biri Qazaqstan ónerine eńbek sińirgen óner qaıratkeri Moldahmet Kenbaev.
Sýretshi M. Kenbaev kartınalary qazaqtyń ulttyq erekshelikterin keń kólemde kórsetken erekshe týyndylar. M. Kenbaev shyǵarmalary Moskvadaǵy Tretánov galereıasynda, Tashkenttegi Shyǵys halyqtary óneriniń mýzeıinde, jáne qazaq beıneleý óneri mýzeıinde saqtaýly. Bul ónerdegi qubylys retinde sýretshi shyǵarmalarynyń bıik deńgeıin kórsetedi.
M. Kenbaev 1925 jyly Qostanaı oblysy, Jangeldın aýdanynda sharýa semásynda dúnıege keldi. Ol ata - anasynan erte jetim qalyp, 1931 - 1941 jyldary balalar úıinde tárbıelendi. Ol sýret salýmen jas shaǵynan aınalysty. 1938 jyly respýblıkalyq balalardyń kórkemsýret kórmesine onyń sýretteri alǵash ret qoıylady.
M. Kenbaev 1941 jyly Almatynyń teatraldy - kórkemsýret ýchelıshesiniń keskindeme bólimine oqýǵa túsip, — keskindeme profesory A. M. Cherkaskııden, ónerge eńbek sińirgen qaıratker L. P. Leontevten dáris alady. Munda ol «Sýretshi» degen taqyrypqa dıplomdy jumys jazady.
1951 jyldan bastap M. Kenbaev óz bilimin Moskvadaǵy V. I. Sýrıkov atyndaǵy kórkemsýret ınstıtýtyna túsip jalǵastyrady. Bul ınstıtýtty bitirerde M. Kenbaev «Jangeldın otrády» degen taqyrypqa dıplom jumysyn jazǵan.
Sýretshi M. Kenbaevtyń taqyryptyq kartınalary qazaq dalasymen tyǵyz baılanysty bolyp keledi. Sýretshi «Áńgime» (1957), «Qashaǵandy ustaý» (1967), «Sary - Arqa», «Qurmanǵazy», «Kıiz basýshylar» atty kartınalarynda keıipkerler obrazyn jasaýmen qatar, qazaq balasynyń ózindik erekshelikterin ashýǵa basa kóńil bóledi.
Sýretshi M. Kenbaevtyń erekshe týyndylarynyń biri – «Asaýdy ustaý» kartınasy. Kartına qazaq jigitteriniń batyldyǵy men sheberlik óneriniń sheksizdigin kórsetetin kórkem týyndy. Kóldeneńinen syzylyńqy etip alynǵan kartına formaty, qazaq dalasynyń keńdigin, adamdardyń bolashaqqa qaraı umtylysyn sımvoldy túrde kórsetedi. Sýretshiniń «Asaýdy ustaý» kartınasy Moskvadaǵy Memlekettik Tretákov galereıasyndaǵy keńes óneri kórmesine qoıylǵan.
M. Kenbaevtyń ozyq týyndylarynyń biri – qazaq halqynyń dańqty sazgeri Qurmanǵazy beınesin kórsetetin «Sary - Arqa» kartınasy. 1958 jyly Qurmanǵazy obrazyn jasaýǵa arnalǵan jabyq konkýrsta osy kartına úshin M. Kenbaev birinshi syılyqty jeńip aldy. Kartınada at jetektegen Qurmanǵazynyń beınesi kórsetilgen. Shyǵarma boıaýlary qońyr, sary, qyzǵysh tústerdiń jıyntyǵyna biriktirilgen. Kartınanyń «Saryarqa» dep atalýy Qurmanǵazynyń dańqty – Saryarqa kúıiniń sarynymen baılanysty. M. Kenbaev bul kartınany jazý barysynda aqyn Hamıt Erǵalıevpen jıi pikirlesip, onyń «Qurmanǵazy» poemasynyń mazmunymen tanysty. Sonymen qatar bul jumysty jazý kezeńderinde ǵalym, zertteýshi ári kompozıtor Ahmet Jubanov muqıat baqylaý jasap, paıdaly keńester berip otyrǵan.
Sýretshi M. Kenbaevtyń erekshe týyndylarynyń biri – «Kıiz basý». Bul kartına tústerdiń áýendiligimen jáne ulttyq erekshelikterimen sıpattalady. Shyǵarma mazmuny halyq sheberleriniń eńbegin kórsetý.
M. Kenbaevtyń «Jaılaýda» atty týyndysy
M. Kenbaev shyǵarmashylyǵy – qazaq halqynyń ómirin beınelik - poezıalyq tilde kórsetý. Sońǵy jyldar M. Kenbaev basqa da sýretshilermen qosyla otyryp monýmentaldyq óner salasynda ónimdi eńbek etýde.
Qazaqstan beıneleý ónerindegi keskindeme shyǵarmalarymen tanylǵan erekshe tulǵa S. Mambeev. Sabyr Mámbeev Shymkent oblysy, Keles aýdany Abaıbazar selosynda 1928 jyly týǵan. Sabyr Mámbeev Qazaqstannyń Halyq sýretshisi, Qazaqstan ónerine eńbek sińirgen qaıratker. S. Mámbeev 1946 jyly Almaty kórkemsýret ýchılıshesin, 1953 jyly Sang – Peterbýrgtegi I. E. Repın atyndaǵy keskindeme, músin jáne arhıtektýra ınstıtýtyn bitirgen. 1952 - 62 jyldary jáne 1968 - 82 jyldary Qazaqstan Sýretshiler odaǵynyń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan.
S. Mámbeevtiń shyǵarmashylyǵyndaǵy negizgi taqyryptar – zamandastar ómiri, týǵan jerdiń tabıǵaty jáne eńbek adamdary. Sýretshiniń «Suqbat», «Taýda» dep atalatyn kartınalary Moskvadaǵy Tretákov galereıasynda, «Qonys aýdarý», «Kóktem» shyǵarmalary Moskvadaǵy shyǵys halyqtary óneriniń mýzeıinde saqtaýly. «Kıiz úıde», «Tereze aldyndaǵy qyz», «Jastar», «M. O. Áýezov» kartınalaryn sýretshi 50 - 60 jyldary jazdy.
İV. Jańa materıaldy bekitý: (qoıylǵan suraqtar men tapsyrmalar) Jańa ótilgen taqyryp boıynsha stýdent men suraq jaýap júrgizý.
Vİ. Qorytyndylaý (bilim baǵalaý).
Stýdentterdiń teorıalyq bilimderin, óorǵalǵan SÓJ jumystaryn baǵalaý.
Vİİ. Úı tapsyrmasy:
Biletin aqparattaryn jańa málimettermen tolyqtyrý. Berilgen taqyryptar boıynsha SÓJ jumystaryn qorǵaýǵa daıyndalý.
Ádebıetter tizimi:
1. Q. Boltabaev, E. Qosbarmaqov, A. Erkebaı., Óner 2007
2. Akıshev A. K. Iskýsstvo ı mıfologıa sakov. Alma - Ata, Naýka, 1985.
3. Akıshev K. A., Baıpakov K. M. Vosrosy arheologıcheskogo Kazahstana. Alma – Ata, 1979.
4. Ibraev B. A. Kosmogonıcheskıe predstavlenıa nashıh predkov // Dekoratıvnoe ıskýsstvo SSSR, 1980.
5. Drevnee zoloto Kazahstana. Sost. K. Akıshev. Alma - Ata, Oner, 1983.
You Might Also Like
-
Mektepke deıingi uıymdaǵy pedagogtiń tájirıbe jumysy
